SERBEST SEÇİM HAKKI VE KİŞİNİN SİYASAL ETKİNLİKLERİNİN KISITLANMASI SORUNU

Özü gereği siyasal bir karaktere sahip olan ve bu nedenle, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ndeki (İHAS) diğer haklardan farklı bir nitelikte olan serbest seçim hakkı, günümüzde, Avrupa Konseyi üyesi devletlerin siyasal yapı ve kurumlarının, ulusüstü bir denetim sistemine dâhil edilmesinde önemli bir role sahiptir. Strasbourg organları, geleneksel egemenlik kaygıları nedeniyle bu konuda, uzun yıllar pasif bir tutum sergilemiştir. Ancak 1980’li yılların sonu itibarıyla bir paradigma değişimi yaşandığını ve günümüzde İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin (İHAM) seçimlere ve onun alt parametrelerine ilişkin geniş bir içtihada imza attığını görüyoruz. Ancak Avrupa Konseyi üyesi devletlerin farklı tarihsel ve siyasal süreçlerden geliyor olması bu konuda ortak standartlar üretmeyi zorlaştırmaktadır. Bu nedenle de Sözleşme’nin yorumunda zaman zaman kullanılan bir ilke olarak takdir payı doktrini, adeta Mahkeme için kurtarıcı bir anahtar rolü üstlenmiştir. Kişilerin siyasal etkinliklerini sürdürebilme hakkı bu çerçevede Mahkeme’nin içtihat yoluyla geliştirdiği bir hak olup Mahkeme’nin bu hakka dönük çözümlemelerde, “temsilin sürekliliği”, “seçmen iradesinin üstünlüğü”, “haklı beklenti doktrini” gibi ilkelere başvurması, hakkın güvence düzeyini artırmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Serbest Seçim Hakkı, Temsilin Sürekliliği, Siyasi Faaliyet Kısıtlamaları, Takdir Payı Doktrini, Haklı Beklenti Doktrini

