XIX. Yüzyıl Ortalarında Midilli'de Zeytinyağı Üretimi ve Mihrişah Valide Sultan'a Ait Vakıf Zeytinlikleri

1462 tarihinde Osmanlı Devleti tarafından fethedilen Midilli, stratejik önemi ve verimli toprakları sayesinde devletin özel ilgisine sahip olmuştur. Hem bu durum hem de başkente olan yakınlığı, adayı İstanbul ve saray için bir gıda tedarikçisi haline getirmiştir. Bahsedilen bu durumlar nedeniyle Midilli adası devlet adamları ve hanedan üyeleri açısından iyi bir yatırım alanı olarak görülmüş, adada normal vakıflar yanında çok miktarda yüksek dereceli memur ve hanedan üyelerine ait vakıflar kurulmuştur. Midillide vakıf kuran hanedan mensuplarından birisi de Mihrişah Valide Sultandır. Bu çalışmada, hem adadaki zeytincilik ve zeytinyağı üretimi konusunda, hem de Mihrişah Valide Sultan vakıf zeytinlikleri özelinde adada XIX. yüzyıl ortalarında görülen sosyo-ekonomik yapı hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır.

Olive Oil Products and Mihrishah Valide Sultan s Vaqf Olive Groves on Lesbos in the Middle of the 19th Century

Lesbos island which was conquered by the Ottoman Empire in 1462, due to its strategic significance and fertile soil, was of special interest to the state. Owing to this and its close proximity with the capital city, it gradually became main supplier of food products for both palace and Istanbul. All he reasons listed above resulted in the formation of an opinion that the island is an excellent investment opportunity hence numerous vaqf emerged there including those of high ranking state officers and Ottoman dynasty members. One of the ruling dynasty family member to establish a vaqf on Lesbos was Mihrishah Valide Sultan. This work targets at providing information on the activitities of Mihrishah Valide Sultan s vaqf olive groves on the island in the 19th century, and by its example, illustrating the socio-economic situation on Lesbos.

PDF

___

1. Arşiv Belgeleri
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Bâb-ı Âli Evrak Odası (BEO), D. no:1117, G. no: 83738, H. 7 Zilhicce 1315 (M. 29 Nisan 1898).
Cevdet-Evkaf (C..EV.), D. no: 632, G. no: 31857, H. 22 Safer 1251 (M. 18 Haziran 1835).
Evkaf Defterleri (Ev.d.), G. no: 10800, H. 1252 (M. 1836); G. no: 17866, H. 5 Şaban 1282 (M. 24 Aralık 1865).
Hazine-i Hassa Defterleri (HH.d.), G. no: 22525, H. 9 Safer 1271 (M. 1 Kasım 1254); G. no: 22526, H. 15 Receb 1270 (M. 13 Nisan 1854); G. no: 22531, H. 19 Rebiyülahır 1269 (M. 30 Ocak 1853).
Vakıflar İstanbul Bölge Müdürlüğü Arşivi
Midilli Şeriyye Sicilleri (MŞS), No: 45, Sayfa no: 40, Hüküm no: 48, H. 17 Rebiyülevvel 1188 (M. 28 Mayıs 1774); No: 45, Sayfa no: 50, Hüküm no: 66, H. 1 Safer 1188 (M. 13 Nisan 1774).
2. Araştırma Eserleri
Arıkan, Zeki (2006). Midilli-İstanbul Arasında Zeytinyağı Ticareti, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Tarih Araştırmaları Dergisi. XXV (40): 1-28.
Arıkan, Zeki (2010). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Midilli, Türk Tarih Kongresi Bildirileri, (XV): 1045- 1074.
Ceyhan, Muhammed (2010). H. 1249-1253 (M. 1833-1837) Tarihli Şeriyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Tahlili (Midilli Adası), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Ankara.
Darkot, Besim (1993). Midilli, İslam Ansiklopedisi, (8. cilt, ss. 282-284). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Demirtaş, Mehmet (2004). Osmanlı Devletinde Tuz Üretimi ve Dağıtımı, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1): 23-28.
Doğan, Güner (2008). İngiliz ve Fransız Seyyahlara Göre 17. ve 18. Yüzyıllarda Ege Adaları (Midilli, Sakız, Sisam, Rodos) ve Çevresi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Yeniçağ Tarihi) Anabilim Dalı, Ankara.
Hinz, Walther (1990). İslamda Ölçü Sistemleri, (Acar Sevim, Çev.), İstanbul: Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları
Karal, Enver Ziya (1998). Osmanlı Tarihi, V, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Lithgow, William (1650). Totall Discourse of the Rare Adventures & Painefull Peregrinations of Long Nineteene Yeares Travayles from Scotland to the Most Famous Kingdomes in Europe, Asia and Affrica, London
Motraye, Aubry de La (2007). La Motraye Seyahatnâmesi, (Nedim Demirtaş, Çev.), İstanbul: İstiklâl Kitabevi
Özdemir Gümüş, Şenay (2011). XVIII. Yüzyılda Midillide Osmanlı Donanması İçin Gemi İnşası, Haydar Çoruh, M. Yaşar Ertaş & M. Ziya Köse (Ed.), Osmanlı Dönemi Akdeniz Dünyası, 201-238.
Pazan, İbrahim (2007). Padişah Anneleri, İstanbul: Bâbıâli Kültür Yayıncılığı.
Randolph, Bernard (1998). Ege Takımadaları: Arşipelago, (Ümit Koçer, Çev.), İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş. Yayınları.
Sak, İzzet (2006). Osmanlı Sarayının İki Aylık Meyve ve Çiçek Masrafı, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, XXV (40), 141-176.
Şemseddin Sami (1996). Kamusul-Alam (Tıpkıbasım), Cilt: 6, Ankara: Kaşgar Neşriyat.
Tansel, Fevziye Abdullah (1973). Namık Kemalin Hususi Mektupları, Midilli Mektupları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Tournefort, Joseph de (2005). Tournefort Seyahatnâmesi, (Zülal Kılıç, Çev.), İstanbul: Kitap Yayınevi.
3. Elektronik Kaynaklar
http://aydinticaretborsasi.org.tr/pdf/zeytin-raporu.pdf. Erişim tarihi: 13.08.2014.