KOZMOLOJİK KELÂM DELİLİ

Özet Âlemin tümünü inceleyen ve onu tek bir birim olarak kabul eden bilime kozmoloji denir. Kozmoloji, evrenin oluşumu, yapısı, ona egemen olan yasalar, varlıklar arasında var olan hiyerarşik ilişkileri irdeleme, araştırma ve bu konuda üretilen bilgileri sistemleştirerek bir araya getirmeyi konu edinen bir disiplindir. Kelâm ve felsefede âlemden başka bir ifadeyle kozmostan hareketle kullanılan kozmolojik delil istidlâl, tecrübe, olayları inceleme ve tabiattaki olayların illetlerini belirlemeye dayanan bir delildir. Kozmolojik kelâm delili âlemin sonradan meydana geldiğini ve bu âlemin bir yaratıcısı olduğunu ispatlamaya yönelik olan bir delildir. Bu makalede kelâmcılar, özellikle de Mu’tezilî kelâmcıların görüşleri doğrultusunda kozmolojik kelâm delili ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kelâm, Kozmoloji, âlem, hudûs

PDF

___

ARSLAN, İshak, Çağdaş Doğa Düşüncesi, Küre Yayınları, 1. baskı, İstanbul, 2012.
BAKILLÂNÎ, el-Kâdî Ebûbekir e-Tayyib el-Basrî (403/1012), el-İnsâf fîmâ Yecibu İ'tikâduhu ve lâ Yecûzu el-Cehlu bihi, (Thk.: Muhammed Zahid İbn Hasan el-Kevserî) el-Mektebetu'l-Ezheriyye li't-Turâs, 2. baskı, Kahire, 1421/2000.
BAYRAKTAR, Mehmet, “al-Kindî ve İbn Sina’da Atomculuğun Tenkidi”, İbn Sina Doğumunun Bininci Yılı Armağanı Sempozyumu, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1984.
BULĞEN, Mehmet, Kelâm Atomculuğu ve Modern Kozmoloji, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2015.
______, “Klasik Dönem Kelâmında Dakiku’l-Kelâmın Yeri ve Rolü”, İslâm Araştırmaları Dergisi, 2015, sayı: 33, s. 39-72.
______, “Atomdan Kuantuma: Fizikteki Gelişmelerin Kelama Etkisi”, Kelam Araştırmaları Dergisi, 2013, cilt: XI, sayı: 1, s. 243-251.
______, “Kelâm İlminin Kozmolojik Boyutları ve Günümüz Kozmolojisi”, MÜİFD, XXXIX-2, İstanbul, 2010, 56.
CRAIG, William Lane ve bşk., Theism, Atheism and Big Bang Cosmology, Claerendon Press, New York, 1993.
CÜVEYNÎ, İmâmu'l-Haremeyn (478/1086), Kitâbu’l-İrşâd ilâ Kavâtii’l-Edille fî Ûsûli’l-İ’tikât, (Thk.: Ahmet Abdurrahman es-Sâyih, Tevfik Ali Vehbe) Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, Kâhire, 1430/2009
DAVIES, Paul, God And The New Physics, Penguin Books, London, 1990.
DHANANI, Alnoor “İslam Düşüncesinde Atomculuk”, (Çev.: Mehmet Bulğen) Kelam Araştırmaları Dergisi, 2011, cilt: IX, sayı: 1, s. 393-400
ERDEMCİ, Cemalettin, Kelam kozmolojisine Giriş, Araştırma Yayınları, Ankara, 2007.
et-TAI, Muhammed Bâsil Kelâm Kozmolojisinin (Dakîku’l-Kelâm) Bilimsel Değeri, (Çev.: Mehmet Bulğen) Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, sayı: 39, s. 149-162.
FLEW, Antony, Yanılmışım Tanrı Varmış, (Çev.: Hasan Kaya, Zeynep Ertan) Profil Yayıncılık, 3. baskı, İstanbul, 2009.
HÛLÎ, Yumnî Tarîf, et-Tabîiyyât fî İlmi’l-Kelâm: mine’l-Mâzi ile’l-Mustakbel, Dâru’s-Sıkâfe li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, Kahire, 1995.
