Hükümet Programları ve Kalkınma Planları Ekseninde Çevre Politikası Analizi

Çevre, yaşanan çevre sorunları ve ekonomik krizlerle ilişkili olarak 1970’li yıllardan itibaren devlet ve hükümetlerin gündemlerinde yer edinmeye başlamıştır. Bu çerçevede hem ulusal hem de uluslararası düzeyde pek çok girişimde bulunulmuş ve “çevre” bir politika nesnesi haline gelmiştir. Çevre politikası, hava, toprak, su, gürültü ve görüntü kirliliği, iklim değişikliği, ozon tabakasının incelmesi, biyolojik çeşitliliğin azalması, doğal kaynakların tükenmesi, katı ve sıvı atıklar, erozyon, enerji kaynakları, nüfus artışı, yoksulluk gibi kesin sınırları çizilmesi çok zor olan birçok çevre sorununu ve çözümünü kapsamaktadır. Çevre sorunlarının çok boyutluluğuna ve sınır tanımaz özelliğine rağmen, ekonomik gelişmişlik ve büyümenin gerisinde yer almasına bağlı olarak, bu geniş boyutlu politika alanı gündemin arka sıralarında kalmıştır.1923’ten itibaren Türkiye’de tüm politikaların hem yapılması hem uygulanmasında temel belirleyici faktör hükümetler olmuştur. Bu çerçevede politika analizi çalışmalarında kamu politikasının oluşturulması ve uygulanması sürecinde baş aktör hükümetlerdir. Hükümetler temel kamu politikalarını belirlemekten, kamu kurumları da hükümetin belirlediği bu politikaları uygulamaktan sorumludur. Hükümet programındaki hedefler hükümetlerin iktidar sürelerinde kamu politikasına dönüşmektedir. Bu nedenle hükümet programları üst politika belgelerinden biri olarak kabul edilebilir. Türkiye, Cumhuriyet tarihinde çok farklı dönemlerden geçmiş ve Türkiye’de altmış beş hükümet kurulmuştur. Sosyo-kültürel, ideolojik ve ekonomik farklılıklar bu dönemlere damgasını vurmuş, tüm politikalarda olduğu gibi çevre politikaları da bu süreçte değişmiştir. Dönemin siyasal sistemine ve ekonomik programlarına bağlı olarak çevre politikası aktif ya da pasif hale getirilmiş, öncelikler değiştirilmiştir. Bu çalışmada üst politika belgelerinden olan hükümet programları ve kalkınma planları üzerinden bu tarihsel süreçteki Türk çevre politikası analiz edilecektir

Anahtar Kelimeler:

Kamu Politikaları, Çevre Politikası, Hükümet Programı Kalkınma Planı

Environment Policies in the Scope of Government Programs and Development Plans

Environment had been placed at state and government agendas since 1970’s regarding to exposed environment problems and economical crisis. In this frame, many attempts in both national and international level had been done and it became a policy object. Environment policy covers many environment problems of which certain borders cannot be drawn and resolutions likes air, soil, water, noise and visual pollution, climate change, thinning of ozone layer, decreasing of biological variety, depletion of natural resources, solid and liquid waste, erosion, energy resources, population increase, poverty, etc. Despite of multi dimension and unlimited feature of environment problems, this wide dimensioned policy field became behind of agenda depending on its being at the behind of economical development and progressing.Since 1923, both maker and applicator of the all policies in Turkey has been government. The head actor is government at composing and applying public policies at the policy analysis studies in this frame. The governments are responsible to determine basic Public Policies; public organizations are responsible to apply those determined policies by the governments. The objectives in government program turn into public policy after governments coming into power. Therefore government programs can be accepted one of higher policy documents. Turkish Republic had very different periods in its history and sixty five governments have been established in Turkey. Socio-cultural, ideological and economic differences leaved mark on those periods; environment policies have been changed in this period as it is same in all policies. Depending on political system and economical program of the period, environment policy became active or passive; priorities have been changed. Turkish Environment Policies will be analyzed over Government programs and development plans that are included in higher policy documents within this historical period

Keywords:

