BİREYSEL BAŞVURU SÜRECİYLE DEĞİŞEN YARGISAL PARADİGMA VE ADİL YARGILANMA HAKKI EKSENİNDE İDARİ YARGIDA RE’SEN ARAŞTIRMA İLKESİ

2010 Anayasa reformuyla bireysel başvuru Türk Hukuk Sistemi’ne dâhil edilmiştir. Yargılamanın sonuna yeni bir aşama eklemlenerek gerçekleştirilen bu reformla yargı sisteminde bir dönüşüm süreci de başlamıştır. Nitekim bazı konularda yıllardır uygulanan yargılama pratikleri terk edilmeye, istikrar kazanan içtihatlardan dönülmeye başlanmıştır. Bunlar Türk Yargısında değişen paradigmanın birer göstergeleridir. Söz konusu değişimde, maddi haklardan ziyade yargının bizzat faaliyetlerinin adil olmasını arayan adil yargılanma hakkı asıl dönüştürücüdür. Dolayısıyla yeni dönemde Türk Yargısı, Anayasa Mahkemesi eliyle yürütülen yargılamanın adilliği denetimiyle karşı karşıyadır. Doğal olarak bireysel başvuru süreciyle yargıda yaşanan devrim idari yargıyı da etkilemiş, onun da birçok içtihadının ve uygulamasının değişmesine neden olmuştur. Öte yandan idari yargı ülkemizde re’sen araştırma ilkesi üzerine bina edilmiştir. Tarafların her hangi bir katkısı olmasa dahi tek başına adil olması gereken bir düstura sahiptir. Ancak buna rağmen bireysel başvuruda verilen bazı ihlal kararları bu ilkenin yeni duruma göre yeniden yorumlanması gerekliliğini ortaya koymuştur. Çalışma, idari yargıda geçerli re’sen araştırma ilkesinin adil yargılanma hakkı güvencelerine göre ve sessizce yeniden inşa edildiğini, bunun hem bir gereklilik hem de yeni sürecin doğal seyri olduğunu vurgulamak maksadıyla kaleme alınmıştır. Re’sen araştırma ilkesinin “hak merkezli” yeni yargısal paradigmaya göre yorumlanması gerektiğini ortaya koymak ise çalışmanın bir diğer gayesidir.

Anahtar Kelimeler:

Adil yargılanma hakkı, idari yargı, re’sen araştırma ilkesi

PDF

___

AKINCI Müslüm, “İdari Yargılama Hukukunda Savunmada Fırsat Eşitliği”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 2, ss. 33-51
ALTIPARMAK Cüneyd, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Altıncı Maddesi Kapsamında Adil Yargılanma Hakkının Esasları”, TBB Dergisi, Sayı:63, Yıl:2006, ss. 244-270
ASLAN Zehreddin, “Türk İdari Yargı Sisteminde Re’sen Araştırma İlkesi”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, No:23-24, Ekim 2000-Mart 2001, ss. 53-58
BAŞARAN Başar, “Adil Yargılanma Hakkı”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2007
BAŞLAR Kemal, Türk Mahkeme Kararlarında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Şen Matbaa, Ankara, 2007
BEKRİ M. Nedim, “Gerekçeli Karar Hakkı”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 2014, Sayı:3, ss.203-228
CANDAN Turgut, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara, 2006
CEBRE Ayvaz, “Hak Arama Yolları ve Adil Yargılanma Hakkı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Cilt:1, Yıl:2, Sayı:5, Nisan 2011, s. 386.
ÇELİK Abdullah, Adil Yargılanma Hakkı Rehberi, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 2014
DİNÇ Güney, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Göre Silahların Eşitliği, TBB Dergisi, Sayı:57, 2005, ss. 283-306
DOĞRU Osman, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatları Cilt 1, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2004
DÖNMEZER Sulhi, “Suçsuzluk Karinesi Üzerine Düşünceler”, Prof. Dr. Nurullah Kunter'e Armağan, İstanbul, 1998, s.67
EVREN Çınar Can, “İptal Davalarında Kendiliğinden Araştırma İlkesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XII, Y. 2008, S. 1-2, s. 701-723
HARRİS D.J., O’BOYLE M., BATES E.P., BUCKLEY C.M., Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, Çev. KILCI BİNGÖLLÜ Mehveş, KARAN Ulaş, Avrupa Konseyi, Şen Matbaa, Ankara, 2013
İBİŞ Recep, Vergi Yargılamasında Re’sen Araştırma, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara, 2013
İNCEOĞLU Sibel, “Adil Yargılanma Hakkı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, Editör Sibel İnceoğlu, Şen Matbaa, Ankara, 2013, ss.209-286
KAYNAK Ali Osman, “Uluslararası Sözleşmeler Işığında “Adil Yargılanma Hakkı” ve İç Hukukumuzla Karşılaştırılması”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl:65, Sayı: 1, Kış 2007, ss. 120-143
KURU Baki, ARSLAN Ramazan, YILMAZ Ejder; Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, Yetkin Yayınları, Ankara, 1997
ÖZELÇİ Aytaç, “İdari Yargıda Re’sen Araştırma ve İstemle Bağlılık İlkeleri Çerçevesinde Danıştay’ın İmar Hukuku İle İlgili Bir Kararın Tahlili”, Fasikül, S. 100, Mart 2018, ss. 409-417
ÖZMUMCU Seda, “Türk Hukukunda Yargıtay Kararları Işığında Re’sen Araştırma İlkesi”, S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, MİHBİR Özel Sayısı, ss. 145-171
SARIASLAN Osman, “Anayasa Mahkemesine Yapılan Bireysel Başvurularda Başvuru Yollarının Tüketilmesi Koşulunun Vergi Uyuşmazlıklarıyla İlgili İdari Başvurular Ekseninde Değerlendirilmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl:9, Sayı:34, Nisan 2018, ss. 475-513
SARIASLAN Osman, “Gümrük Uyuşmazlıklarında İdari İşlemlerin Nitelendirilmesi Sorunu: Hak Arama Hürriyeti Kapsamında Mülkiyet Hakkının Özüne İlişkin Sakıncalar”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Sayı:11, Haziran 2018, ss. 341-373
ŞEN Ersan, “Kovuşturmada Re’sen Delil Araştırma ve Toplama Yetkisi”, http://www.hukukihaber.net/kovusturmada-resen-delil-arastirma-ve-toplama-yetkisi-makale,5366.html. (11.6.2018).
TANRIVER Süha, “Hukuk Yargısı (Medeni Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı”, TBB Dergisi, Sayı: 53, Yıl:2004, ss. 191-215
TURAN Hüseyin, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Makul Sürede Yargılanma Hakkı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl:3 Sayı: 11, Ekim 2012, ss. 47-75
ZAFER Hamide, “Savunma Hakkı ve Sınırları”, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Pasifik Ofset, İstanbul, 2013