MARSHAL, Ian, ve bşk., Kim Korkar Schrödingerin Kedisinden. A’dan Z’ye Yeni Bilimin Klavuzu, (Çev.: Orhan Düz) Gelenek Yayınları, İstanbul, 2002.
İBN HAZM, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed (456/1064), el-Fasl fi Milel ve'l-Ehva ve'n-Nihel, (Thk.: Muhammed İbrahim Nasr, Abdurrahman Umeyra) I, Dâru'l-Cîl, 2. baskı, Beyrût, 1416/1996.
İBN METTEVEYH, et-Tezkire fî Ahkâmi’l-Cevâhir ve’l-A’râz, (Thk.: Daniel Gimaret) I-II, el-Me’hedu’l-İlmî el-Fransî li’l-Âsâri’ş-Şarkiyye bi’l-Kâhire, Beyrût, 2009.
el-Mecmû’ fi'l-Muhît bi't-Teklîf, (Thk.: J.J. Houben, Daniel Gimaret, Jan Peters) I, eş-Şeriketu'l-Mısriyye, Beyrût, 1965.
İBN MEYMÛN, el-Hakîm el-Feylezof el Kurtubî el-Endelüsî Mûsâ (601/1204), Delâletu’l-Hairîn, (Thk.: Hüseyin Atay) AÜİFY, Ankara, 1974.
İBNÜ’L-VEZÎR, Ebû Abdullah İzzeddin Muhammed b. İbrâhim b. Ali (840/1437), Tercîhu Esâlibi’l-Kur’an alâ Esâlibi’l-Yunan, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1.baskı, Beyrût, 1404/1984.
İZMİRLİ, İsmail Hakkı, "Ebubekir Bakıllânî", Dâru'l-Fünûn İlâhiyât Fakültesi Mecmuası, II- 5, 6, İstanbul, 1927, 137-172.
JONES, W.T., Klasik Düşünce: Batı Felsefesi Tarihi, (Çev.: Hakkı Hünler) I-II, Paradigma Yayınları, 1. baskı, İstanbul, 2006.
KADÎ ABDÜLCEBBÂR, el-Muğnî fî Ebvâbi’t-Tevhîd ve’l-Adl: el-Mahlûk, (Thk.: Tevfîk et-Tavîl- Saîd Zâyid) VIII, y.y., ts.
_______, Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, (Thk.: Abdulkerim Osman) Mektebetu Vehbe, 3. baskı, Kahire, 1416/1996
KARADAŞ, Cağfer, Bakıllânî'ye Göre Allah ve Âlem Tasavvuru, Arasta Yayınları, Bursa, 2003
KOLOĞLU, Orhan Şener, Cubbâilerin Kelâm sistemi, İsam Yayınları, İstanbul, 2011.
MARSHAL, Ian, ve bşk., Kim Korkar Schrödingerin Kedisinden. A’dan Z’ye Yeni Bilimin Klavuzu, (Çev.: Orhan Düz) Gelenek Yayınları, İstanbul, 2002.
NASR, Seyyid Hüseyin, İslâm Kozmoloji Öğretilerine Giriş, (Çev.: Nazife Şişman) İnsan Yayınları, İstanbul, 1985.
PİNES, Shlomo, Studies in İslamic Atomism, (İngilizceye Çev.: Michael Schwarz) The Magnes Press, The Hebrew University, Jerusalem, 1997.
TASLAMAN, Caner, Evrenden Allah’a. Modern Bilimin ve Felsefenin Verileriyle Tasarım Delilinin Savunulması, Etkileşim Yayınları, İstanbul, 2012
TASLAMAN, Caner, Modern Bilim Felsefe ve Tanrı, İstanbul Yayınevi, 3. baskı, İstanbul, 2011.
TOPALOĞLU, Bekir, "Hudûs", DİA, XVIII, İstanbul, 1998, 304-309.
İslâm Kelâmcılarına ve Filozoflarına Göre Allah'ın Varlığı. İsbât-i Vâcib, DİB. Yayınları, 9. baskı, Ankara, 2001.
USLU, Ferit, Tanrı ve Fizik: Büyük Patlama ve Önemi, Nobel Yayın ve Dağıtım, 2. baskı, Ankara, 2010.
WOLFSON, H. Austryn, Kelâm Felsefeleri: Müslüman Hıristiyan Yahudi Kelâmı, (Çev.: Kasım Turhan) Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2001.
WYNN, Charles M., Arthur W. Wiggins, Bilimde En Büyük Beş Fikir, (Çev.: Gün Küleoğlu) Palme Yayıncılık, Ankara, 2010.
ZEMAHŞERÎ, el-Minhâc fî Usûli’d-Dîn, (Thk.. Sabine Schmidtke) Sabine Schmidtke, A Mu’tazilite Creed of Az-Zamahşarî, Deutsche Morgenlandische Gesellchaft, Stuttgart, 1997 içinde.