Public Policies Environment Policy, Government Program, Development Plan,

PDF

___

ALTUNOK, Hatice ve Fatma Gül GEDİKKAYA, Kamu Politikaları Ansiklopedisi, Nobel Yayınevi, Ankara, 2016.
ÇEVİK, Hasan Hüseyin, “Kamu Politikası”, Kamu Politikaları Ansiklopedisi, Ed. H. Altunok, F. G. Gedikkaya, s.s.142-144, Ankara, Nobel Yayınevi, 2016.
ÇOBAN, Aykut, Bülent Duru, “Emek Ekseninde AKP İktidarının Çevre ve Kent Politikaları”, İktisat Dergisi, Sayı 508-509-510, ss. 57-68, Aralık 2009.
DURU, Bülent, “Siyasi Partilerin Kent ve Çevre Politikaları: Kente ve Doğaya Yönelik Alternatif Politikalar Üzerine”, http://kentcevre.politics.ankara. edu.tr, (23. 06. 2016).
DURU, Bülent, “Modern Muhafazakârlık ve Liberal Politikalar Arasında Doğal Varlıklar: AKP’nin Çevre Politikalarına Bir Bakış”, Mülkiye, Cilt: XXX, Sayı:252, ss.297-313.
DYE, Thomas R., Understanding Public Policy, 13.Baskı, Pearson-Longman, Harlow, 2011.
ERTÜRK, Hasan, Çevre Politikası, Ekin Yayınevi, Bursa, 2011.
ERTÜRK, Hasan, Çevre Bilimleri, 4. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2012.
GÖRMEZ, Kemal, Çevre Sorunları, 3. Baskı, Nobel Yayınevi, Ankara, 2003.
GÜLEÇ Solak, Sevcan, “Çevre Politikası”, Kamu Politikaları Ansiklopedisi, Ed. H. Altunok, F. G. Gedikkaya, s.s.57-60, Ankara, Nobel Yayınevi, 2016.
DEMİRCİ GÜLER, Filiz, Türkiye’nin Yakın Siyasetinde Bir Örnek Olay Adalet Partisi, TODAİE Yayınları, No:315, Ankara, 2003.
KAYA, Yasemin, “Çevre Politikası İlkeleri, Aktörleri ve Araçları: Söylemden Pratiğe Bir Süreç Analizi, Kamu Politikası: Kuram ve Uygulama, (Der.) M. Yıldız, M. Z. Sobacı, ss. 466- 497, Ankara, Adres Yayınları, 2013.
KEELEY James, Ian SCOONES, Understanding Environmental Policy Processes: A Review, http://mobile.opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/hand- le/123456789/3410/wp89.pdf?sequence=1, (22.08.2016).
KELEŞ, Ruşen, Can HAMAMCI ve Aykut ÇOBAN, Çevre Politikası, 8. Basım, İmge Kitabevi, Ankara, 2015.
KRAFT, Michael E., Environmental Policy and Politics, 6.Baskı, Routhledge, New York, 2016.
LAFFERTY, William and Eivind HOVDEN, “Environmental Policy Integration: Towards an Analytical Framework”, Environmental Politics, V.12, N.3, pp. 1-22, 2003.
ORHAN, Gökhan “Türkiye’de Çevre Politikaları: Değişen Söylemler, Değişmeyen Öncelikler”, Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 19-20, s.s.1-24, 2013.
ÖZ, Esat, “Dünya’da ve Türkiye’de “Ekoloji Hareketi”nin Gelişimi; Çevre Koruma Derneklerinden Siyasal Partilere” Türkiye Günlüğü, Sayı:3, ss.27-34, Haziran 1989.
TUNA, Muammer “Türkiye’de Çevre Toplum İlişkileri ve Çevre Sosyolojisi”, Sosyoloji Konferansları Dergisi, Sayı 52, s.291-318, 2015-2.
ÜSTE, Rabia Bahar, “Neoliberal Politikaların Çevre Konusuna Etkileri Açısından Bir Değerlendirme”, BEU. SBE. Dergisi, Cilt:3, Sayı:1, ss.155-175, Haziran 2014.
https://www.tbmm.gov.tr/kutuphane/e_kaynaklar_kutuphane_hukumetler.html, Erişim Tarihi: 24.04.2016
http://www.basbakanlik.gov.tr/docs/kurumsalhaberler/hprogram.pdf Erişim Tarihi: 14.06.2016