PDF

___

Abdalov and Others v. Azerbaijan, no. 28508/11 11 July 2019.
Etxeberría and Others v. Spain, nos. 35579/03, 35613/03, 35626/03 and 35634/03, 30.06.2009.
Gahramanli and Others v. Azerbaijan, no. 36503/11, 8 October 2015.
Georgian Labour Party v. Georgia, no. 9103/04, 8 July 2008.
Gitonas and Others v. Greece, no. 18747/91; 19376/92 ; 19379/92, 1 July 1997.
Grosaru v. Romania, no. 78039/01, 2 March 2010.
Handyside v. The United Kingdom, no. 5493/72, 7 December 1976.
Herri Batasuna and Batasuna v. Spain, nos. 25803/04 and 25817/04, 30.06.2009.
Herritarren Zerrenda v. Spain, no. 43518/04). 30.06.2009.
Hirst v. the United Kingdom (no. 2) [GC], no. 74025/01, 6 October 2005.
Ilıcak v. Turkey, no:15394/02, 5 April 2007.
Informationsverein Lentia and Others v. Austria, no. 13914/88 and four others, 24 Nov.,1993.
Karimov v. Azerbaijan, no. 12535/06, 25, September 2014.
Kavakçı v. Turkey, no. 71907/01, 5 April 2007.
Kılıçgedik and Others v. Turkey, no. 4517/04 and ten others, 14 December 2010.
Krasnov and Skuratov v. Russia, no. 17864/04 and 21396/04, 19 July 2007.
Loizidou v. Turkey (Preliminary Objections, no. 15318/89, 23 March 1995.
Lykourezos v. Greece, no. 33554/03, 15 June 2006.
M. v. the United Kingdom, no. 10316/83, Commission decision of 7 March 1984.
Mathieu-Mohin and Clerfayt v. Belgium, no. 9267/81, 2 March 1987.
Melnychenko v. Ukraine, no. 17707/02, 19 October 2004.
Paksas v. Lithuania [GC], no. 34932/04, 6 January 2011.
Podkolzina v. Latvia, no. 46726/99, 9 April 2002.
Rasmussen v. Denmark, no. 8777/79, 28 November 1984.
Russian Conservative Party of Entrepreneurs and Others v. Russia, nos. 55066/00 and 55638/00, 11 January 2007.
Sadak and Others v. Turkey (no. 2), nos. 25144/94 and 8 others, 11 June 2002.
Selahattin Demirtaş v. Turkey (no. 2), no. 14305/17, 20 November 2018.
Sılay v. Turkey, no:8691/02, 5 April 2007.
Sobacı v. Turkey, no. 26733/02, 29 November 2007.
Söyler v. Turkey, no. 29411/07, 17 September 2013.
Sukhovetskyy v. Ukraine, no. 13716/02, 28 March 2006.
Tănase v. Moldova [GC], no. 7/08, 27 April 2010.
W, X, Y and Z v. Belgium, no. 6745-6746/76, 30 May 1975.
X. v. Belgium, 1028/61, Commission decision 18 September 1961.
X. v. The Federal Republic of Germany, no. 2728/66, Commission decision of 6 October 1967.
Yumak and Sadak v. Turkey [GC], no. 10226/03, 8 July 2008.
Ždanoka v. Latvia [GC], no. 58278/00, 16 March 2006.
AKBULUT O. (2013). Serbest Seçim Hakkı. S. İnceoğlu (ed.) İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa içinde (543-555. ss). Ankara: Şen Matbaa.
ALİEFENDİOĞLU, Y. (2005). Temsili Demokrasinin “Seçim” Ayağı. TBB Dergisi, 60, 71-96.
ALTINKÖK, S. (2015). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Açısından Serbest Seçim Hakkı. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 5, 37-81.
Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu. (2002). Code of Good Practice in Electoral Matters Guıdelines and Explanatory Report. Adopted by the Venice Commission at its 52nd Session. CDL-AD(2002)023rev2-cor, Venice. Erişim adresi: https://www.venice.coe.int/webforms/documents/ default.aspx?pdffile=CDL-D(2002)023rev2-cor-e
Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu. (2016). Rule of Law Checklist. Adopted by the Venice Commission at its 106th Plenary Session. CDLAD( 2016)007,Venice. Erişim adresi: https://www.venice.coe.int/webforms/ documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2016)007-e
Avrupa Konseyi. (1986). Preparatory Work on Article 3 of Protocol No. 1 to the European Convention on Human Rights. Travaux Préparatoires to the Convention içinde. Cour 86 (36). Erişim adresi: https://www.echr.coe. int/Documents/Library_TravPrep_Table_ENG.pdf
Avrupa Konseyi. (1961). Yearbook of the European Convention on Human Rights 1961. Springer Science- Business Media B.V. 1962.
Avrupa Konseyi. (1975). Yearbook of the European Convention on Human Rights 1975. Martinus Nijhoff. The Hague/La Haye.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi. (1996). International Covenant on Civil and Political Rights General Comment No. 25 (57). GE.96-18094 (E). Erişim adresi: https://digitallibrary.un.org/ record/221930?ln=en
DONNELLY, J. (1999). Human Rights, Democracy, and Development. Human Rights Quarterly, 21(3), 608-632.
EVANS, T. (2001). If Democracy, Then Human Rights? Third World Quarterly, 22(4,), 623-642. 2001 DOI: 10.1080/01436590120071812.
FASONE, C. ve PICCIRILLI G. (2017). Towards a Ius Commune on Elections in Europe? The Role of the Code of Good Practice in Electoral Matters in ‘‘Harmonizing’’ Electoral Rights. Election Law Journal, 16(2), 247-254.
FORSYTH, C.F. (1988). The Provenance and Protection of Legitimate Expectations. The Cambridge Law Journal, 47(2), 238-260.
FOX, G.H. (1992). The Right to Political Participation in International Law, Yale Journal of International Law, 17(2), 540-607.
GOLUBOK, S. (2009). Right to Free Elections: Emerging Guarantees or Two Layers of Protection. Netherlands Quarterly of Human Rights, 27(3), 361–390.
GÖZLER, K. (2011). Anayasa Hukukunun Genel Esasları. Bursa: Ekin Basım Yayın.
HARRIS, D.J., O’Boyle, M., Bates, E.P. ve Buckley, C.M. (2013). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku. (Çev. M. Bingöllü Kılcı, U. Karan), Ankara: Şen Matbaa.
HUTCHINSON, M.R. (1999). The Margin of Appreciation Doctrine in the European Court of Human Rights. International and Comparative Law Quarterly, 48, 638-650 Doi:10.1017/S0020589300063478.
KUMRIĆ, N.M. ve Mijić, V. (2013). Some Aspects of the Right to Free Elections in the Caselaw of the European Court of Human Rights. Contemporary Legal And Economic Issues, (IV), 145-180.
MAHONEY, P.(1997). Universiality Versus Subsidiarity in the Strasbourg Case Law on Free Speech Explaining Some Recent Judgement. European Human Rights Law Review, 4, 364-379.
METİN, Y. (2007). AİHS Çerçevesinde ve AİHM Kararları Işığında Serbest Seçim Hakkı. Liberal Düşünce, 47-48, 109-141.
ÖZBUDUN, E. (1995). Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
ÖZÇELİK K. F. (2019). Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda ve Demokrasi Teorisi Bağlamında Serbest Seçim Hakkı ve Türkiye. Ankara: Adalet Yayınevi.
RAINEY, B. , WICKS, E. ve OVEY, C. (2017). Jacobs, White & Ovey: The European Convention on Human Rights. Oxford: Oxford University Press.
ROBERTS, A.D. ve CARROLL, D.J. (2017). International Election Observer Recommendations and UN Human Rights Mechanisms: Toward a More Robust System of Global Accountability on Democracy and Human Rights. Nordic Journal of Human Rights, 35(4), 311-326. DOI: 10.1080/18918131.2017.1401395
SUKSI, M. (2016) The Use of Election Observation Reports in Regional Human Rights Jurisprudence. Nordic Journal of Human Rights, 34(4), 229-246. DOI: 10.1080/18918131.2016.1245857
ŞİRİN, T. (2011). İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ne Göre Serbest Seçim Hakkı. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 17(1-2), 283-348.
TBMM. (2016). Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Kanun No. 6718, Kabul Tarihi: 20.05.2016, Resmî Gazete Sayı: 29736.
TBMM. (S. Sayısı: 861). 23.07.1995 Tarih ve 4121 nolu Kanunla Kabul Edilen Anayasa Değişikliği Madde Gerekçeleri. Erişim adresi. https:// anayasa.tbmm.gov.tr/docs/1982/1982-3/3-sirasayisi.pdf
TBMM. (S. Sayısı:497). 5982 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla Kabul Edilen Anayasa Değişikliği Madde Gerekçeleri. Erişim adresi https://anayasa. tbmm.gov.tr/docs/1982/1982-16/ss497(Kanun5982).pdf.
TÜMAY, M. (2008). The “Margin of Appreciation Doctrine” Developed by the Case Law of the European Court of Human Rihgts. Ankara Law Review, 5(2), 201-234.
WAGNER, K. A. (2010) Identifying and Enforcing Back-End Electoral Rights in International Human Rights Law. Michigan Journal of International Law, 32(1), 166-214.