Mustafa AFŞİN

1423

CO2' ce zengin çorak, Karakaya ve Gümüşkent (Nevşehir) mineralli sularının hidrojeokimyası

Çorak, Karakaya ve Gümüşkent mineralli kaynak suları Nevşehir ve çevresinde yer almakta olup, genelde faylara bağlı olarak yüzeye çıkmaktadırlar. Kaynak alanlarındaki kayaçlar heterojenlik ve tektonik faaliyetten dolayı farklı hidrojeolojik özelliklere sahiptir. Mineralli suların basınçlı karakterdeki akiferi temelde yer alan Bozçaldağ metamor-fitlerine ait mermerlerdir. Karakaya soğuk su kaynakları Na-Ca-$HCO_3$, Gümüşkent mineralli kaynaklan Ca$HCO_3$, Çorak ve Karakaya mineralli suları ise Na-CI-$HCO_3$ su tiplidirler. $CO_2$'in baskın olduğu düşük sıcaklığa sahip mineralli sularda gaz-mineral-su etkileşiminden dolayı toplam mineralizasyon değerleri yüksektir. Evaporit minerallerinin çözünürlüğünün yüksek olması nedeniyle Çorak ve Karakaya mineralli sularının iyon miktarları daha da artmıştır.Çevresel izotop (180,2H, 3H) ve su kimyası analiz sonuçlarına göre meteorik kökenli olan sulardan Çorak ve Karakaya mineralli sularına daha yaşlı su katkısı olabilir. Karakaya soğuk su kaynağı sığ, yüksek miktarda $CO_2$-gazı içeren mineralli sular ise derin dolaşımlıdır.

Hydrogeochemistry of CO2- rich Çorak, Karakaya and Gümüşkent mineral waters in Nevşehir

Çorak, Karakaya and Gümüşkent mineral springs are located in Nevşehir and its vicinity. The springs generally emerge along faults in the study area where the rocks have different hydrogeological properties due to the heterogeneity and tectonic activity. The marbles of the Bozçaldağ metamorphic basement rocks form the confined aquifer of the springs. The hydrochemical fades of, the springs are Na-Ca-$HCO_3$ of Karakaya cold springs, Ca-$HCO_3$ of Gümüşkent mineral springs; and Na-CI-$HCO_3$ of Çorak and Karakaya mineral waters, respectively. Because of the gas-mineral-water interaction, total mineralization are high in a $CO_2$ dominated and low temperature mineral waters. Ionic quantities of Çorak and Karakaya mineral waters are higher due to the high solubility of evaporates. Based on the environmental isotope (18O, ZH, 3H) and water chemistry analyses, the springs are of meteoric origin. Çorak and Karakaya mineral waters might be contributed by older waters. The Karakaya cold spring is shal-low circulated, while the mineral springs which have high the free $CO_2$-gas are deep circulated groundwaters
PDF

