SAADETTİN KAYNAK’IN NİHAVEND MAKAMINDAKİ ESERLERİNİN MAKAM VE GEÇKİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

ÖZ Türk müziği makam, usul ve vezin olmak üzere üç ana unsur ile devamlılığını sürdürmüştür. Bu devamlılık sürecinde bu unsurlar nazariyeci, icracı ve besteci gibi değişkenlere bağlı olarak dönüşüme uğramıştır. Dönüşümlerin en belirgin olarak gözlemlendiği unsur ise makam unsurudur. Türk müziğinin nazariye tarihi incelendiğinde makamların nazariyeciler tarafından evrimi net bir şekilde gözler önüne serilmekte ve makamların kırılma noktaları tespit edilebilmektedir. Ancak dönüşümlerde icracı ve bestecilerin etkisini de görebilmek adına bu alanda da incelemeler yapılması gerekliliği doğmaktadır. Bu gereklilik neticesinde çalışma, 20. yy.’ın önemli icracı ve bestecilerinden olan Sadettin Kaynak’ın Nihavend makamı algısını ve bu makamda kullandığı geçkileri tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla literatür taraması yapılarak Kaynak’ın Nihavend makamını kullandığı 63 eser tespit edilmiştir. “TRT Türk Sanat Müziği Arşivi” ve Aytaç Ergen’e ait Notam.exe nota koleksiyonu kullanılarak tespit edilen eserlerden Kaynak’ın notasına ulaşılamayan 3 eseri ve iki makam kullanarak bestelediği 6 eser inceleme dışı bırakılarak çalışma toplamda 55 eser ile sınırlandırılmıştır. Eserler içerik analizi ile makam kullanımı, çeşni ve geçki açısından incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda Kaynak’ın 19 eserde Nihavend makamını geleneğin dışında kullanarak karar perdesi dışında bir perdede sonlandırdığı, çeşni açısından en çok Arazbar çeşnisini kullandığı, geçki açısından da en çom Neveser makamını kullandığı tespit edilmiştir. Yapılan bu çalışmanın aynı yöntemle hem Kaynak’ın diğer makamlardaki eserlerine hem de diğer bestecilerin eserlerine uygulanması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Sadettin Kaynak, Nihavend makamı, çeşni, geçki, nazariye

EXAMINATION OF SAADETTIN KAYNAK'S WORKS IN NIHAVEND MAQAM IN TERMS OF MAQAM AND TRANSITION

Abstract Turkish music continued its continuity with three main elements: mode, tempo and meter. In this continuity process, these elements have been transformed depending on variables such as theorist, performer and composer. The element in which the transformations are observed most clearly is the makam element. When the theoretical history of Turkish music is examined, the evolution of the makams by theorists is clearly revealed and the breaking points of the makams can be determined. However, in order to see the effect of performers and composers in the transformations, it is necessary to conduct studies in this area as well. As a result of this necessity, the study was carried out to determine the perception of the Nihavend makam and the transitions used by Sadettin Kaynak, one of the important performers and composers of the 20th century. For this purpose, 63 works in which Kaynak used the Nihavend makam were determined by scanning the literature. Among the works identified using the "TRT Turkish Classical Music Archive" and Aytaç Ergen's Notam.exe note collection, the study was limited to 55 works in total, by excluding 3 works of Kaynak, whose notes could not be reached, and 6 works that he composed using two maqams. The works were examined in terms of content analysis, use of maqam, flavor and transition. As a result of this examination, it was determined that Kaynak used the Nihavend makam outside of the tradition in 19 works and ended it in a pitch other than the decision pitch, he used Arazbar flavor the most in terms of flavor, and he used the most common Neveser mode in terms of transition. It is suggested that this study should be applied both to Kaynak's works in other makams and to the works of other composers with the same method.

Keywords:

Sadettin Kaynak, Nihavend Maqam, potpourries, transition, theory,

PDF

___

Akdoğu, O. (1995). Türk Müziği’nde türler ve biçimler. İzmir: Can Ofset.
Arel, H. S. (1993). Türk Mûsıkîsi Nazariyatı Dersleri (Hazırlayan: Onur Akdoğu), (İkinci Baskı). Kültür Bakanlığı Yayınları.
Arslan, Y. (2018). Türk Sanat Müziği Şarkı Türü Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzikoloji Ana Bilim Dalı.
Biçer, F. (2007). Kürdilihicazkâr Makamını Terkîb Eden Bestekâr Hacı Arif Bey'in Hayatı ve Kürdilihicazkâr Eserlerinin Makamsal Olarak İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Müziği Ana Sanat Dalı.
Çetin, T. (2019). Prof. Dr. Selahattin İçli'ye Ait TRT Repertuvarında Yer Alan Kürdîlihicazkâr Makamındaki Eserlerin Makam Analizi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Müzik Bilimleri Ana Bilim Dalı.
Kaçar, G. Y., (2012). Türk Mûsikîsi Rehberi. (İkinci Baskı). Ankara: Maya Akademi.
Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi (Otuzuncu Basım). Ankara Nobel Yayıncılık.
Korkmaz, E. (2020). Abdülbaki Nasır Dede Makam Teorisine Göre Neyzen Salih Dede Eserlerinin Makamsal Analizi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Ana Bilim Dalı Müzik Bilimleri ve Teknolojisi Bilim Dalı.
Kutluğ, Y., F. (2000). Türk Musikisinde Makamlar (İnceleme). İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
Özçelik, H., O. (2023). Kantemiroğlu Edvârı'ndaki Segâh Makamı Eserlerinin Türk Makam Müziği Nazariyatı Tarihi Açısından İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Müziği Ana Bilim Dalı Türk Müziği Bilim Dalı.
Özdemir, S. (2007). Popülerleşme Sürecinde Türk Müziği ve Bu Süreçte Bestekâr Sadettin Kaynak. Z. Dilek vd. (Ed.). 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları) Kongresi Bildiri Kitabı (s. 573-586) içinde. Tandoğan, Ankara: Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
Özkan, İ. H. (1990). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri. (Üçüncü Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat. Öztuna, Y. (2006). Akademik Klasik Türk Sanat Musikisinin Ansiklopedik Sözlüğü Cilt I (Birinci Baskı). Orient Yayınları.
Şahin, N. (2019). Beste ve İcra İlişkisi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz: İki Sûzinâk Şarkı. Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 9(1) s. 146-162.
TRT Müzik Dairesi Başkanlığı Türk Sanat Müziği Repertuvarı Arşivi.
Tuluk, K., H. (2019). Zeki Arif Ataergin'in Kürdîlihicazkâr Makamında Bestelemiş Olduğu Eserlerin Makamsal Yönden İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Müzik Bilimleri Ana Bilim Dalı.
Tura, Y. (2006). Tedkîk ü Tahkîk (inceleme ve gerçeği araştırma). İstanbul: Pan Yayıncılık.
Türkoğlu, N.,S. (2014). Sadettin Kaynak'ın Türkü Adını Verdiği Eserlerinin Farklı Açılardan İncelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Seçkin Yayıncılık.