ÜLKELERİN YATIRIM YAPILABİLİRLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: TOPSIS VE COPRAS YÖNTEMLERİ İLE BİR UYGULAMA

Ülkeler yatırımcıları çekmek için yoğun bir rekabet içindedir. Rekabette sürdürülebilir şekilde yarışmak için sürekli planlamalara, iyileştirmelere, nüfus yapısından yönetici deneyimlerine varıncaya kadar birçok önemli ve kritik hususların dikkate alınması gerekmektedir. Bu çalışmada, T. C Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisine bağlı Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı’ndan elde edilen veriler kullanılarak , Türkiye’nin de dahil olduğu 12 ülkenin 19 farklı alandaki rekabetçilik düzeyine göre yatırım yapılabilirlikleri değerlendirilmiştir. Literatürde bu çalışmada kullanılan veri seti ile ülkelerin değerlendirildiği çalışmaya rastlanılamamıştır. Çalışmada, çok kriterli karar verme tekniklerinden olan TOPSIS (Technique for Order Performance by Similarity to Ideal Solution) ve COPRAS (Complex Proportional Assessment) yöntemleri ile yatırımcı gözünden ülkeler sıralanarak, yatırım yapılabilirlikleri açısından önceliklendirilmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre, her iki yönteme göre en yatırım yapılabilir ülkeler sıralamasında Amerika Birleşik Devletleri 1. iken Birleşik Krallık 2. sırada yer almıştır. Bununla birlikte, TOPSIS Yöntemine göre en yatırım yapılabilir ülkeler sıralamasında Rusya’dan sonra Türkiye 4. olurken, COPRAS Yöntemine göre ise Türkiye 3. sırada yer almıştır.

Anahtar Kelimeler:

TOPSIS, CORPAS, Yatırımlar, Ülkelerin Karşılaştırılması.

Countries experience intense competition in attracting investors. In order to compete in a sustainable way, many important and critical issues need to be taken into consideration, from planning to continuous improvement and from population to managerial experience. In this study, data are obtained from Turkey Investment Support and Promotion Agency under the Investment Office of the Presidency of the Republic of Turkey. 12 countries are sorted in descending order with respect to 19 criteria. These criteria show levels of competitiveness of the countries in the field. TOPSIS (Technique for Order Performance by Similarity to Ideal Solution) and COPRAS (Complex Proportional Assessment) methods are used to rank the countries. According to the results of the TOPSIS and the COPRAS methods, the United States ranks first in the list of the most investable countries and the United Kingdom ranks second. Turkey comes fourth in the ranking obtained from the TOPSIS while it ranks third based on the result obtained from the COPRAS.

Keywords:

TOPSIS, COPRAS, Investments, Comparasion of Countries.,

PDF

___

• AKSOY, E. ÖMÜRBEK, N. VE KARAATLI, M., (2015), “AHP Temelli MULTIMOORA ve COPRAS Yöntemi İle Türkiye Kömür İşletmeleri’nin Performans Değerlendirmesi”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33 (4), 1-28.
• ALPTEKİN, N. VE ŞIKLAR, E., (2009), “Türk Hisse Senedi Emeklilik Yatırım Fonlarının Çok Kriterli Performans Değerlendirmesi: TOPSIS Metodu”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25 (25), 185-196.
• BAKAN, S. VE ŞENTÜRK, M., (2012), “Finansal Küreselleşme Ekseninde Türkiye’ye Yönelik Sermaye Hareketleri Üzerine Bir Araştırma”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (9), 45-64.
• BAKIRCI, F., SHIRAZ, S. E. & SATTARY, A., (2014), “BIST’da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması”, Ege Akademik Bakış, 14 (1), 9-19.
• BAL, H. VE GÖZ, D., (2010), “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Türkiye”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2), 450 – 467.
• BEHZADIAN, M., OTAGHSARA, S. K., YAZDANI, M. & IGNATIUS, J., (2012), “A State-of the-Art Survey of TOPSIS Applications”, Expert Systems with Applications, 39 (17), 13051-13069.
• BERKÖZ, L. VE TÜRK, Ş. Ş., (2007), “Yabancı Yatırımların Yer Seçimini Etkileyen Faktörler: Türkiye Örneği”, İTÜ Dergisi (Mimarlık, Planlama, Tasarım), 6 (2), 59-72.
• BOZKURT, H., (2009), “Türkiye’de Doğrudan Yatırımların Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz: CCC-Mgarch Modeli İle Tahmin”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 36 (1), 71-92.
• CHANDRA DAS, M., SARKAR, B. & RAY, S., (2012), “A Framework to Measure Relative Performance of Indian Technical Institutions Using Integrated Fuzzy AHP and COPRAS Methodology”, Socio-Economic Planning Sciences, 46 (3), 230-241.
• CHITNIS, A. & VAIDYA, O. S., (2018), "Efficiency Ranking Method Using SFA and TOPSIS (ERM-ST): Case of Indian Banks", Benchmarking: An International Journal, 25 (2), 471-488.
• ÇETİNKAYA, M., (2004), “Türkiye Ekonomisinde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Sektörel Dağılımının Önemi”, (Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Bilim Dalı, Konya.
• DAVRAS, G. VE ÇETİNTÜRK, İ., (2016), “Konaklama İşletmelerinin Temel Yeteneklerinin AHP Temelli TOPSIS Yöntemi İle Analizi”, Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (33), 79-98.
• DEMİR, Y., (2007), “Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyümeye Olan Etkisinin Türkiye Bağlamında Test Edilmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (34), 152-161.
• DEMİRELİ, E., (2010), “TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Sistemi: Türkiye’deki Kamu Bankaları Üzerine Bir Uygulama”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5 (1), 101-112.
• DİBO, M. VE AYTAÇ, D., (2018), “Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve İş Yapabilme Kolaylığı İlişkisi Üzerine Ampirik Bir İnceleme”, Maliye Araştırmaları Dergisi, 4(1), 27-38.
• GENÇ, A., AVCI, T. VE SEVGİN, H., (2017), “Karadeniz Ekonomik İşbirliği Üye Ülkelerine İlişkin Etkinlik Analizi: TOPSIS, ARAS ve MOORA Yöntemleriyle Bir Uygulama”, Pamukkale Avrasya Sosyoekonomik Çalışmalar Dergisi, 4 (2), 15-40.
• HAZMAN, G. G., (2010), “Türkiye’de Mali Nitelikteki Teşviklerin Doğrudan Yabancı Sermaye Üzerindeki Etkisi: Toda-Yamamato Nedensellik Analizi Çerçevesinde Değerlendirme”, Maliye Dergisi, 158, 262-257.
• İÇİGEN, E. T. VE ÇETİN, E. İ., (2018), “AHP Temelli TOPSIS Yöntemi İle Konaklama İşletmelerinde Personel Seçimi”, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (13), 179-187.
• İNEL, M. N. VE TÜRKER, M. V., (2016), “Ulusal İnovasyon Performansının Ölçümü İçin Çok Nitelikli Karar Verme Teknikleri İle Bir Model Denemesi”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 38 (2), 147-166 (ISSN: 2149-1844) .
• INVEST IN TURKEY, (2019), Bencmark Turkey, http://www.invest.gov.tr/en-US/Benchmarking/Pages/BenchmarkTurkey.aspx.
• KALKAN, O. VE ONUR, M., (2017), “Yatırımcının Korunması Kapsamında Yatırım Kuruluşlarının İç Denetim Faaliyetleri ve Öneriler”, Bankacılar Dergisi, 103, 57-81.
• KARAATLI, M., ÖMÜRBEK, N., AKSOY, E. VE ATASOY, M., (2016), “Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri İle Performans Değerlendirmesine İlişkin Bir Uygulama”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 4 (2), 176-186.
• KAR, M. VE TATLISÖZ, F., (2008), “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Hareketlerini Belirleyen Faktörlerin Ekonometrik Analizi”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İİBF Dergisi, 10 (14), 1-23.
• KARABIYIK, C. VE KUTLU KARABIYIK, B., (2018), “Benchmarking International Trade Performance of OECD Countries: TOPSIS and AHP Approaches”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 (1), 239-251.
• KAYMAK, H., (2005), “Yabancı Doğrudan Yatırımları Artırmak İçin Teşvikler Gerekli ve/veya Yeterli mi?”, Maliye Dergisi, 149, 74-104.
• KAYNAK S., ALTUNTAS, S. VE DERELİ T., (2017), “Comparing the Innovation Performance of Eu Candidate Countries: An Entropy-Based TOPSIS Approach”, Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 30 (1), 31–54.
