el-Cezîre Bölgesinin Fâtihi İyâz b. Ğanm ve Hadis Rivayetindeki Yeri
İslam mesajının insanlara ulaştırılabilmesi için Hz. Peygamber (sav) ve ashabı büyük çaba göstermişlerdir. Sahabenin önemli bir kısmı, Hz. Peygamber’in (sav) vefatıyla birlikte ikamet ettikleri yerlerde kalmamışlar, İslam’ı muhtelif coğrafyalara yaymak amacıyla memleketlerini terk ederek bu uğurda büyük fedakârlıklarda bulunmuşlardır. Özellikle ikinci halife Hz. Ömer dönemi, zamanın iki büyük devleti Sasani ve Bizanslılara karşı yürütülen mücadeleler ile geçmiştir. Müslümanlar bu dönemde başta Filistin, Mısır ve Dımaşk olmak üzere Hama, Halep, Antakya, Rakka ve Urfa gibi birçok yeri fethetmişlerdir. Böylelikle İslam orduları Anadolu yakınlarına kadar gelmişlerdir.
Fetih faaliyetlerinde aktif olarak görev alan sahabilerden biri 20/641 yılında vefat eden İyâz b. Ğanm’dır. Hz. Ömer tarafından el-Cezîre valiliğine getirilen İyâz b. Ğanm Nusaybin, Dârâ, Sincar, Meyyâfarikîn (Silvan) ve Mardin gibi birçok yeri fethetmiş ve bölgenin İslam ile tanışmasına vesile olmuştur. Böylelikle Hz. Peygamber’in vefatından yedi yıl gibi kısa sayılabilecek bir sürede İslam mesajı uzak coğrafyalara ulaşabilmiştir.
Bu çalışmadaki amaç, el-Cezîre bölgesini fetheden ordunun başında bulunan İyaz b. Ğanm hakkında bilgi vermek ve ondan nakledilen veya onun isnadında yer aldığı rivayetlerinin olup olmadığını tespit etmektir. Rivayet literatürü araştırıldığında görüleceği üzere Buhârî ve İbn Hibbân’ın Sahîh’inde, Beyhakî’nin Şuabu’l-Îman ve Sünen-i Kübrâ’sında, Ebu Ya’la ve Ahmed b. Hanbel’in Müsned’inde ve Taberânî’nin el-Mu’cemu’l-Kebîr’inde İyâz b. Ğanm’ın bizzat rivayet ettiği veya onu konu edinen bazı rivayetler bulunmaktadır. Bu rivayetlerin tespit edilmesi, el-Cezîre ve mücavir beldelerin sakinlerinin hafızasında müstesna bir yere sahip olan İslam kumandanının hadis ilmine katkısını da ortaya çıkarmış olacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Hadis, Sahabî, İyâz b. Ğanm
THE CONQUER AL-JAZEERA REGION IYÂZ B. GHANM AND HIS PLACE IN THE HADITH NARRATIVES
In order for the Islamic message to be delivered to people, The Prophet (pbuh) and his companions have made great efforts. A great part of the companions (ashab) were not in the places where they lived after death of the Prophet Muhammad (pbuh). They have made enormous sacrifices by abandoning their homeland in order to bring Islam to different lands/intercounty. Especially the second Khalif Omer period has passed with the struggles against the two great states of the time, Sasani and Byzantine. In this period, Muslims conquered many places such as Palestine, Egypt, Damascus, Hama, Aleppo, Antakya, Rakka and Urfa. Thus, the Islamic armies came to Anatolia.
One of the companion who participated in the activities of conquest actively is Iyâz b. Ghanm who died in 20/641. Iyâz b. Ghanm who was brought to the governor of al-Cezîrah by Khalif Omer has conquered many places such as Nusaybin, Dârâ, Sincar, Meyyâfarikîn (Silvan) and Mardin and he has been conducive in meeting the region with Islam. Thus, in a time that could be counted as short as seven years from the death of the Prophet, the Islamic message reached remote geographies.
The aim of this study is to give information about Iyâz b. Ghanm, who was at the head of the army that conquered the al-Jazeera region and to determine whether there are narrations that are personally transmitted from him or that it is included in isnad. As can be seen when the narrative literature is researched, some hadiths narrated by Iyâz b. Ghanm are in the following hadith sources: Sahîh-Bukhârî and Ibn Hibbân; Şuabu’l-Îmân and Sunan al-Kubrâ-Beyhakî; Musned-Ebû Ya’lâ and Ahmed b. Hanbel; al-Mu’cam al-Kebîr-Taberânî. Determination of these narratives will reveal the contribution of the Islamic commander, who has a significant place in the memory of the inhabitants of al-Jazeera region and the adjacent surroundings, to the hadith.
