Siyah Aladağ napı'nın stratigrafik ve tektonik özellikleri (Aladağlar, Doğu Toroslar)

İnceleme alanı, Doğu Torosların batısında Çamardı (Niğde) ilçesine bağlı Sulucaova köyünün yaklaşık 16 km gü­neydoğusunda Siyah Aladağ napı içinde yer almaktadır. Bölgenin batı sınırı Ecemiş Fayı tarafından kesilmiştir. Gü­ney sınırında Beyaz Aladağ napı ofiyolitik melanjı bulunmaktadır. Doğu ve kuzey sınırları ise, Siyah Aladağ napı içinde kalmaktadır. Aladağlar Geç Kretase-Paleosen sürecinde kazanılmış naplı bir yapıya sahiptir. Tektono-stratigrafik olarak alttan üste doğru Yahyalı, Siyah Aladağ, Minaretepeler, Çataloturan, Beyaz Aladağ napları, ofiyolitik melanj ve en üstte Aladağ Öfiyolit napı şeklinde sıralanırlar. Siyah Aladağ napı içinde yer alan litolojik birimler Ala­dağlar bölgesinde Geç Devoniyen-Geç Kretase aralığında yaşlar vermektedirler. İnceleme alanı içerisinde ise Geç Devoniyen yaşlı birimler yüzeylememekte, ancak Karbonifer'den Geç Kretase'ye kadar yaşlar içeren litolojiler izle­nebilmektedir. Bunlardan Karbonifer-Triyas yaş aralığındaki litolojiler Siyah Aladağ napı içerisinde incelenmişlerdir. Bu napın üzerine ise, tektonik olarak geldiği anlaşılan ve bu çalışmada Çobandağı napı olarak isimlendirilen Jura-Kretase yaş aralığında litolojiler bulunmaktadır. İnceleme alanında Siyah Aladağ napına ait birimlerde iki farklı kıv­rım eksen doğrultusu mevcuttur. Bunlardan Geç Triyas-Geç Jura zaman aralığında meydana gelmiş K-G eksenli olanlar birincil kıvrımlarıma, Geç Kretase-Paleosen sürecinde oluşan KD-GB eksenli olanlar ise ikincil kıvrımlanma olarak adlandırılmıştır. İkincil kıvrımlanma ve bölgenin naplı yapı kazanması eşzamanlıdır. Çobandağı napı da ikin­cil kıvrımlanmanın etkilerini yansıtmaktadır. Bölgede, günümüzde de etkinliğini sürdüren K-G yönlü sıkışmanın bir sonucu olarak gelişen D-B gidişli kıvrım eksenleri saptanmıştır. Siyah Aladağ napinı oluşturan istif Erken-Orta Triyas'a kadar sürekli bir çökelmeyi göstermektedir. Bu dönem, Orta Triyas sonunda etkin olan tektonizma sonucun­da K-G eksen doğrultusuna sahip kıvrımları geliştirmiştir. İnceleme alanında Geç Triyas yaşlı birimlere ise rastlan­mamıştır. Geç Kretase sonu ve Paleosen'deki sıkışma ile bölge kıvrımlanmış, Jura ve Kretase yaşlı birimler Erken-Orta Triyas ve daha yaşlı birimler üzerinde sürüklenmiştir. Jura-Kretase yaşlı birimlerin sıyrılma şeklinde sürüklen­diğini Jura yaşlı birimlerin tabanında yer alan 5-6 cm kalınlığındaki breşik zon kanıtlamaktadır.

Stratigraphic and tectonic characteristics of the Siyah Aladağ nappe (Aladağ mountains, Eastern Taurides)