www.akparti.org.tr/upload/documents/62nciHukumetProgrami.pdf Erişim Tarihi: 24.04.2016 Ek Geçmiş Hükümetler
HÜKÜMET 01/11/1923 06/03/1924 İSMET PAŞA (İNÖNÜ)
HÜKÜMET 06/03/1924 22/11/1924 İSMET PAŞA (İNÖNÜ)
HÜKÜMET 22/11/1924 03/03/1925 ALİ FETHİ BEY (OKYAR)
HÜKÜMET 04/03/1925 01/11/1927 İSMET PAŞA (İNÖNÜ)
HÜKÜMET 01/11/1927 27/09/1930 İSMET PAŞA (İNÖNÜ)
HÜKÜMET 27/09/1930 04/05/1931 İSMET PAŞA (İNÖNÜ)
HÜKÜMET 04/05/1931 01/03/1935 İSMET İNÖNÜ
HÜKÜMET 01/03/1935 25/10/1937 İSMET İNÖNÜ
HÜKÜMET 25/10/1937 11/11/1938 MAHMUT CELAL BAYAR
HÜKÜMET 11/11/1938 25/01/1939 MAHMUT CELAL BAYAR
HÜKÜMET 25/01/1939 03/04/1939 REFİK SAYDAM
HÜKÜMET 03/04/1939 08/07/1942 REFİK SAYDAM
HÜKÜMET 09/07/1942 09/03/1943 ŞÜKRÜ SARAÇOĞLU
HÜKÜMET 09/03/1943 07/08/1946 ŞÜKRÜ SARAÇOĞLU
HÜKÜMET 07/08/1946 10/09/1947 MEHMET RECEP PEKER
HÜKÜMET 10/09/1947 10/06/1948 HASAN SAKA
HÜKÜMET 10/06/1948 16/01/1949 HASAN SAKA
HÜKÜMET 16/01/1949 22/05/1950 ŞEMSETTİN GÜNALTAY
HÜKÜMET 22/05/1950 09/03/1951 ADNAN MENDERES
HÜKÜMET 09/03/1951 17/05/1954 ADNAN MENDERES
HÜKÜMET 17/05/1954 09/12/1955 ADNAN MENDERES
HÜKÜMET 09/12/1955 25/11/1957 ADNAN MENDERES
HÜKÜMET 25/11/1957 27/05/1960 ADNAN MENDERES
HÜKÜMET 30/05/1960 05/01/1961 CEMAL GÜRSEL
HÜKÜMET 05/01/1961 27/10/1961 CEMAL GÜRSEL
HÜKÜMET 20/11/1961 25/06/1962 İSMET İNÖNÜ
HÜKÜMET 25/06/1962 25/12/1963 İSMET İNÖNÜ
HÜKÜMET 25/12/1963 20/02/1965 İSMET İNÖNÜ
HÜKÜMET 20/02/1965 27/10/1965 SUAD HAYRİ ÜRGÜPLÜ
HÜKÜMET 27/10/1965 03/11/1969 SÜLEYMAN DEMİREL
HÜKÜMET 03/11/1969 06/03/1970 SÜLEYMAN DEMİREL
HÜKÜMET 06/03/1970 26/03/1971 SÜLEYMAN DEMİREL
HÜKÜMET 26/03/1971 11/12/1971 NİHAT ERİM
HÜKÜMET 11/12/1971 22/05/1972 NİHAT ERİM
HÜKÜMET 22/05/1972 15/04/1973 FERİT MELEN
HÜKÜMET 26/01/1974 17/11/1974 BÜLENT ECEVİT
HÜKÜMET 17/11/1974 31/03/1975 SADİ IRMAK
HÜKÜMET 31/03/1975 21/06/1977 SÜLEYMAN DEMİREL
HÜKÜMET 21/06/1977 21/07/1977 BÜLENT ECEVİT
HÜKÜMET 21/07/1977 05/01/1978 SÜLEYMAN DEMİREL
HÜKÜMET 05/01/1978 12/11/1979 BÜLENT ECEVİT
HÜKÜMET 12/11/1979 12/09/1980 SÜLEYMAN DEMİREL
HÜKÜMET 21/09/1980 13/12/1983 BÜLENT ULUSU
HÜKÜMET 13/12/1983 21/12/1987 TURGUT ÖZAL
HÜKÜMET 21/12/1987 09/11/1989 TURGUT ÖZAL
HÜKÜMET 09/11/1989 23/06/1991 YILDIRIM AKBULUT
HÜKÜMET 23/06/1991 20/11/1991 MESUT YILMAZ
HÜKÜMET 20/11/1991 16/05/1993 SÜLEYMAN DEMİREL
HÜKÜMET 25/06/1993 05/10/1995 Prof. Dr. TANSU ÇİLLER
HÜKÜMET 05/10/1995 30/10/1995 Prof. Dr. TANSU ÇİLLER
HÜKÜMET 30/10/1995 06/03/1996 Prof. Dr. TANSU ÇİLLER
HÜKÜMET 06/03/1996 28/06/1996 A.MESUT YILMAZ
HÜKÜMET 28/06/1996 30/06/1997 Prof. Dr. NECMETTİN ERBAKAN
HÜKÜMET 30/06/1997 11/01/1999 AHMET MESUT YILMAZ
HÜKÜMET 11/01/1999 28/05/1999 MUSTAFA BÜLENT ECEVİT
HÜKÜMET 28/05/1999 19/11/2002 MUSTAFA BÜLENT ECEVİT
HÜKÜMET 19/11/2002 12/03/2003 ABDULLAH GÜL
HÜKÜMET 14/03/2003 29/08/2007 RECEP TAYYİP ERDOĞAN
HÜKÜMET 29/08/2007 06/07/2011 RECEP TAYYİP ERDOĞAN
HÜKÜMET 06/07/2011 29/08/2014 RECEP TAYYİP ERDOĞAN
HÜKÜMET 29/08/2014 28/08/2015 Prof. Dr. AHMET DAVUTOĞLU
HÜKÜMET 25/08/2015 24/11/2015 Prof. Dr. AHMET DAVUTOĞLU
HÜKÜMET 25/11/2015 24/05/2016 Prof. Dr. AHMET DAVUTOĞLU
HÜKÜMET 25/05/2016- BİNALİ YILDIRIM