HIZLI YEMEK (FAST FOOD) SEKTÖRÜNDE PAZARLAMA İNOVASYON KRİTERLERİNİN BELİRLENMESİ VE FİRMA SEÇİMİ: GİRESUN İLİ UYGULAMASI

Amaç: Giresun’da kurumsal kimliği olan hızlı yemek işletmelerine yönelik yapılan çalışmada pazarlama inovasyonu kriterlerinin önem derecelerinin tespit edilmesi ve belirlenen önem dereceleri çerçevesinde inovasyon kritelerinin uygulanma düzeyine göre en ideal firmanın seçimi amaçlanmıştır. Yöntem: Amaca uygun olarak literatür taramasından elde edilen kriterler, çok kriterli karar verme yöntemlerinden CRITIC yöntemi ile değerlendirilmiş ve Gri İlişkisel Analiz (GİA) yöntemiyle bütünleşik olarak en ideal firma seçimi yapılmıştır. Bulgular: Elde edilen sonuçlara göre; pazarlama inovasyonu kriterlerinde en yüksek ağırlığa sahip kriter Süreç olmuştur. En az ağırlığa sahip olan pazarlama inovasyonu kriterinin ise Tutundurma olduğu belirlenmiştir. Öte yandan çalışma sonucunda pazarlama inovasyonu kriterlerine göre en ideal firma seçilmiştir. Özgünlük: Bu çalışma, hızlı yemek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerinin pazarlama alanı açısından inovasyon kriterlerini ele alarak değerlendirilmesi bakımından özgünlük taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İnovasyon, Pazarlama İnovasyonu Kriterleri, Hızlı Yemek, CRITIC, Gri İlişkisel Analiz

DETERMINATION OF MARKETING INNOVATION CRITERIA AND COMPANY SELECTION IN FAST FOOD SECTOR: GIRESUN PROVINCE APPLICATION

Purpose: In the study conducted for fast food enterprises with a corporate identity in Giresun, it was aimed to determine the importance of marketing innovation criteria and to choose the most ideal company according to the level of application of innovation criteria within the framework of the determined importance degrees. Methodology: As a goal, the criteria obtained from literature review were evaluated using CRITIC that is one of the multi-criteria decision-making methods and the most ideal company was selected integrated with Gray Relational Analysis (GRA) method. Findings: According to the results obtained, Process was the criterion with the highest weight among the marketing innovation criteria. It was determined that the marketing innovation criterion with the least weight is the Promotion. On the other hand, as a result of the study, the most ideal company was selected according to marketing innovation criteria. Originality: This study is of originality in terms of evaluating enterprises operating in the fast food sector by addressing innovation criteria in terms of marketing area.

Keywords:

Innovation, Marketing Innovation Criteria, Fast Food, CRITIC, Grey Relational Analysis,

