Adalet Prensibi, İnsan ve Toplum Üzerindeki Yansımaları: Mâtürîdî Örneği

Hayatın bütün safhalarıyla ilgili geniş anlamlar ifade eden adalet kavramı, insanın kendisiyle olan ilişkisinden başlayarak yaratıcıyla, başka insanlarla, canlı-cansız tüm varlıklarla olan münasebetini düzenleyen en önemli prensiplerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Dinin temel yapı taşlarından olan adalet toplumdaki herkesin varlığını huzur içinde sürdürmesinin teminatıdır. İnsan ve tabiatın yaratılışındaki düzen ve dengeyi ifade eden adaletin gereği olarak toplumda her konuda olması gereken denge ve itidal sağlanınca doğal olarak adalet de gerçekleşmiş olmaktadır. Doğuştan ya da sonradan sahip olunan hakların insanlar eliyle gasp edilerek heba edilmesi, toplumları kaos ve kargaşaya sürükleyen hak ihlallerine neden olmaktadır. İnsanlar ve toplumlar üzerinde artan baskı, zulüm ve haksızlığın hakim hale geldiği günümüzde adaletin ne ölçüde önemli olduğu bir kez daha farkedilmiş, toplumda, yönetimde, mahkemelerde ve insanlar arası ilişkilerde adaletin tam anlamıyla uygulanmasına daha da fazla ihtiyaç hissedilmiştir. Bu makalede adaletin mahiyeti, ilişkili olduğu kavramlar, türleri ve toplumdaki tezahürleri tanıtılarak adaletin sağlanması ve korunması için alınması gereken tedbirlerin neler olduğu, Mâtürîdî’nin düşüncesi ekseninde konu edilecektir

Anahtar Kelimeler:

Mâtürîdî, Adalet, Hak, Hikmet, Tevhîd.

THE PRINCIPLE OF JUSTICE, ITS REFLECTIONS ON PEOPLE AND SOCIETY: THE EXAMPLE OF MÂTURIDI

The concept of justice, which has broad meanings regarding all phases of life, emerges as one of the most important principles that regulates the relationship of man with the creator, other people, and all living and non-living beings, starting from his relationship with himself. Justice, which is one of the basic building blocks of religion, is the guarantee of everyone in the society to continue their existence in peace. As a requirement of justice, which expresses the order and balance in the creation of man and nature, when the balance and moderation that should be in every issue in society is ensured, justice is naturally realized. The usurpation of innate or acquired rights by people causes rights violations that drag societies into chaos and turmoil. In today's world, when increasing pressure, oppression and injustice have become dominant on people and societies, the importance of justice has been realized once again, and the need for full implementation of justice in society, administration, courts and interpersonal relations has been felt even more. In this article, the nature of justice, the concepts it is related to, its types and its manifestations in society will be introduced, and the measures to be taken for the provision and protection of justice will be discussed in the axis of Maturidi's thought. Keywords: Maturidi, Justice, Right, Wisdom, Tawhid.

Keywords:

Mâtürîdî, Adalet, Hak, Hikmet, Tevhîd.,

PDF

___

Adem, Hikmet. “İslam’da Yönetim ve Adalet Anlayışı”. Yenifikir 7/17 (2016), 72-92.
Ali b. Muhammed b. Ebi ’l-İzz. Şerhu Akîdeti’t-Tahâviyye. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1993.
Altıntaş, Ramazan. “İbn Miskeveyh’in Adalet Anlayışı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (Aralık 1998), 237-249.
Çağrıcı, Mustafa, “Hak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 15/137-139.
Çeçen, Anıl. Adalet Kavramı. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1993.
Demirkol, Murat. “Barışın İnşasında Sevgi ve Adaletin Gücü”. International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS) 4 (Ağustos 2015), 416-424.
Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Ali el-Hüseynî, Seyyid Şerif Cürcânî. et-Ta’rîfât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
Ebu’l-Kâsım İsmâil b. Abbâd. el-Muhît fi’l-Lüga. ed. Muhammed Hasan Âl-i Yâsin. Beyrut: Âlemü’l Kütüb, 1994.
Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-lüga. Kahire: Dârü’l-Mısriyye li’t-Te’lif ve’t-Terceme, ts.
Fahri, Macit. İslam Ahlak Teorileri. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2004.
Fîruzabâdî, Ebu’t-Tâhir Mecdüddin M. b. Yakub b. Muhammed. Kâmus Tercümesi. çev. Mütercim Asım Efendi. İstanbul: Cemal Efendi Matbaası, 1305.
Hume, David. Din Üstüne. çev. Mete Tuncay. Ankara: İmge Kitabevi, 1995.
İbn Fâris, Ebi’l Hüseyin Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ Râzî. Mu’cemü Makâyîsi’l-lüga. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
İbn Manzûr, Cemâleddîn Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 18 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 2000.
İbn Miskeveyh. Ahlâkı Olgunlaştırma (Tehzibü‟l-Ahlâk). çev. A. Şener vd., Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1983.
İsmail b. Hammâd, Cevherî. Tâcü’l-lügâ ve sıhâhı’l-Arabiyye. Beyrut: Dâru İlmi’l-Melâyîn, 1984.
Karakaya, Muhammed, “Erdem Ahlakındaki Erdemler İle İslam Ahlakındaki Güzel Davranışlar Arasındaki Uyum”, Ağrı İslâmi İlimler Dergisi (AGİİD), 2019 (5), 88-120.
Kudat, Aydın. “Hak ve Hukuk Kavramları Üzerinde Bir Değerlendirme”. ADAM Akademi 4/2 (2014), 87-106.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es‐Semerkandî. Te’vilâtü’l-Kur’an. İstanbul : Mizan Yayınevi, 2005-2008.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd es-Semerkandî. Kitâbü’t-Tevhid. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2003.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-sahîh. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1374-75/1955-56.
Öğük, Emine. “Kötülük Problemi Karşısında Etkili Öğreti: Hikmet ve Adalet” 18 (2013), 70-78.
Râgıb el-Isfehânî. Müfredâtü elfâzi’l-Kur’an. ed. Safvân Adnân Dâvûdî. Dımeşk: Dârü’l-Kalem, 2002.
Sami, Şemseddin. İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları, 1985.
Savut, Harun. “Hikmet ve Fıtrat Ekseninde Adaletin Temelleri”. Turkish Studies: International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 9/11 (2014), 455-478.
Seyyid Şerif Cürcânî, Ebi’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Ali el-Hüseynî, et-Ta’rîfât, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
Tirmîzî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. Sünenü’t-Tirmîzî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
Tûsî, Nasîruddin. Ahlâk-ı Nâsırî. ed. Tahir Özakkaş. çev. Anar Gafarov, Zaur Şükürov (İstanbul: Litera Yay., 2007.
Yaran, Cafer Sadık. Kötülük ve Teodise: Batı ve Islam Din Felsefesinde “Kötülük Problemi” ve Teistik Çözümler. Ankara: Vadi Yayınları, 1997.
Yücel, Yonca F. “Hak ve Menfaatler Üzerine Bir İnceleme”. TBB Dergisi 91 (2010), 335-357.