İntibah'ta Anlatıcının Konumu ve Bakış Açısı

Türk edebiyatının Yusuf Kâmil Paşa’nın Fénelon’dan çevirdiği Telemak ile 1862’de başlayan roman yolculuğu, edebiyatımız üzerinde önemli etkilere sahip olan Mağdurîn Hikâyesi, Hikâye-i Robenson, Atala, Monte-Cristo ve Paul ve Virginie gibi eserlerle devam etmiştir. Namık Kemal de bu tarz Batılı eserleri örnek arak alarak 1876’da İntibah’ı kaleme almıştır. İntibah’ın ön sözünde belirttiği gibi romanı faydalı bir eğlence aracı olarak gören Namık Kemal, İntibah’ta bir yandan dilin kullanımı üzerine düşünürken bir yandan da karakterlerin ruhsal değişimlerini yansıtarak onları tek boyutlu olmaktan çıkarmaya ve mekânın karakterler üzerindeki etkilerini göstermeye çalışmıştır. Namık Kemal, romanın henüz gelişmeye başladığı bir dönemde fikirlerini okurlarına aktarmaya çalışmakla kalmamış aynı zamanda roman tekniği üzerine de düşünmüştür. Bu amaçla çalışmamızda ilk olarak Wolf Schmid’in Narratology: An Introduction adlı eserinde anlatıcıyı sunuş kipi, diegetik durum, hiyerarşi, belirginlik derecesi, şahsilik, değerlendirmeci konum, yetkinlik, mekânsal konum ve güvenilirlik açısından incelediği anlatıcı tipolojisiyle İntibah’ın anlatıcısının konumu tespit edilmiştir. Ardından da Schmid’in mekânsal, ideolojik, zamansal, dilsel ve algısal olmak üzere beş faktör etrafında şekillendirdiği bakış açısı modeli kullanılarak eserdeki bakış açıları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Namık Kemal, İntibah, anlatıcı, bakış açısı, Wolf Schmid

The Narrator's Position and Point of View in İntibah

The novel journey of Turkish literature, which began in 1862 with Yusuf Kâmil Pasha's translation of Fénelon's Telemak, continued with works such as The Story of the Victim, Story of the Robenson, Atala, Monte-Cristo and Paul and Virginie, which had a significant impact on our literature. Taking such Western works as an example, Namik Kemal wrote Intibah in 1876. As he states in the foreword of Intibah, Namik Kemal saw the novel as a useful means of entertainment. In Intibah, while thinking about the use of language, he also tried to reflect the mental changes of the characters, to make them less one-dimensional and to show the effects of space on the characters. Namik Kemal not only tried to convey his ideas to his readers at a time when the novel was just beginning to develop, but also thought about the technique of the novel. For this purpose, in our study, first of all, the position of the narrator of İntibah is determined with Wolf Schmid's narrator typology in his Narratology: An Introduction, in which he analyzes the narrator in terms of mode of presentation, diegetic situation, hierarchy, degree of salience, individuality, evaluative position, competence, spatial position and reliability. Then, the points of view in the work are analyzed by using Schmid's point of view model, which is shaped around five factors: spatial, ideological, temporal, linguistic and perceptual.

Keywords:

Namık Kemal, İntibah, Wolf Schmid, narrator, point of view,

PDF

___

Akün, Ömer Faruk (2006). “Namık Kemal”. TDV İslam Ansiklopedisi C. 32. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 361-378.
Akyüz, Kenan (1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri (1860-1923). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Booth, Wayne C. (2012). Kurmacanın Retoriği. Çev. Bülent O. Doğan. İstanbul: Metis Eleştiri.
Dervişcemaloğlu, Bahar (2014). Anlatıbilime Giriş. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Dervişcemaloğlu, Bahar (2022). Çözülemeyen Bulmaca- Anlatıcı Üzerine Tartışmalar. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Dino, Güzin (2008). Türk Romanının Doğuşu. İstanbul: Agora Kitaplığı.
Enginün, İnci ve Kerman, Zeynep (2011) Yeni Türk Edebiyatı Metinleri 4–Eser Tanıtma ve Önsözler (1860-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Engiün, İnci (2019). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Jahn, Manfred (2012). Anlatıbilim: Anlatı Teorisi El Kitabı. Çev. Bahar Dervişcemaloğlu. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Namık Kemal (2014). İntibah. Haz. Selda Akyol. İstanbul: Özgür Yayınları.
Kulamshaeva, Baktygul (2009). “Kurmaca Yazar veya Anlatıcı Kavramlarına Anlatı Bilimsel Yaklaşım”. Turkish Studies, 4(8): 1763-1783.
Sandıkkaya Aşır, Ayşe (2020). Tanzimat Dönemi Romanlarında Bakış Açısı. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Schmid, Wolf (2010). Narratology: An Introduction. New York: De Gruyter.
Tanpınar, Ahmet Hamdi (2009) XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Uçman, Abdullah (2006). “Namık Kemal”. Tanzimat Edebiyatı. Ed. İsmail Parlatır. Ankara: Akçağ Yayınları, 201-208.