Şeyhülislamlık Belgelerinde Kıbrıs'ta Eğitim Alanında Kurulan Vakıflar, Kıbrıs Kadısı ve Müftüsü Sadeddin Efendizade Ahmed Efendi Medresesi
Osmanlı Devleti, diğer İslam devletlerinden tevarüs ettiği vakıfmüessesesini geliştirerek zirve noktaya taşımıştır. Vakıf kültürüylerenk, dil, din, mezhep, makam ve mevki ayrımı gözetmeksizin önceliklimuhtaçlar olmak üzere herkese kucak açarak cihanşümûl biranlayış sergilemiştir. Osmanlı medeniyetinin temel dinamiği olanvakıflar, Kıbrıs’ta da eğitim kurumlarının oluşturulmasında en belirleyicietkenlerden biri olmuştur.Vakıflar, Kıbrıs halkının sosyal hayata yönelik kurumlarının şekillenmesinde,dolayısıyla eğitim kurumlarının oluşmasında esasteşkil etmiştir. Adanın fethinden kısa bir süre sonra vakıflar aracılığıyla,en yaygın örgün eğitim kurumları olan sıbyan mekteplerive medreseler açılmaya başlamıştır. Yine yaygın eğitim-öğretim kurumlarıolarak işlev gören cami dershânaleri, tekkeler ve kütüphanelerçok geçmeden toplum hayatında yerlerini almıştır.Bu bağlamda makalemizde Şeyhülislâmlık Belgeleri ve Kıbrıs ŞeriyyeSicilleri ışığında Kıbrıs’ta eğitim alanında kurulan vakıflar elealınacaktır. Bu vakıflara örnek olarak 1640’lı yıllarda Kıbrıs’ta kadılıkve müftülük görevinde bulunmuş, bir eğitim gönüllüsü olan SadeddinEfendizâde Ahmed Efendi’nin Lefkoşa’da halkın eğitimi içinkurduğu medrese vakfı değerlendirilecek, vakfiyesinin muhteva vesemantik tahlili yapılacaktır. Böylece Osmanlı Devleti’nde Kıbrıs’taİ?slam kültürüyle sentezlenen eğitim ve öğretim sistemiyle ilgili uygulamalar
<span style="font-size: 14px;">
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; font: 8.0px Helvetica}
ve gelişmeler değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler:
"Kıbrıs, Kıbrıs Kadısı ve Müftüsü Saadeddin" "Efendizâde Ahmed Efendi Medresesi Vakfı, Vakfiye Tahlili.
EDUCATIONAL WAQFS ESTABLISHED IN CYPRUS THAT CAN BE SEEN IN THE DOCUMENTS OF SHAYKH AL-ISLAM
Ottoman Empire developed the institution of waqf that has inheritedfrom Islamic states and carried to the submit point. It has demonstrateda global understanding by embracing everyone especiallythe needy persons without discriminating their color, language,religion, sect, authority or position. The waqfs, which are the basicdynamics of the Ottoman civilization, has been one of the decisivefactors in the establishment of educational institutions in Cyprus.The waqfs constituted the basis for the formation of the institutionsfor the social life of the people in Cyprus and therefore the formationof educational institutions. Shortly after the conquest infants’school and madrasah that are the most common educational institutionsstarted to be opened through waqfs. Also, mosque classrooms,monks and libraries that function as common education-traininginstitutions took their place in community life soon.In this concept, educational waqfs founded in Cyprus will be discussedin the light of the documents of Shaykh al-Islam and CyprusCourt Records in this paper. As an example of these waqf, waqf ofthe madrasah founded by an education volunteer Saadeddin EfendizâdeAhmed Efendi who has been kadi and mufti in Cyprus in the1640’s for the education of people in Lefkosa will be evaluated, thecontent and semantic analysis of the waqf will be made. Thus, theapplications and developments in the education system synthesized
<span style="font-size: 14px;">
p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; font: 8.0px Helvetica}
with the Ottoman culture in Cyprus will be evaluated.
Keywords:
Cyprus, Waqf of Kadi and Mufti of Cyprus Saadeddin Efendizâde Ahmed Efendi Madrasah, Assay on the Concept of Waqf,
___
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) BOA, TS. MA.d., 7390; BEO, 2335/ 175084; ŞD., 1337; A.} MKT.MHM., 406; EV, 577, 33; EV.d., 17797; KK.d., 3397; A.} MKT.MHM., 110/17; DH.MKT., 798/12; BEO, 301/22528; EV.d., 31323; C..DH., 7847; TS.MA.d, 1762; TS.MA.d., 6935; TS.MA.d., 6972; DH.MKT., 501/48; MAD.d., 6483; TS.MA.d., 3687; A.AMD., 84/21; İ..DH., 320/20741.
- İstanbul Müftülüğü Şeriyye Sicilleri Arşivi (ŞSA) İstanbul Müftülüğü, Şeriyye Sicilleri Arşivi, İstanbul Kadılığı ve bilâd-ı selâse kadılığı sicilleri
- Kıbrıs Şeriyye Sicilleri (KŞS) 1/291-1; 6/167-1; 29/132-1; 6/167-1; 13/54-1; 27/170-2.
- İstanbul Müftülüğü, MŞH. Sicill-i Ahvâl Dosyaları, nr. 172/22, orijinal kayıt nr. 2435.
- İstanbul Müftülüğü, Meşihat Arşivi, Mşh. Eo. , 1/1
- Açıkel, A ve A. Sağırlı, Osmanlı Döneminde Tokat Merkez Vakıfları – Vakfiyeler I. Cild, Tokat 2005.
- Aydınlı, Abdullah, “Mevkuf”, DİA, Y. 2004, C. 29.
- Atalay, Talip, “Fethinden 1959 Yılına kadarki dönemde Kıbrıs’ta Vakıf Eğitim İlişkisine Genel Bir Bakış”, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, S. IV, C. II, Diyarbakır 2000.
- Ateşin, Hüseyin, Kıbrıs’ta Kimlik Davası, Marifet Yayınları, 2006.
- Barış, Ayer, “Kıbrıs Türk Halkının Varolma Mücadelesinde Vakıfların Yeri ve Önemi”.
- Bayır, Önder, “Arşiv Belgelerine Göre Balkanlardaki Osmanlı Vakıfları”, Balkanlarda Osmanlı Vakıfları ve Eserleri Uluslararası Sempozyumu, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Ankara, 2012.
- Erdoğru, Mehmet Akif, “Girne Mili Arşivinde Korunan 1633 Tarihli Bir Mülkname: Lefkoşa Kadısı Sadeddin Efendi Oğlu Ahmet Efendi Mülkü”, Kıbrıs’ta Osmanlılar II, Lefkoşa 2009, s. 70-71.
- Ertem, Adnan, “Osmanlı’dan Günümüze Vakıflar”, Divan, İlmi Araştırmalar, 1999/1, Sayı 6.
- Furat, Ahmet Hamdi, “İslam Hukukunda Vakıf Akdinin Bağlayıcılığı”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, 27, ss. 61-84, s. 77-78.
- Günay, Hacı Mehmet, “Vakıf”, DİA, Y. 2012, C. 42. Işık, Ayhan “Osmanlı Devleti’nde Namaz ile ilgili Kurulmuş Vakıflar,” Din ve Hayat Dergisi, S. 26, Y. 2015.
- Özgüdenli, Osman Gazi, “Vakfiye”, DİA, 2012, c. 42, s. 465; Tak, Ekrem, Diplomatik Bilimi Bakımından XVI.- XVII. Yüzyıl Kadı Sicilleri ve Bu Sicillerin İhtiva Ettiği Belge Türlerinin Form Özellikleri ve Tanımlanması, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
- ISSN: 2148-922X
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Yakın Doğu Üniversitesi