PDF

___

Akbulut, O.Y. (2020). “Finansal Performans ile Pay Senedi Getirisi Arasındaki İlişkinin Bütünleşik CRITIC ve MABAC ÇKKV Teknikleriyle Ölçülmesi: Borsa İstanbul Çimento Sektörü Firmaları Üzerine Ampirik Bir Uygulama”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 471-488.
Akbulut, Y.O. (2019). “CRITIC ve EDAS Yöntemleri ile İş Bankası’nın 2009-2018 Yılları Arasındaki Performansının Analizi”, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 249-263.
Akyüz, G. ve Aka, S. (2017). “Çok Krı̇terlı̇ Karar Verme Teknı̇klerı̇yle Tedarı̇kçı̇ Performansı Değerlendı̇rmede Toplamsal Bı̇r Yaklaşım”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15(2), 28-46.
Arslan, H.M. (2021). “CRITIC-Gri İlişkisel Analiz Hibrit Yöntemi ile Deprem Konteynerlerinin Optimum Yerleştirilmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(78), 536-552.
Arslan, S.ve Belgin, Ö. (2020). “Yüksek ve Orta-Yüksek Teknoloji Alanındaki Sektörlerin Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri ile Önceliklendirilmesi”, Verimlilik Dergisi, 4, 7-23.
Baregheh, A., Rowley, J., Sambrook, S. ve Davies D. (2012). “Food Sector SMEs and Innovation Types”, British Food Journal, 114(11), 1640-1653.
Belgin, Ö. ve Apaydın Avşar, B. (2019). “Türkiye’de Bölgeler ve İller Düzeyinde Ar-Ge ve Yenilik Performansının Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile Ölçülmesi”, Verimlilik Dergisi, 2, 28-48.
Bowonder, B., Dambal, A. Kumar, A. ve Shirodkar,A. (2010). "Innovation Strategies for Creating Competitive Advantage” Research-Technology Management, 53 (3), 19-32.
Bulğurcu, B. (2019). “Çok Nitelikli Fayda Teorisi İle CRITIC Yöntem Entegrasyonu: Akıllı Teknoloji Tercih Örneği”, OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 1930-1957.
Casidy, R., Nyadzayo, M. ve Mohan, M. (2020). “Service Innovation and Adoption in Industrial Markets: An SME Perspective”, Industrial Marketing Management, 89, 157-170.
Çakır, S. ve Perçin, S. (2013). “Çok Kriterli Karar Verme Teknikleriyle Lojistik Firmalarında Performans Ölçümü”, Ege Akademik Bakış, 13(4), 449-459.
Demircioğlu, M. ve Çoşkun, T.İ. (2018). “CRITIC-MOOSRA Yöntemi ve UPS Seçimi Üzerine Bir Uygulama”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(1), 183-195.
Deng, J.L. (1989). “Introduction to Grey System Theory”, The Journal of Grey System, 1, 1-24.
Deng, Shi-Ming ve Burnett, J, (2000), A Study of Energy Performance of Hotel Buildings in Hong Kong, Energy and Buildings, 31 (1), January 2000, Pages 7-12.
Diakoulaki, D., Mavrotas, G. ve Papayannakis, L. (1995). Determining Objective Weights in Multiple Criteria Problems: The CRITIC Method”, Computers & Operations Research, 22, 763-770.
Elçi, Ş. (2007). “İnovasyon Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, 2. Baskı, Technopolis Group, Ankara.
ErdaL, H. ve Korucuk, S. (2018). “Lojistik Sektöründe İnovasyon Önceliklerinin Belirlenmesi: Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Kocaeli Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 1-24.
Eskiler, E., Özmen, M. ve Uzkurt, C. (2011). “Bilgi Yönetimi Pazar Odaklılık ve Pazarlama Yeniliği İlişkisi: Mobilya Sektöründe Bir Araştırma”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6 (1), 31-69.
Feng, C.M. ve Wang, R.T. (2000). “Performance Evaluation for Airlines Including the Consideration of Financial Ratios”, Journal of Air Transport Management, 6, 133-142.
Güler, E ve Kanber, S. (2011). “İnovasyon Aktivitelerinin İnovasyon Performansı Üzerine Etkileri: İmalat Sanayii Uygulaması”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 61-76.
Hassan, U.M., Shaukat, S., Nawaz, S.M. ve Naz, S. (2013). “Effects of Innovation Types on Firm Performance: An Empirical Study on Pakistan’s Manufacturing Sector”, Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, 7(2), 243-262.