• KEÇEK, G. VE YÜKSEL, R., (2016), “Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) ve PROMETHEE Teknikleriyle Akıllı Telefon Seçimi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (49) 46-62.
• KILIÇ, S. B., (2006), “Türk Bankacılık Sistemi İçin Çok Kriterli Karar Alma Analizine Dayalı Bir Erken Uyarı Modelinin Tahmini”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 33, 117-154.
• KOYUNCU, F. T., (2017), “Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyüme ve İstihdam Arasındaki İlişki: Türkiye Uygulaması (1990-2015)”, Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 7 (2): 17-24.
• KUO, T., (2017), “A Modified TOPSIS with a Different Ranking Index”, European Journal of Operational Research, 260, 152–160.
• LIN, C. T. & TSAI, M. C., (2010), “Location Choice for Direct Foreign Investment in New Hospitals in China by Using ANP and TOPSIS”, Qual Quant ,44 (2), 375-390.
• ORÇUN, Ç. VE EREN, B. S., (2017), “TOPSIS Yöntemi İle Finansal Performans Değerlendirmesi: XUTEK Üzerinde Bir Uygulama”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 75, 139-154.
• ÖMÜRBEK, N. VE EREN, H., (2016), “PROMETHEE, Moora ve COPRAS Yöntemleri İle Oran Analizi Sonuçlarının Değerlendirilmesi: Bir Uygulama”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (16), 174-187.
• ÖMÜRBEK, V., AKSOY, E. VE AKÇAKANAT, Ö., (2017), “Bankaların Sürdürülebilirlik Performanslarının Aras, MOOSRA ve COPRAS Yöntemleri İle Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8 (19), 14-32.
• ÖZBEK, A. VE EROL, E., (2016), “COPRAS ve MOORA Yöntemlerinin Depo Yeri Seçim Problemine Uygulanması”, Ekonomi, İşletme, Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 2 (1), 23-42.
• ÖZDAĞOĞLU, A., (2013), “Çok Ölçütlü Karar Verme Modellerinde Normalizasyon Tekniklerinin Sonuçlara Etkisi: COPRAS Örneği”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8 (2), 229-252.
• ÖZDAĞOĞLU, A., (2014), “İmalat İşletmeleri için Eksantrik Pres Alternatiflerinin COPRAS Yöntemi İle Karşılaştırılması”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 4 (8), 1-22.
• PAKSOY, Ş., (2017), “Çok Kriterli Karar Vermede Güncel Yaklaşımlar", Karahan Kitapevi, 1 Baskı, Adana.
• PAUS, E, (2009), “Direct Foreign Investment and Economic Development in Latin America: Perspectives for the Future”, Journal of Latin American Studies, 21 (1-2), 221-239.
• PODVEZKO, V., (2011), “The Comparative Analysis of MCDA Methods SAW and COPRAS”, Inzinerine Ekonomika-Engineering Economics, 22 (2), 134-146.
• RATHI, K. & BALAMOHAN, S., (2017), “A Mathematical Model for Subjective Evaluation of Alternatives in Fuzzy Multi-Criteria Group Decision Making Using COPRAS Method”, International Journal of Fuzzy Systems, 19 (5), 1290–1299.
• SAKINÇ, İ., (2015), “Doğrudan Yabancı Yatırım Kararlarının Belirleyicileri: Firma Düzeyinde Türkiye Uygulaması”, Verimlilik Dergisi, (4), 7-25.
• SALDANLI, A. VE SIRMA, İ., (2014), “TOPSIS Yönteminin Finansal Performans Göstergesi Olarak Kullanılabilirliği”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 11 (41), 185-202.
• SARIÇALI, G. VE KUNDAKCI, N., (2016), “AHP VE COPRAS Yöntemleri İle Otel Alternatiflerinin Değerlendirilmesi”, International Review of Economics and Management, 4 (1), 45-66.
• SEVGİN, H. VE KUNDAKCI, Y., (2017), “TOPSIS ve MOORA Yöntemleri İle Avrupa Birliği’ne Üye Olan Ülkelerin ve Türkiye’nin Ekonomik Göstergelere Göre Sıralanması”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (3), 87-108.
• SOBA, M. VE EREN, K., (2011), “TOPSIS Yöntemini Kullanarak Finansal ve Finansal Olmayan Oranlara Göre Performans Değerlendirilmesi, Şehirlerarası Otobüs Sektöründe Bir Uygulama”, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11 (21), 23-40.
• ŞİMŞEK, A. ÇATIR, O. VE ÖMÜRBEK, N., (2015), “TOPSIS ve Moora Yöntemleri İle Tedarikçi Seçimi: Turizm Sektöründe Bir Uygulama”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (33), 133-161.
• UYGUR, E., (2012), “Doğrudan Yabancı Yatırımı Beklerken Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni”, http ://www.tek.org.tr.
• ÜLGEN, G., (2005), “Yabancı Sermayenin İstihdam Üzerine Etkisi”, Marmara Üniversitesi, İİBF Dergisi, 20 (1), 35-48.
• YAYAR, R. VE BAYKARA, H. V., (2012), “TOPSIS Yöntemi İle Katılım Bankalarının Etkinliği ve Verimliliği Üzerine Bir Uygulama”, Business and Economics Research Journal, 3 (4), 21-42.
• YILDIRIM, B. F. VE ÖNDER, E., (2015), “Opsiyonel, Yönetsel ve Stratejik Problemlerin Çözümünde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri”, Cilt:12142, Dora Yayınevi.
• ZAREIE, A., SHEIKHAHMADI, A. & KHAMFOROOSH, K., (2018), “Influence Maximization in Social Networks Based on TOPSIS”, Expert Systems With Applications, 108, 96–107.
• ZAVADSKAS, E. K. & KAKLAUSKAS, A., (1996), “Systemotechnical Evaluation of Buildings (Pastatų Sistemotechninis Ivertinimas)”, Vilnius: Technika, 280 p. (in Lithuanian).
• ZENG, S. & XIAO, Y., (2016), “TOPSIS Method for Intuitionistic Fuzzy Multiple-Criteria Decision Making and Its Application to Investment Selection", Kybernetes, 45 (2), 282-296.