Fatma TARAF, İBRAHİM TÜRKMEN

Pınarbaşı (Kayseri) kuzeyindeki Yağlıpınar Formasyonu’nun sedimantolojisi

Bu çalışma Pınarbaşı ilçesinin (Kayseri) yaklaşık 5 km kuzeyinde yüzeyleyen Paleosen yaşlı Yağlıpınar Formasyonu’nun çökelme ortamlarını ve bölgede egemen olan paleocoğrafik ve paleo-iklimsel koşulları, inceleme alanında ölçülen 8 adet sedimantolojik kesitte tanımlanan ve yorumlanan fasiyesler yardımıyla belirlemeyi amaçlamıştır. Ayrıca bölgedeki tektonik-sedimantasyon ilişkisi, fasiyes ilişkilerinden yararlanılarak irdelenmiştir. Yağlıpınar Formasyonu, Altıkesek üyesi ve Karaboğaz üyesi olmak üzere iki üyeye ayrılmıştır. Altıkesek üyesi orta yelpaze ve dış yelpaze fasiyes topluluklarından oluşmuştur. Orta yelpaze fasiyes topluluğu matriks destekli konglomera, tane destekli konglomera, teknemsi çapraz tabakalı kumtaşı ve yatay tabakalı kumtaşı fasiyesleriyle temsil edilen örgülü akarsu çökellerinden oluşur. Kalişli düzeyler içeren kırmızı çamurtaşı, ince taneli kumtaşı ve merceksi geometrili kireçtaşları içeren kırmızı çamurtaşı fasiyesleri dış yelpaze fasiyes topluluğunu karakterize eder. Karaboğaz üyesi ise, çamur düzlüğü ve göl çökellerinden kuruludur. Havzada geniş yayılım gösteren ve karbonat yumrulu düzeyler içeren kırmızı - kahverengi masif çamurtaşları, çamur düzlüğü fasiyes topluluğu olarak yorumlanmıştır. Yoğun kuruma çatlakları ve mikrokarst yapıları ile Chara fosilleri ve stromatolitik düzeyler içeren masif kireçtaşları ise göl tortullarını oluşturur. Yağlıpınar Formasyonu’nun fasiyes özellikleri ve dolgu karakteristikleri bunların KD-GB doğrultulu bir grabende oluştuğunu göstermektedir. Alüvyal çökellerin önemli bir kısmı temeli oluşturan Permiyen – Kretase kireçtaşlarından türemiştir. Kırmızı çamurtaşlarının baskın ve kaliş oluşumlarının yaygın olması Paleosen döneminde bölgede yarı kurak bir iklimin hakim olduğunu gösterir.

Sedimentological aspects of the Yağlıpınar Formation, northern Pınarbaşı (Kayseri)

With this study, it is aimed to determine the depositional environment of the Paleocene Yağlıpınar formation and paleogeographic and paleoclimatological condition during deposition by means of description and interpretation of facies identified from eighth sedimentological sections in the study area located five km to the North of Pinarbaşı (Kayseri). The interplay between tectonic and sedimentology is also evaluated according to the facies relations. The Yağlıpınar Formation has been divided in two members; the Altıkesek member and the Karaboğaz member. The Altıkesek member is characterized by middle alluvial fan and distal fan facies associations. Middle fan facies association comprises matrix- supported conglomerate, clast-supported conglomerate, trough cross-bedded sandstone and horizontally stratified sandstone characterizing braided channel deposits. Distal alluvial fan facies association is represented by red mudstone with caliche levels, fine grained sandstone and red mudstone including lenticular limestone layers. The Karaboğaz member is composed of mud plain deposits and lacustrine deposits. Massive mudstone with carbonate nodules is widespread in the study area and is interpreted as mud plain deposits. Lacustrine deposit is composed of massive limestone including mud cracks, micro- karst, fossil charophytes and stromatolites. Facies types and basin fill characteristics of Yağlıpınar Formation shows that the sequence was deposited in a NESW oriented graben. The alluvial deposit was likely derived from limestones belonging to the Permian-Cretaceous basement. The dominance of red mudstone and caliche implies that there was a semi-arid climate during Paleocene in the area..

PDF

___

Abdul Aziz, H., Rubio, E.S., Cavo, J.P., Hilgen F.J., and Krijgsman W. 2003. Palaeo environmental reconstruction of a middle miocene alluvial fan to cyclic shallow lacustrine depositional system in the calatayud basin ( NE Spain ). Sedimentology, 50, 211 - 236.
Alonso - Zarzo, A.M., Calvo, J.P., Vandam, J. and Alaca, L., 2000. Northen Terval graben (Neogene), nort – eastern Spain, in E. H. Gierlowski – Kordesch and K. R. Kelts, eds., Lake basins through Space and time: AAPG Studies in Geology 46, p. 491 – 496.
Anadón, P., Ll. Cabrera, R. Julía, E. Roca, and L. Rosell, 1989. Lacustrine oil - shale basins in Tertiary Grabens from NE Spain (Western European Rift Systems). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, v. 70, p. 7 - 28.
Anadón, P., Ll. Cabrera, R. Julia, and M. Marzo, 1991. Sequential arrangement and asymmetrical fill in the Miocene Rubielos de Mora Basin (Northeast Spain), in P. Anadón, Ll. Cabrera, and K. Kelts, eds, Lacustrine Facies Analysis. Int. Ass. Sediment. Spec. Publ. No. 13, p. 257 - 275.
Anadón, P., F. Orti and L. Rosell, 2000. Neogene lacustrine system of the southern Teruel graben (Spain), in E.H. Gierlowski- Kordesch and K.R. Kelts, eds., Lake basins through space and times. AAPG Stuides in Geology 46, p. 497 - 504.
Aytuğ, G., 1967. Pınarbaşı- Karahalka köyü zuhurları Maden Tetkik Arama Enst. ANKARA, Derleme No: 3912.
Aziz, A., Erakman, B., Meshur, M. ve Kurt, G., 1981, Pınarbaşı (Kayseri) – Sarız (Kayseri) - Gürün (Sivas) ve Darende (Malatya) ilçeleri arasında kalan alanın jeolojisi raporu: TPAO Genel Müdürlüğü Arama Daire Başkanı Arşivi, Rapor No: 1601, ANKARA.
Bates, R.L. and Jackson, J.A., 1980. Glossary of Geology. American Geol. Inst. Virginia. 750p.
Besly, B.M. and Collinson, J.D., 1991. Volcanic and tectonic controls of lacustrine and alluvial sedimentation in the Stephanian coal-bearing sequences of the Malpas - Short Basin, Catalonian Pyrenees. Sedimentology, 38, 3 - 26.
Billi, P., Magi, M. and Sagri, M., 1987. Coarse - Grained low-sinuosisty river deposits: Example from plio-pleistocene Valdaino Basin, İtaly. In: F.G., Fluvial Sedimentology. Soc. Econ. Paleont. Mineral. Spec. Publ. 39, 197 - 203.
Bohacs, K.M., Carroll, A. R., Neal, J. E., Mankiewicz, P. J., 2000. Lake – basin type, source potential, and hydrocarbon character: An integrated – sequencee - stratigraphic geochemical framework. In E.H. Gierlowski - Kordesch and K.R. Kelts, eds., Lake basins through space and time: AAPG Studies in Geology 46, p. 3 - 34.
Collinson, J.D., 1978. Alluvial Sediments. In: H.G. Reading (Ed), Sedimentary Environments and Facies. Blackwell Sci. Publ., 15 - 60.
Demicco, R.V., Gierlowski - Kordesch, E., 1996. Facies sequences of a semi – arid closed basin: the Lower Jurassic East Berlin Formation of the Hartford Basin New England, USA. Sedimentology 33, 107 - 118.
Erkan, E., Özer, S., Sümengen, M. ve Terlemez, İ., 1978. Sarız – Şarkışla - Gemerek- Tomarza arasının temel jeolojisi: MTA Raporu, Derleme No: 5646 yayımlanmamış.
Gloppen T.G. and Stell, R, J, 1981. The deposits, internal structure and geometry in six alluvial fan delta bodies (Devonian - Norway): a study in the significance of bedding sequence in canglomerates; In: Recent and Ancient Nonmarine Depositional Enviroments:Models for Exploration, (Eds: F.G. Ethridge and R.M. Flores ) Spec. Pub. SAPEM 31, 49 - 69.
Gürer, Ö. F., 1996. Hekimhan yöresindeki alkali mağmatik kayaların jeolojik ve petrolojik incelenmesi. Tr. J. of Earth Sciences, 5, 71-88.
Heward, A.P., 1978. Alluvial fan and lacustrine sediments from the Stephanian A and B ( La Magdalena, Cineramatalana and Sabera) coalfields, northern Spain. Sedimantology 25, 451-488.
Hooke, R. Le, B., 1967. Processes on arid- region alluvial fans; J. Geol, 75, 438 - 460.
