Lahey’den Hemsterhuis’a Gönderilen Mektubun Kopyası: Spinoza ile Diyalog
F. H. Jacobi'nin F. Hemsterhuis'a mektubu Spinoza Tartışması olarak adlandırılan polemiğin temel belgelerinden biridir. Bunun sebepleri arasında şunlar sayılabilir: Spinoza ve Jacobi arasında gerçekleşen kurgusal bir diyalog içeren bu mektup, öncelikle Jacobi’nin Ethica’nın hakiki içeriğine dair detaylı bir analiz sunması bakımından önemlidir. Söz konusu diyalog, aynı zamanda Hemsterhuis'un Jacobi üzerindeki etkisi genellikle göz ardı edilen dolayımsızlık felsefesine dair bir genel bakış sunması açısından da dikkat çekicidir. Jacobi'nin hem mektuptaki hem de diyalogdaki pozisyonu üç ana noktada özetlenebilir: 1/ Hemsterhuis'un ve Wolffçu filozoflar kuşağının aksine Spinozacı metafiziğin dayandığı geometrik yönteme önem atfetmeyen Jacobi, Spinoza’nın mutlak rasyonalizme odaklanarak, onun a nihilo nihil fit ilkesine dayandığını kanıtlamaya çalışır; 2/ rasyonalist felsefenin zirvesini temsil ettiğini düşündüğü Spinoza'ya karşı, evrenin aklî kaynağı olarak ereksel nedenin gerçekliğini ve özgür iradenin varlığını savunur; 3/ son olarak Jacobi, aklın yerine, herhangi bir akılsal temellendirmeye ihtiyaç duymadan varlığın ve bilginin kesinliğini veren duyguya dayalı inancın dolayımsızlığını koyar.
Anahtar Kelimeler:
Jacobi, Spinoza, Hemsterhuis, Ethica, ereksel neden, özgür irade.
Copy of a Letter to M. Hemsterhuis in the Hague: Dialogue with Spinoza
F. H. Jacobi’s letter to F. Hemsterhuis is one of the key documents of the so-called Spinoza controversy for many reasons. First, it contains a fictional dialogue between Spinoza and Jacobi where the latter provides a detailed analysis of what he takes to be a genuine content of Ethics. Second, it gives an overview of Jacobi’s reception of Hemsterhuis’ philosophy of immediacy which is usually overlooked and ignored. Jacobi’s position both in the letter and the dialogue boils down to three main points: 1/ unlike Hemsterhuis (and the whole generation Wolffian philosophers) Jacobi does not attribute too much importance to geometrical method of Spinozian metaphysics, his main concern lies rather in the absolute rationalism, grounded in the principle a nihilo nihil fit; 2/ against Spinoza (who represents the pinnacle of the rationalist philosophy), Jacobi defends the reality of final cause as the intelligent cause of the world and the possibility of human free will; 3/ instead of reason, he advocates the immediacy of belief based on the feeling which gives us the certitude of being and knowledge without requiring any rational justification.
Keywords:
Jacobi, Spinoza, Hemsterhuis, Ethica, final cause, free will.,
___
- Hammacher, K. (1971). Unmittelbarkeit und Kritik bei Hemsterhuis, München, Wilhelm Fink Verlag.
- Hemsterhuis, F. (2011) “Lettre 7.29 – 11 avril 1786,” Ma toute chère Diotime, Lettres à la princesse de Gallitzin, 7, 1786, (ed. Jacob van Sluis), s.82-86, https://www.rug.nl/library/heritage/hemsterhuis/brieven (erişim tarihi: 29 Ağustos 2023).
- Hemsterhuis, F. (2015) “Lettre sur l'homme et ses rapports,” Œuvres philosophiques, (ed. Jacob van Sluis), s.180-317, Leiden, Brill. Hemsterhuis, F. (2022) Sophyle ya da Felsefe Üzerine, (çev. Arif Yıldız), ViraVerita E-Dergi: Disiplinlerarası Karşılaşmalar, Sayı 15, Mayıs, s. 292-320.
- Jacobi, F. H. (1998). “Copie d’une Lettre à Mr. Hemsterhuis à la Haye,” Schriften zum Spinozastreit, Text, Bd. 1.1, (ed. Klaus Hammacher, Irmgard Maria Piske), s. 55-88, Hamburg, Felix Meiner.
- Jacobi, F. H. (1998). Schriften zum Spinozastreit, Kommentar, Bd. 1.2, (ed. Klaus Hammacher, Irmgard Maria Piske), Hamburg, Felix Meiner.
- Jacobi, F. H. (1987). “Brief 12.135 – An Jacobi, 26 april 1784,” Briefwechsel. Gesamtausgabe, Reihe I, Bd. 3, (ed. Peter Bachmaier, Michael Brüggen, Heinz Gockel, Reinhard Lauth and Peter-Paul Schneider), Stuttgart, Frommann-Holzboog.
- Jacobi, F. H. (2009). The Main Philosophical Writings and the Novel Allwill, çev. G. di Giovanni, Montréal & Kingston, McGill-Queen’s University Press.
- Leibniz, G. W. (1885) “Essais de théodicée sur la bonté de Dieu, la liberté de l'homme et l'origine du mal,” Die Philosophischen Schriften, Bd. 6, (ed. C. I. Gerhardt), s. 21-471, Berlin, Weidmann.
- Plato (1556). “Epistula VII”, Divini Platonis Opera omnia quae exstant. Marsilio Ficino interprete. Adiectus est Index rerum omnium locupletissimus, Venetiis.
- Scholz, H. (1916). Die Hauptschriften zum Pantheismusstreit zwischen Jacobi und Mendelssohn, Neudrucke seltener philosophischer Werke , Bd. VI., Berlin, Reuther & Reichard.
- Spinoza, B. (1925). Ethica, Opera, Bd. II, (ed. Carl Gebhardt), s. 45-308, Heidelberg, Carl Winters.
- -Tractatus de Intellectus Emendatione, s. 3-40.
- Tavoillot, P.-H. (1995). Le crépuscule des Lumières. Paris, Cerf
- ISSN: 2149-3081
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Çetin TÜRKYILMAZ
Sayıdaki Diğer Makaleler
Afrika’da Üç Ulusal Kurtuluş Mücadelesi: Kenya, Burkina Faso ve Cabo Verde
Lahey’den Hemsterhuis’a Gönderilen Mektubun Kopyası: Spinoza ile Diyalog
Cumhuriyetin 100. Yılında Öğretmenliğin Dönüşümü: Ahmet Yıldız İle Röportaj
Parlamenter Sistemde Askeri Muhtıranın Etkisi Üzerine TBMM 1971-1980 Dönemi