Samsun Büyük Şehir Belediyesi Kent Müzesinde Bulunan 20. Yüzyıla Ait Gelinlik Örneği

1912 Balkan Savaşlarından sonra Osmanlı imparatorluğunun Balkanlardaki hâkimiyetinin zayıflaması orada yaşayan Türklerin sosyal ve ekonomik güçlerini zayıflatmış ve mübadele nedeniyle Türkiye ye göç eden Osmanlı Türkleri farklı bölgelere yerleşmiştir. Türkiye’ye göç ederek farklı bölgelerde yaşayan Kuzey Makedonya göçmenlerinin kendi aralarında kültürlerini sürdürmeleri ile bilinmektedir. Buna en iyi örneklerinden birisi de evlilik töreninde gelinin giymiş olduğu gelinliktir. Bu özel giysi kültürlere göre farklı özelliklerde karşımıza çıkmıştır ve rengi, biçimi, süsleme unsurları, gelinin inanışı, kültürü ve geleneklerine göre farklılık arz etmiştir. Kuzey Makedonya’nın şehirleşmiş bölgelerinde Osmanlı Türklerinin giyimde yarattığı görsel kimlik, Alaturka (Türk-Oryantal) terimi altında ün kazanmışken, XX. Yüzyılın ilk çeyreğinde yeni ekonomik gelişmeler sonucunda yerini daha çok günlük giyim üzerinde etkili olan Alafrangaya, Batıdan gelen giyim şekline bırakmıştır. Aynı zamanda göç olayı ile birlikte gelişen kültürlerarası etkileşimin, giyim kavramı üzerinde önemli derecede etkili olmuştur. Dolayısıyla, bazı sebeplerle Türkiye ye göç eden grupların, gelin giysileri ve onları oluşturan giysi parçalarının orijinal özelliklerinin belgelenmesi kültürel açıdan önem arz etmektedir. Bu nedenle bu çalışmada; Samsun Kent müzesinde tespit edilen XX. yüzyılın başına ait 1 adet gelinlik örneği, malzeme, renk, süsleme tekniği ve kumaş örneklerin analizleri ile görseller eşliğinde sunulacaktır. Aynı zamanda kültür tarihimiz açısından bilinirliğini arttırmak ve bundan sonraki araştırmalara kaynak oluşturmasına katkı sağlanması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kuzey Makedonya, Samsun Kent Müzesi, Gelinlik, Alaturka, Alafranga

The 20th Century Wedding Dress at Samsun Metropolitan Municipality Urban Museum

The decline of the Ottoman Empire in the Balkans after the 1912 Balkan Wars socially and economically disenfranchised the Turks living in the region, and the Ottoman Turks had to migrate to Anatolia due to the population exchange and were settled in different regions. North Macedonian immigrants to different regions in Turkey maintained their culture. One of the best examples of this fact is the wedding dress worn by a bride. This special dress was adorned with various cultural features and is unique in color, form, ornamental elements, reflecting the belief, culture and traditions of the bride. The visual identity developed by the Ottoman Turks in clothing in urban regions of North Macedonia became famous and was called Alla Turca (Turkish-Oriental), and due to the economic developments in the first quarter of the 20th century, it was replaced by the Westerm Alla Franca that became more prominent in daily clothing. Furthermore, the intercultural interaction induced by migration had a significant impact on the concept of clothing, revealing the most important cultural carrier and reflection status of clothing. Thus, it was considered that it would be culturally significant to document the original features of bridal dresses and clothing of the groups that migrated to Turkey for various reasons. Therefore, the present study aimed to present a wedding dress produced in early 20th century and exhibited at Samsun Urban Museum and analyze the material, color, decoration techniques and fabrics employed in the dress with visuals. The study also aimed to raise awareness about our cultural history and contribute to the development of references for future research.

Keywords:

North Macedonia, Samsun Urban Museum, Wedding Dress, Alla Turca, Alla Franca,

PDF

___

Bayındır Goularas, Gökçe, 1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi Ve Günümüzde Mübadil Kimlik Ve Kültürlerinin Yaşatılması, Alternatif Politika, Temmuz 2012, Cilt: 4, Sayı: 2, s.129-146.
Göksel, Nevbahar; Tümer, Şükran, Geleneksel Balkan Giysilerinin İncelenmesi, Gömlek ve Yelek Örneğinde Alternatif Tasarımlarda Uygulanması, 20. Uluslararası Türk Kültürü Sempozyumu, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, Üsküp/Makedonya, 2015.
İpek, Nedim, Selanik’ten Samsun’a Mübadiller, Samsun Büyükşehir Belediyesi, Kültür Yayınları, 2012.
Karapınar, Özlem, Trakya'nın Yeni Sakinleri: Göçmenler (1934-1938), History Studies (13094688), 2020, Cilt:12, Sayı:2, s. 1-29.
Koç, Fatma; Saatçioğlu, Kenan, 1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesinde Türkiye’den Yunanistan’a Göç Eden Ortodoks Rum Kadınlara Ait Gelenekli Giysiler, Turkısh Studıes, 2017, Cilt:12, Sayı:2, s.647-668.
Ljochi, Mashıde, Batı Makedonya’da Sırmacılık Zanaatının Günümüz Tekstilindeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul, 2017.
Özbilgin, Mehmet Öcal; Barutçu, Gökhan; Küçük, İdris Ersan; Keskin, Fatih Sultan; Yazlık, Buğra Uğur; Şahin, Furkan, Samsun Mübadil Toplumlarında Oyun Geleneği, Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, 2014, Sayı:3, s.1-9.
Tufan, Melek; E. Özus, Elhan; Erden, Filiz, Makedonya Üsküp Yöresi Giysilerinden Kına Kıyafeti, International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS), 2015, Cilt: 14, Sayı: 3, s.97-212.
Turan, Aslıhan, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Geleneksel Kadın Giyimi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara, 2019.
Turan, Aslıhan; Özdemir, Melda, Makedonya Jupa’da Bir Türk Yörük Köyü Kocacıkta Geleneksel Gelinlik ve Aksesuarları. II. Uluslararası Yörük Yaşamı, Kültür ve Türk Sanatları Sempozyumu, Alanya/Antalya, E-Kitap, 2019.
Vidiinić, G., Traditional Costumes And Jewellry From Makedonia, Museum of Makedonia, Skopje, 2013.
Yalçın, Ercan, Müzelerin Tarihi Misyonu ve Samsun Kent Müzesi, Tarih ve Günce, 2017, Cilt:1, Sayı:1, s.321-333.