Koçyiğit, A., ve Beyhan A., 1998. A new intracontinental transcurent structure: The central Anatolian Fault Zone, Turkey, Tectonophysics, 284, 317 – 336.
Leeder, M. R., 1975. Pedogenic carbonate and flood sediment accretion rates: A quantitative model for alluvial arid - zone lithofacies. Geol. Mag. 112, 257 - 270.
Lowe, D. R., 1982. Sediment gravity flows: II. Depositional models with special reference to the deposits of high-density turbidiy currents; J. Sedm. Petr, 52, 279 - 297.
Makaske, B., 2001. Anastomosing rivers: a review of their classification, origin and sedimantary products. Earth - Science Reviews 53, 149 - 196.
Miall, A.D., 1977. A rewiew of the braided river depositional environments. Earth Sci. Rev., 13,1-62.
Miall, A.D., 1996. The Geology of Fluvial Deposits:Sedimentary Facies, Basin Analysis and Petroleum Geology. Springer – Verlag Inc., Berlin.
Mohr, H. V. M., 1964. Karahalka ve Kayaaltı yakınlarında ki demir zuhurları hakkında rapor (Kayseri - Pınarbaşı): Maden Tetkik Arama Enst. ANKARA, Derleme No: 3452.
Morison, S. R. and Hein, F. J., 1987. Sedimantology of the whie Channel Gravels, Klondike Area, Yukan Territpry: fluvial deposits of a confined valley. In Ethridge F.G. Flores R.M. Harley M.D. (eds) Recent develoment in fluvial sedimentology. Soc. Econ. Paleontol. Mineral. Spec. Publ., 39, 205 - 216.
Nemec, W. and Muszynski, A., 1982. Volcaniclastic alluvial aprons in the Tertiary of sofia district (Bulgaria). Ann. Soc. Geol. Polan.,52; 239 - 303.
Nichols, G. J. and Uttamo, W., 2004. Sedimentation in a humid, interior, extensional basin: the Cenozoic Li Basin, northern Thiland. J. Geol. Soc., London, 161, 333-347.
Nilsen, T. H., 1982. Alluvial fan deposits. In: P.A. Scholle and D.Speraring (eds.) sandstone depositional enviroments. Am. Assoc. Petrol. Geol. Publ., 49-86, Tulsa.
Platt, N.H., and Wright, V.P. 1991. Lacustrine carbonates: Facies models, facies distributions and hyrocarbon aspects. In : Lacustrine Facies Analysis (Eds P. Anadon, L. Cabrora and K.Kelts) Spec. Publ. Int. Assoc. Sedimentol., 13, 57 - 74.
Rust, B. R., 1978. Depositional models for braided alluvium.In: A.D. Miall (ed.) fluvial sedimantology, Can. Soc. Petrol. Geol. Mem., 5; 605 - 625.
Rust, B. R., 1979. Facies models 2: Coarse alluvial deposits; In :Facies Models (Ed: R.G. Walker), Geosci. Can. Reprint Serie, 1, 9 - 21.
Sagri, M., T. Abbate, and P. Bruni, 1989. Deposits of ephemeral and perennial lakes in the Tertiary Daban Basin (Northern Somalia). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, v. 70, p. 225 - 233.
Schultz, A., 1984. Subaerial debris flow deposition in the Upper Paleozoic Cutler Formation, Western Colorado. J. Sediment. Petrol., 54, 749 -772.
Sümengen, M., ve Terlemez, İ.,1986. 1:100000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi, Elbistan H 22 paftası, Maden Teknik ve Arama Genel Müdürlüğü , ANKARA.
Taraf, F., 2008. Pınarbaşı (Kayseri) kuzeyindeki Yağlıpınar Formasyonu ‘nun sedimantolojisi, Yüksek Lisans Tezi (yayımlanmamış), F.Ü.Fen Bilimleri Enst., Elazığ, 55 s.
Türkmen, İ., 1993. Gemerek (Sivas) dolaylarında Neojen çökelleri üzerinde Sedimantolojik incelemeler, Doktora tezi. Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 158s, 30Ek.
Türkmen, İ., 2004. Facies and evaporite genesis of the Kuşçular Formation (Lower Paleocene) saline playa complex, eastern Turkey. J. Asian Earth Sciences, 24, 91 - 104.
Wright, V.P. and Alonso- Zarza, A.M. 1990. Pedostratigraphic models for alluvial fan deposits: a tool for interpreting ancient sequences. J. Geol. Soc. London, 147, 8 - 10.
Yoldaş, R., 1972. Sarız (Kayseri) dolayının jeolojisi ve petrol olanakları (Elbistan L36- b2 ve L37 - a1 paftaları): Maden Tetkik Arama Enst. ANKARA. Derleme No: 4729.