___

  • Afşin, M., 1999. Traverten çökelten kaynakların hidro-jeokimyasal ve izotopik incelemesi (Nevşehir-Çorak, Karakaya ve Salanda içme-celeri). Niğde Üniversitesi Araştırma Fonu (NÜAF) FEB-97/07 numaralı Proje, 41 s (yayımlanmamış)
  • APHA, AWWA, and WPCF, 1989. Standard methods for the determination of water and waste water, 15 th Edition: American Public Health Association, Washington, USA, 1134 p.
  • Appelo, C.A.J., and Postma, D., 1995. Geochemistry, groundwater and pollution. Virije Universiteit Amsterdam, 346p.
  • Arıkan, A., 1985. WATEQB: A computer program for IBM PC to calculate chemical equilibrium natural waters. Hacettepe University UNDP Project TUR/81/004 Technical Report, 31p (yayımlanmamış).
  • Atabey, E., 1989. MTA Genel Müdürlüğü 1/100.000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi, Kayseri-H 19 paftası.
  • Atabey, E., Tarhan, N., Yusufoğlu, H. ve Canpolat, M., 1988. Hacıbektaş, Gülşehir, Kalaba (Nevşehir)-Himmetdede (Kayseri) arasının jeolojisi. MTA Raporu, Derleme No. 8523 (yayımlanmamış).
  • Atabey, E., Papak, i., Tarhan, N., Akarsu, B. ve Taşkıran, A., 1987. Ortaköy (Niğde)-Tuzköy (Nevşehir)-Kesikköprü (Kırşehir) yöresinin jeolojisi. MTA Raporu, Derleme No. 8156 (yayımlanmamış).
  • Aydın, N., 1984. Orta Anadolu Masifinin Gümüşkent batısı (Nevşehir) dolayında jeolojik ve petrografik incelemeler. A. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 400 s., (yayımlanmamış).
  • Batum, i., 1978. Nevşehir güneybatısındaki Göllüdağ ve Acıgöl yöresi volkanitlerinin jeolojisi ve petrografisi. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi, c.4/1-2, s. 50-69.
  • Bögli, A., 1980. Karst hydrology and physical speleology (Translated by June C. Schimidt). Springer Verlag, Berlin, 284 p.
  • Çağlar, K. Ö., 1950. Türkiye maden suları ve kaplıcaları. MTA Yayınları, Seri B, No.11, Fasikül 3, Ankara, 347-349.
  • Çakır, B., Bayarı, C.S., Tezcan, L. ve Özyurt, N. N., 1999. Kloroflorokarbonlar ile yeraltısuyu yaşının belirlenmesi: 3-Beydağları (Finike) karstik akiferi kaynaklarında uygulama. H.Ü. Yerbilimleri, 21, 91-103.
  • Ercan, T., Köse, C., Akbaşlı, A. ve Yıldırım, T., 1987.Orta Anadolu'da Nevşehir-Niğde-Konya dolaylarındaki volkanik kökenli gaz çıkışları. Cumhuriyet Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi, 4/1, 39-54.
  • Erzenoğlu, Z., 1995. Türkiye termal ve mineralli sular envanteri, Nevşehir. MTA Genel Müdürlüğü Enerji Hammadde Etüd ve Arama Dairesi Raporu, 20 s.
  • Freeze, R.A., and Cherry, J.A., 1979. Groundwater.Englewood Cliffs, N. J.: Prentice Hall, 604 p.
  • Göncüoğlu, M.C., Toprak, V., Kuşcu, i., Erler, A. ve Olgun, E., 1991. Orta Anadolu Masifi'nin batı bölümünün jeolojisi, Bölüm 1: Güney Kesimi. TPAO Rapor No. 2909,134 s (yayımlanmamış).
  • Göncüoğlu, M.C., Erler, A., Toprak, V., Olgun, E., Yalınız, K., Kuşcu, i., Köksal, S. ve Dirik, K., 1993. Orta Anadolu Masifinin orta bölümünün jeolojisi, Bölüm 3: Orta Kızılırmak Tersiyer baseninin jeolojik evrimi. TPAO Rapor No. 3313, 104 s (yayımlanmamış).
  • Greber, E., 1994. Deep circulation of CO2-rich pala-eowaters in a seismically active zone (Kuzuluk/Adapazarı, northwestern Turkey). Geothermics, 23 (2), 151-174.
  • Güleç, S., 1996, Tuzköy (Nevşehir) ve civarındaki volkanitlerin mineralojisi ve petrografisi. A. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 111 s (yayımlanmamış).
  • International Atomic Energy Agency IAEA, 1983. Isotope techniques in the hydrogeological assessment of potential sites for the disposal of high-level radioactive wastes. Technical Reports Series, No.228, IAEA, Vienna, 1 51 pp.
  • Kaçaroğlu, F., Değirmenci, M., and Cerit, O., 2001.Water quality problems of a gypsiferous watershed: Upper Kızılırmak Basin, Sivas, Turkey. Water, Air and Soil Pollution, 128; 161-180.
  • Kuşcu, i., 1997. The mineralogical and geochemical comparison of the Pb-Zn skarns in the Akdağ-madeni, Akçakışla and Keskin districts, Central Anatolia, Turkey. Ortadoğu Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 192 s (yayımlanmamış).
  • Mutluay, H. ve Demirak, A., 1996. Su kimyası. Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., yayın no. 624, istanbul, 139 s.
  • Nagao, K., Matsuda, J.I., Kıta, I. ve Ercan, T., 1989, Türkiye'deki Kuvaterner yaşlı volkanik alanlarda asal gaz ve karbon izotopik bileşimleri, Jeomorfoloji Dergisi, 17, 101-110, Ankara.
  • Pasquare, G.,1968. Geology of the Cenozoic volcanic area of Central Anatolia. Atti. Della. Accad. Naz. Dei Line., 40, 1077-1085.
  • Picknet,R.G., Bray, L.G., and Stenner, R. D, 1976.The chemistry of cave waters. In Science of Speology, T.D. Ford, C.D. Cullingford (Eds.), Academic Press, London.
  • Plummer, L.N., Jones, B.F., and Truesdell, A.H., 1976. WATEQF-A Fortran IV version of WATEQ, a computer program for calculating chemical equilibrium of natural waters. U.S. Geological Survey Water Resources Investigations, 61 p.
  • Seymen, İ, 1981. Kaman (Kırşehir) dolayında Kırşehir Masifi'nin stratigrafisi ve metamorfizması. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 24, 7-14.
  • Todd, D.K., 1980. Groundwater Hydrology, 2nd ed. New York: John Wiley&sons, 535 pp.
  • TSE. Türk Standardı. Sular-içme ve kullanma suları. TS 266. 25 s.
  • WHO. 1993. Guidelines for drinking water quality.World Health Organization (WHO). Geneva.
  • Yenal, O., Usman, N., Bilecen, L. ve Kanan, E., 1975.Türkiye maden suları, iç Anadolu Bölgesi. istanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Hidroklimatoloji Kürsüsü Yayını, 4, 257-263.
  • Yurtsever, Y., and Gat, J.R., 1981. Atmospheric waters in stable isotope hydrology: Deuterium and Oxygen-18 in the water cycle. J.R. Gat and R. Gonfiantini (eds.), Technical Report Series No: 210, IAEA, Vienna, 103-142.
Yerbilimleri-Cover
  • ISSN: 1301-2894
  • Başlangıç: 1976
  • Yayıncı: Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Karadeniz' in İstanbul Boğazı çıkışı ile Zonguldak ve Amasra kıyı alanlarında güncel ostrakod topluluğu

Cemal TUNOĞLU

CO2' ce zengin çorak, Karakaya ve Gümüşkent (Nevşehir) mineralli sularının hidrojeokimyası

Mustafa AFŞİN

A discussion on the Hoek-Brown failure criterion and suggested modifications to the criterion verified by slope stability case studies

Harun SÖNMEZ, Reşat ULUSAY