Emel BAYHAN

Clay Mineralogy of the Upper Cretaceous-Lower Tertiary sedimentary sequences of the Kalecik Region (Central Anatolia, Turkey)

Çalışma alanı, Ankara'nın kuzeydoğusunda ve Üst Kretase-Tersiyer yaşlı sedimanter birim ofiyolitik temelin üzerinde uyumsuzlukla yer almaktadır. Çalışma alanında, örnekler ölçülü stiatigrafik kesitler boyunca alınmış ve Üst Kretase-Tersiyer istifinin kil mineralleri X-ışınları analiz teknikleri ile tanımlanmıştır. Kil minerallerinin kökeninin aydınlatılması bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Simektit Üst Kretase birimleri içinde hakim mineral olarak belirlenmiştir. Paleosen birimleri içinde simektit ve 14S-14C en bol bulunan minerallerdir. Alt Eosen yaşlı birimlerde simektit ve korensit, Orta Eosen yaşlı birimlerde simektit ve kaolin it tespit edilen minerallerdir. İli it ve klorit tüm istif boyunca az olarak tespit edilmiştir. Kil fraksiyonunun ana ve eser element analizleri yapılarak simektitlerin yapısal formülleri hesaplanmış ve simektitler baydelit ve saponit olarak belirlenmiştir. Ana ve eser element analiz sonuçlarına göre, sedimanlar ultramafik ve metamorfik olmak üzere iki farklı kaynaktan türemişlerdir.

Kalecik Bölgesi Üst Kretase-Alt Tersiyer sedimanter istiflerinin kil mineralojisi (Orta Anadolu, Türkiye)

The study area is located to the northeast of Ankara city. The Upper Cretaceous and Tertiary sedimentary units unconformably overlie the ophiolitic basement rocks in the area. Samples were collected along the measured stratigraphical sections in the investigated area. X-ray analysis techniques were used for distinguishing the Upper Cretaceous-Tertiary sequence with clay minerals. The aim of this study is to clarify the origin of the clay mineral properties of these successions. Smectite is the dominant clay mineral in the Upper Cretaceous units. In Paleocene units, smectite and 14S-14C are abundant minerals. In Lower Eocene units, smectite and corrensite are found. Smectite and kaolinite were determined in the Middle Eocene series. Illite and chlorite were found in lesser amounts in the whole sequence. Major and trace element analyses were carried out on clay fraction, and structural formulas were calculated. The smectites were determined as beidellite and saponite. Major and trace element analyses revealed that the sediments have derived from two different sources namely, ultramafic and metamorphic rocks.

PDF

___

Ataman, G., Buket, E. ve Çapan, U.Z., 1976. Ankara yöresinde yer alan analsimli magmatik kayaçlar hakkında kısa bir not. Yerbilimleri, 2(1), 3-5.
Ataman, G. ve Gündoğdu, N., 1980. Kuzey, Orta Anadolu sedimanter serilerinde zeolit oluşumlarının araştırılması. Doğa Temel Bilimleri Dergisi, 4, 15-20.
Bayhan, E., 1981. Ankara civarı Üst Kretase-Alt Tersiyer yaşlı sedimanter kayaçların kil mineralojisi ve jeokimyasal incelenmesi. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü (unpublished).
Bayhan, E. ve Yalçın, H., 1990. Burdur Gölü çevresindeki Üst Kretase-Alt Tersiyer yaşlı sedimenter istifin tüm kayaç ve kil mineralojisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 111, 73-82.
Bozkaya, Ö. ve Yalçın, H., 1991. Hekimhan doğu ve güney kesimindeki Üst Kretase-Tersiyer yaşlı sedimanter birimlerin mineralojisi ve jeokimyası. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni, 6, 234-252.
Brindley, G.W., 1980. Quantitative X-ray mineral analysis of clays. In: Crystal Structures of Clay Minerals and Their X-Ray Identification, G.W. Brindley and G. Brown (eds.), London Mineralogical Society, 125-195.
Brown, G., 1961. The X-ray identification and crystal structures of clay minerals. Jarrold and Sons Ltd., Norwich.
Chamley, H.,1989. Clay Sedimentology. Springer-Verlag, Berlin.
Çapan, U. Z. ve Buket, E., 1975. Aktepe-Gökdere bölgesinin jeolojisi ve ofiyolitli melanj. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18 (1), 11-16.
Erol, O., 1954. Ankara civarının jeolojisi hakkında rapor. MTA Enstitüsü Rapor No. 2491 (unpublished).
İçöz, S. ve Türkmenoğtu, A., 1997. Keşan yöresi Eosen-Pliyosen yaşlı klastiklerin kökenine yönelik mineralojik, petrografik ve jeokimyasal inceleme, Trakya. VIII. Ulusal Kil Sempozyumu. Bildiriler Kitabı, 37-48.
Khormali, F., Abtaki, A., and Owliaie, H.R., 2005. Late Mesozoic-Cenozoic clay mineral successions of southern Iran and their paleoclimatic implications. Clay Minerals, 40(2), 191-204.
Martinez-Ruiz, F., Huertos, M.O., and Palomo, F., 2001. Climate, tectonics and mete-oritic impact expresse by clay mineral sedimentation across the Cretaceous-Tertiary boundary at Blake Nose, Northwestern Atlantic. Clay Minerals, 36(1), 49-60.
Millot, G., 1970. Geology of Clays. Springer-Verlag, Berlin.
Mongelli, G., 2004. Rare Earth elements in Oligo-Miocenic pelitic sediments from Lagenegro Basin, Southern Apennines Italy: Implications for provenance and source area weathering. International Journal of Earth Science, 93, 612-620.
Moore, D. M., and Reynolds R.C.Jr., 1997. X-Ray diffraction and the identification and analysis of clay minerals, Oxford University Press, Oxford.
Premovic, P.I., Nicolic, N.D., Pavlovic, M.S., Todorovic, B.Z., Djordevic, D.M., Nicolic, R.S., Lopez, L., and Lomonaco, S., 2001. The Cretaceous-Tertiary boundary Fiskeler at Stevns Klint, Denmark: the geochemistry of the major trace metals, Journal of the Serbian Chemical Society, 66(10)647-670.
Tekkaya, İ., Atalay Z., Gürbüz M., Ünay E. ve Ermumcu M., 1975. Çankırı-Kalecik bölgesi karasal Neojeni'nin biyostratigrafik araştırması. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 18(1), 77-80.
Temel, A., and Gündoğdu, M. N., 1996. Zeolite occurrences and the erionite-mesothelioma relationship in Cappodocia, Central Anatolia, Turkey. Mineral Deposita, 31,539-547.
Temel, A., Gündoğdu, M. N., and Gourgaud, A., 1998. Petrological and geochemical characteristics of Cenozoic high-K calcalkaline volcanism in Konya, Central Anatolia, Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 85, 327-354.
Weaver, C.E., and Pollard, C.D., 1973. The Chemistry of Clay Minerals. Elsevier, New York.
Wilson, M.J., 1987. A Handbook of Determinative Methods in Clay Minerology. Blackie, London.
Yalçın, H. ve İnan, H., 1999. Tecer formasyonunda (Sivas) Kretase-Tersiyer geçişine paleontolojik, mineralojik ve jeokimyasal yaklaşımlar. Türkiye Jeoloji Bülteni, 35(1), 95-103.
Yalçın, H., Karayiğit A. I., Cicioğlu E. ve Gümüşer G., 1997. Eosen yaşlı Sorgun (Yozgat) kömür havzasının kil mineralojisi ve tüm kayaç jeokimyası arasındaki ilişkiler. VIII. Ulusal Kil Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 15-24.