Hertog, P.D. (2000). “Knowledge Intensive Business Services as Co-Producers of Innovation”, International Journal of Innovation Management, 4 (4), 491- 528.
Işık, Ö. (2019). “Türkiye'de Hayat Dışı Sigorta Sektörünün Finansal Performansının CRITIC Tabanlı TOPSIS ve MULTIMOORA Yöntemiyle Değerlendirilmesi”, BMIJ, 7 (1), 542-562.
Jahan, A., Mustapha, F., Sapuan, S.M., Ismail, M.Y. ve Bahramınasab, M. (2012). “A Framework for Weighting of Criteria in Ranking Stage of Material Selection Process”, The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 58 (1), 411-420.
Kabak, M. ve Dağdeviren, M. (2017). “A Hybrid Approach Based on ANP and Grey Relational Analysis for Machine Selection”, Tehnički vjesnik, 24 (Supplement 1), 109-118.
Kanat, E. (2019). “Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Kamu ve Özel Bankaların Performanslarının Karşılaştırılması”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(96), 135-146.
Kask, C. ve Sieber, E. (2002). “Productivity Growth in ‘High-Tech' Manufacturing Industries”, Monthly Labor Review, 125(3), 16-31.
Kazan, H. ve Ozdemir, O. (2014). “Financial Performance Assessment of Large Scale Conglomerates via TOPSIS and CRITIC Methods”, International Journal of Management and Sustainability, 3 (4), 203-224.
Kiracı, K. ve Bakır, M. (2019). “CRITIC Temelli Edas Yöntemi İle Havayolu İşletmelerinde Performans Ölçümü Uygulaması”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 157-174.
Korkmaz S., Eser, Z., Öztürk, S.A. ve Işın, F.B. (2009). “Pazarlama: Kavramlar-İlkeler-Kararlar”, Siyasal Kitabevi, Ankara.
Korucuk, S. (2018). “Soğuk Zincir Taşımacılığı Yapan İşletmelerde 3PL Firma Seçimi: İstanbul Örneği”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 341-365.
Korucuk, S. (2019). “Üretim İşletmelerinde Verimliliğin Önündeki Engellerin ve Verim Artırıcı Tekniklerin Bütünleşik AHP-TOPSIS İle Sıralanması: Erzurum İli Örneği”, Verimlilik Dergisi, 1, 219-241.
Korucuk, S., Memiş, S. ve Ergün, M. (2020). “KOBİ’lerde İnovasyon Stratejilerinin Önceliklendirilmesine Yönelik Bir Çalışma: Giresun İli Örneği”, Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 10 (1), 156-168.
Lendel, V. ve Varmus, M. (2012). “Innovation Strategy in Slovak Businesses, International Journal of Social, Behavioral, Educational”, Economic, Business and Industrial Engineering, 6 (4), 660-669.
Mahmoud, M.A., Hinson, R.E. ve Anim, P.A. (2018). “Service İnnovation and Customer Satisfaction: The Role of Customer Value Creation”, European Journal of Innovation Management, 21(3), 402-422.
Memiş, S. ve Korucuk, S. (2019). “DEMATEL ve VIKOR Bütünleşik Yaklaşımı ile Gıda İşletmelerinde İnovasyon Çeşitlerinin Önceliklendirilmesi ve En İdeal Firma Seçimi”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (Ek Sayı 1), 1070-1084.
Nguyen, T.K.L., Le, H.N., Ngo, V.H. ve Hoang, B.A. (2020). “CRITIC Method and Grey System Theory in the Study of Global Electric Cars”, World Electric Vehicle Journal, 11 (79), 1-15.
OECD/EUROSTAT, (2005). “Oslo Manual - Guidelines for Collecting and Interpreting Innovation Data”, Third Edition, OECD Publications, Paris.
Oke, A. (2007). “Innovation Types and Innovation Management Practices in Service Companies”, International Journal of Operations ve Production Management, 27 (6), 564-587.
Örücü, E., Kılıç, R. ve Savaş, A. (2011). “KOBİ’lerde inovasyon Stratejileri ve İnovasyon Yapmayı Etkileyen Faktörler: Bir Uygulama”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12(1), 58-73.
Özkul, G. ve Örün, E. (2016). “Girişimcilik ve İnovasyonun Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Ampirik Bir Araştırma”, Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dergisi, 5(2), 17-51.
Pophali, G.R., Chelani, A.B. ve Dhodapkar. R.S. (2011). “Optimal Selection of Full Scale Tannery Effluent Treatment Alternative Using Integrated AHP and GRA Approach”, Expert Systems with Applications, 38(9), 10889-10895.
Rafiq, M. ve Ahmed, P.K. (1995). “Using the 7Ps as a Generic Marketing Mix: An Exploratory Survey of UK and European Marketing Academics”, Marketing Intelligence and Planning, 13(9), 4-15.
Ramadani, V. ve Gerguri, S. (2011). “The Oretical Framework of Innovation and Competitiveness and Innovation Program in Macedonia”, European Journal of Social Sciences, 23(2), 268-276.
Sakınç, S.Ö. (2014). “Performance Measurment of State-Owned Banks in Turkish Banking Sector with Grey Relational Analysis Method”, 13th International Academic Conference, 479-488, Antibes.
Shergill, S. ve Nargundkar, R. (2005). “Market Orientation, Marketing Innovation as Performance Drivers: Extending the Paradigm”, Journal of Global Marketing, 19(1), 27-44.
Tavassoli, S. ve Karlsson, C. (2015). “Persistence of Various Types of Innovation Analyzed and Explained”, Research Policy, 44(13), 1887-1901.
Tayyar, N, Akcanlı, F, Genç, E. ve Işıl, E, (2014). “BİST’e Kayıtlı Bilişim ve Teknoloji Alanında Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarının Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ve Gri İlişkisel Analiz (GİA) Yöntemiyle Değerlendirilmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 61, 19-40.
Trott, P. (2008). “Innovation Management and New Product Development”, Financial Times, England. Ungerman, O., Dekova, J. ve Gurinova, K. (2018). “The Impact of Marketing Innovation the Competitiveness of Enterprises in the Context of Industry 4.0”, Journal of Competitiveness, 10(2), 132-148.
Uzkurt, C. ve Şen, R. (2012). “Örgüt Kültürü ve Örgütsel Yeniliğin Pazarlama Yeniliğine Etkisi: Gazlı İçecek Sektöründe Bir Araştırma”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(3), 27-50.
Üstünışık, N, Z (2007). “Türkiye'deki İller ve Bölgeler Bazında Sosyo Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması: Gri İlişkisel Analiz Yöntemi Ve Uygulaması”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Vujičić, M.D., Papić, M.Z. ve Blagojević, M.D. (2017). “Comparative Analysis of Objective Techniques for Criteria Weighing in Two MCDM Methods on Example of an Air Conditioner Selection”, Tehnika, 72(3), 422-429.
Wang, D. ve Zhao, J. (2016). “Design Optimization of Mechanical Properties of Ceramic Tool Material During Turning of Ultra-High-Strength Steel 300M with AHP and CRITIC Method”, The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 84(9-12), 2381-2390.
Wang, Z., Lei, T., Chang, X., Shi, X., Xiao, J., Li, Z., He, X., Zhu, J. ve Yang, S. (2015). “Optimization of a Biomass Briquette Fuel System based on Grey Relational Analysis and Analytic Hierarchy Process: A Study using Cornstalks in China”, Applied Energy, 157, 523- 532.
Yılmaz, Y.E. (2016). “Pazarlamada Süreç, İnovasyon Stratejileri ve Firma Performansı İlişkisi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yu, S., Zhai, R., Li, X. ve Yang W. (2005). “Optimal Route Selection for Express Freight Transportation System Based on Grey Theory”, Journal of Transportation Systems Engineering and Information Technology, 5(3), 46-50.
Zhai, L.Y.-K., Lipheng, Z. ve Zhao, W. (2009). “Design Concept Evaluation in Product Development Using Rough Sets and Grey Relational Analysis”, Expert Systems with Applications, 36, 7072-7079.
Zhao, Q.H., Zhou, X., Xie, R.F. ve Li, Z.C. (2011). “Comparison of Three Weighing Methods for Evaluation of the HPLC Fingerprints of Cortex Fraxini”, Journal of Liquid Chromatography & Related Technologies, 34(17), 2008-2019.