The study area is located approximately 16 km SE of Sulucaova village in Çamardı (Niğde), to the west the Eas­tern Taurides and is observed within the Siyah Aladağ nappe. The investigated area is bounded by the sinistral Ecemiş fault to the west, the ophiolitic melange of the Beyaz Aladağ nappe to the south and the Siyah Aladağ nap­pe to the east and north. The Aladağ mountains exhibit a nappe structure that occurred during the Late Cretaceo-us-Paleocene time interval. The tectono-stratigraphic units in the Aladağ mountains are called Yahyalı, Siyah Aladağ, Mineratepeler, Çataloturan, Beyaz Aladağ (ophiolitic melange), and Aladağ (ophiolite nappe) from bottom to top. Lithologic units of the Siyah Aladağ nappe have an age range from Devonian to Late Cretaceous. In the study area, Late Devonian units do not crop out whereas Carboniferous to Late Cretaceous units are common. Carbo­niferous and Triassic rock units were investigated as the part of the Siyah Aladağ nappe. This thrust sheet is tec-tonically overlain by the Jurassic-Cretaceous Çobandağ nappe. The rock units of the Siyah Aladağ nappe have two distinct fold-axes in the study area. The first one, that occurred during Late Cretaceous-Early Jurassic, shows a N-S trend. The second one, that occurred during the Late Cretaceous-Paleocene, presents a NE-SW trend, and nappe structure in the region occurred at the same time. These folding affects are seen in the Çobandağ nappe. The E-W fold-axes are presently dominant as a result of a N-S compressional regime in the study area. The lithostratigraphy of the Siyah Aladağ nappe clearly shows permanent sedimentation until Early-Middle Triassic. At the end of the Middle Triassic, N-S trending fold-axes were developed due to tectonic activity. Late Triassic units are absent in the study area. Due to compressional tectonism during the Late Cretaceous-Paleocene, ductile struc­tures occurred firstly and then the Jurassic-Cretaceous units thrusted over Middle Triassic or older units. The ba­se of the Jurassic units is characterized by a 5-6 m thick brechiated zone that is the indication of a decollement structure of thrust sheet.

___

  • Ayhan, A., 1983. Aladağ (Yahyalı-Çamardı) yö­resi karbonatlı çinko-kurşun yatakları. TJK Bülteni, 26(2), 107-116.
  • Ayhan, A. ve Lengeranlı, Y., 1986. Yahyalı-De-mirkazık (Aladağlar yöresi) arasının tektonostratigrafik özellikleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 27, 31-45.
  • Ayhan, A., Çeltek, N., Lengeranlı, Y. ve Aksoy, E., 1984. Aladağlar (Batı Zamantı) yöresi(Yahyalı-Çamardı) jeolojisi ve çin­ko-kurşun etüdleri. MTA Derleme Ra­por No. 7501 (yayımlanmamış).
  • Blumenthal, M. M., 1952. Toroslarda Yüksek Aladağ silsilesinin coğrafyası, stratigra­fisi ve tektoniği hakkında yeni etüdier. MTA Yayınları, Seri D.
  • Eren, H., Uz, B., Özpeker, I. ve Seymen, L, 1993. Toroslarda Tekneli (Çamardı-Niğde) yöresinin tektoniği ve Pb-Zn mineralizasyonu. Çukurova Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi, 22, 45-60.
  • Lengeranlı, Y., Dinçer, T. ve Batık, H., 1986. Yahyalı (Kayseri) doğusu ile Hoşça-Çataloluk (Kayseri-Develi) köylerinin gü­neyinin jeolojisi ve çinko-kurşun cevher­leşmeleri etüd raporu. MTA Derleme Rapor No. 8026 (yayımlanmamış).
  • Metag-Stolberger, Z., 1971. Zamantı kurşun-çinko projesi nihai raporu: Maden saha­larının jeolojisi ve paleontoloji ekleri.DPT Müsteşarlığı Raporu, C. IV.
  • Özgül, N., 1976. Torosların bazı temel jeoloji özellikleri. Türkiye Jeoloji Kurumu Bül­teni, 19, 65-78.
  • Ricou, L. E., 1980, Toroslar'ın Helenidler ve Zagridler arasındaki yapısal rolü. Türki­ye Jeoloji Kurumu Bülteni, 23, 101-118.
  • Serdar, H., Demir, O., Yoldemir, O. ve Yıldırım, L., 1985. Aladağlar yöresinin jeolojisi ve hidrokarbon olanakları. TPAO Rapor No. 2038 (yayımlanmamış).
  • Tekeli, O., 1980. Toroslar'da Aladağlar'ın yapı­sal evrimi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bül­teni, 24(1), 11-14.
  • Tekeli, O., 1981. Toroslar'da Aladağ ofiyolitli melanjının özellikleri. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 24 (1), 57-64.
  • Tekeli, O., Aksay, A., Evren-Ertan, İ. ve Ürgün, B. M., 1981. Toros ofiyolit projeleri, Ala­dağ projesi. MTA Derleme Rapor No. 6976 (yayımlanmamış).
  • Ulakoğlu, S., 1983. Karamadazı graniti ve çev­resinin jeolojisi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 17, 69-78.
  • Yetiş, C., 1978, Çamardı (Niğde ili) yakın ve uzak dolayının jeoloji incelemesi ve Ecemiş yanlım kuşağının Maden Boğazı-Kamışlı arasındaki özellikleri. Doktora Tezi, Jeoloji Mühendisliği Bö­lümü, İstanbul Üniversitesi (yayımlan­mamış).