Keywords:
Hadith, Companion, Iyâz b. Ghanm,
___
- Akbaş, Mehmet. Cezîre Bölgesi Fâtihi İyâz b. Ganm. İstanbul: Ravza Yayınları, 2011.
- Arslan, İhsan. “Hulefa-i Raşidin Döneminde İyaz b. Ğanm”, İstem, 19/2012, ss. 101-120.
- el-Aynî, Bedrüddîn. Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Darü’l-Fikr, tsz.
- el-Beyhakî, Ebûbekir Ahmed b. Hüseyin. es-Sünenü’l-Kübrâ. Haydarabad: Meclisü Dairati’l-Maarif, 1353.
- el-Buhârî, Muhammed b. İsmaîl. et-Târîhü’l-Kebîr. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, tsz.
- el-Buhârî, Muhammed b. İsmaîl. Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
- Çubukçu, Asri. “İyâz b. Ganm”. TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2001, ss. 23/498-499.
- Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm. Kitâbü’l-Emvâl. Mısır: Darü’l-Hedyi’n-Nebevî, 2007.
- el-Esbehânî, Ebû Nuaym. Ma’rifetü’s-Sahabe. thk. Adil b. Yusuf, Riyad: Darü’l-Vatan, 1998.
- Fayda, Mustafa. “Yermük Savaşı”. TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2013, ss. 43/486.
- el-Hamevî, Yâkût b. Abdillah. Mu’cemü’l-Büldân. Beyrut: Daru Sâdir, 1977.
- el-Heysemî, Ali b. Ebubekir. Mecmeü’z-Zevâid ve Menbaü’l-Fevâid. thk. Abdullah Muhammed ed-Dervîş, Beyrut: Darü’l-Fikr, 1994.
- el-Himyerî, Muhammed b. Abdülmünin. er-Ravdü’l-Mi’târ fî Haberi’l-Aktâr. thk. İhsân Abbâs, Lübnan: Mektebetü Lübnan, 1974.
- İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf. el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb. Beyrut: Darü’l-Cîl, 1992.
- İbn Ebî Hâtim, Abdurrahmân. el-Cerh ve’t-Ta’dîl. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1952.
- İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahabe. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, , tsz.
- İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethü’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. thk. Komisyon, Beyrut: er-Risaletü’l-Alemiyye, 2013.
- İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethü’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Darü’l-Marife, tsz.
- İbn Hanbel, Ahmed. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vd., Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1995.
- İbn Hibbân, Muhammed el-Büstî. es-Sikât. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1975.
- İbn Sa’d, Muhammed. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. Beyrut: Daru Sadir, tsz.
- İbn Şeddâd, İzzüddîn. el-A’lâkü’l-Hatîra fî Zikri Ümerâi’ş-Şâm ve’l-Cezîre. thk. Yahya Zekeriyya Abbâre, Dimaşk: Menşûratu Vizâreti’s-Sekafe, 1991.
- İbnü’l-Esîr, el-Cezerî. Üsdü’l-Ğâbe. Beyrut: Daru İbn Hazm, 2012.
- el-Mevsilî, Ahmed b. Ali b. el-Müsennâ (Ebû Ya’lâ), Müsnedü Ebî Ya’lâ. thk. Hüseyin Selim Esed, Beyrut: Darü’l-Me’mun, 1988.
- Karan, Cuma. Diyar-ı Bekr ve Müslümanlarca Fethi. İstanbul: Ensar Yayınları, 2014.
- en-Nevevî, Mühyiddîn b. Şeref. Tehzîbü’l-Esmâ ve’l-Lügât. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, tsz.
- en-Nîsâbûrî, Hâkim. el-Müstederek Ala’s-Sahîhayn. Beyrut: Darü’l-Marife, tsz.
- Şeşen, Ramazan. “Cezîre”. TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1993, ss. 7/509-511.
- el-Ömerî, Ekrem Ziya. Asrü’l-Hilâfeti’r-Râşide. Mektebetü’l-Ubeykan, tsz.
- et-Taberânî, Süleymân b. Ahmed. el-Mü’cemü’l-Kebîr. thk. Hamdi Abdülmecid es-Silefî, Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1983.
- ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Siyerü A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Beşâr Avvâd Ma’rûf, Beyrut: Müessesetü’r-Risale, tsz.
- ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Târîhü’l-İslâm. thk. Ömer Abdüsselam, Beyrut: Darü’l-Kitabi’l-Arabi, 1987.
- ez-Ziriklî, Hayrüddîn. el-A’lâm Kâmusu Terâcim. Beyrut: Darü’l-İlm, 2002.
- Başlangıç: 1994
- Yayıncı: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi