II. Meşrutiyet Döneminde İktidar – Muhalefet Çekişmeleri Üzerine Genel Bir Bakış
Meşrutiyet özü itibarıyla istibdat rejimine karşı doğmuş bir tepki hareketi idi. Teorik olarak halk, anayasal sistem içinde padişah yanında yönetime ortak olmuş ve iktidarı paylaşmıştı. Meşrutiyetin kazanılmasında İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin rolü, İttihatçıları başka fırkalara karşı daha kıskanç hale getirmişti. Ancak meşrutiyet döneminde işlerin beklendiği gibi gitmemesi cemiyete karşı muhalif fırkaların kurulmasına neden oldu. Bu süreçte İttihat ve Terakki hem iktidarı denetlemekte zaman zaman iktidara muhalefet etmekte hem de kendisine karşı olan muhalefetle mücadele etmekteydi. Bundan dolayı İttihatçılar meşrutiyetten sonra ülkenin başına gelen bütün olumsuzluklardan sorumlu tutuluyorlardı. İktidar-muhalefet çekişmeleri meşrutiyetin üçüncü senesinde endişe verici boyutlara ulaşmıştı. Bu dönem çekişmelerinin büyük oranda mecliste yaşanıyor olması önemli sorunları da beraberinde getirdi. Hükümetler sık sık değişmeye başladı. Yaşanan fenalıkların sebebi olarak görülen Meclis-i Mebusan güçlükle dağıtılmıştı. Bundan sonra yeni bir meclis toplandıysa da bu defa sürekli kapatılmasının yolu açılmıştı.
Anahtar Kelimeler:
Meşrutiyet, muhalefet fırkaları, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Meclis-i Mebusan, Ahrar Fırkası, Hürriyet ve İtilaf Fırkası.
-
Movement against the regime of despotism in esence a response to the Constitutional was born. In theory, the people,the constitutional system in addition to the sultan became a partner in the management and shared power. The role of the Committee of Unionand Progress in the acquisition of the Constitution of the League, the Unionistshad made more jealous towards another. However opposition to the constitutional period, the community has not to go to work as expected,led to the establishment of sects. In this process,both of Unionand Progress government inspects the opposition to power,are from time to time as well as the opposition was fighting against him. Therefore,the Union is ts were exempted responsible for the problems constitutional system of the country after all that happened. Constitution, government-opposition conflictshad reached alarming proportions in its third year. This period is largely contested parliament has brough timportant issues to behappening. Governments often began to change.Difficulties of Parliament were seen as the cause of the injuries,were scattere dabout. Afterthat, a new parliament was collected continuously, this time the closure of the road had been opened.
Keywords:
Constitution, the opposition parties in the Union and Progress Committee, Parliament were, Ahrar Part,
___
- İkdam, 12 Aralık 1908. no:5226.
- Takvim-i Vekayii, no:200, 21 Nisan 1909. Tanin, 10 Aralık 1908, no:131. Tanin, 11 Ağustos 1324, no:24. Tanin, 12 Aralık 1908, no:133. Tanin, 13 Ekim 1911, no:1118.
- Tanin, 17 Teşrinisani 1324/ 30 Kasım 1908, no:120.
- Tanin, 2 Mart 1325/ 15 Mart 1909, no:223. Tanin, 26 Ekim 1909, no:412. Tanin, 26 Ocak 1909.
- Tanin, 4 Mart 1325/ 17 Mart 1909, no:225. Tanin, 5 Kasım 1911, no:1140.
- Abdullah İslamoğlu, II. Meşrutiyet Döneminde Siyasal Muhalefet 19081913, İstanbul, Gökkubbe, 2004.
- Ahmet Ali Gazel, Lütfi Fikri’nin Tanzimat’ı, Konya, Çizgi Kitabevi,2007.
- Ahmet Bedevi Kuran, Hüseyin Cahit Yalçın Bey’e Açık Mektup, İstanbul, t.y. Ahmet Bedevi Kuran, İnkılâp Tarihimiz veJön Türkler, İstanbul, Tan Matbaası, 1945. Ahmet Hilmi, Muhalefetin İflası Hürriyet ve İtilaf Fırkası, İstanbul, Nehir, 1991. Ahmet Turan Alkan, II. Meşrutiyet Devrinde Ordu ve Siyaset, İstanbul, Ufuk Kitap, 2006. Ali Birinci, Hürriyet ve İtilaf Fırkası, İstanbul, Dergâh Yayınları, 1990. Ali Fuat Türkgeldi, Görüp İşittiklerim, Ankara TTK, 1984. Aykut Kansu, 1908 Devrimi, İstanbul, İletişim, 2002. Banu İşlet Sönmez, II. Meşrutiyette Arnavut Muhalefeti, İstanbul, YKY, 200
- Baran Hocaoğlu, II. Meşrutiyette İktidar-Muhalefet İlişkisi, 1908-1913, İstanbul, Kitap yayınevi, 2010.
- Bayram Kodaman, ‚II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1918)‛, Türkler, C.13, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
- Celal Nuri, Tarih-i İstikbal, Mesail-i Siyasiye 2, İstanbul, Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütüphanesi, Hicri 1331.
- Halil Menteşe’nin Anıları, İstanbul, Hürriyet Vakfı Yayınları, 1986.
- Hıfzı Topuz, II. Mahmut’tan HoldinglereTürk Basın Tarihi, İstanbul, Remzi, 2011.
- Hüseyin Cahit Yalçın, ‚10 Yılın Hikâyesi‛, Yedigün, no:140, sene:3, c:6, 13 İkinciteşrin 1935.
- Hüseyin Cahit yalçın, ‚10 Yılın Hikâyesi‛, Yedigün, no:135, sene:3, 9 İlkteşrin 1935.
- Hüseyin Cahit Yalçın, ‚Hürriyet ve İtilaf Fırkası‛, Yakın Tarihimiz, C.II, sayı:23, 2 Ağustos 1962.
- Hüseyin Cahit Yalçın, “Meşrutiyet ve Taassup” , Yakın Tarihimiz, C.3, sayı:29, 13 Eylül 1962.
- Kâzım Karabekir, Günlükler, (1907-1948), C.1, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2009.
- Kenan Olgun, 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nın Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2008.
- Lütfi Fikri Bey’in Günlüğü, Daima Muhalefet, (Yayına hazırlayan Yücel Demirel), İstanbul, Arma Yayınları, 1991.
- Mehmet Beşirli, ‚İttihatçılar ve Alman Nüfuzunun Tanınması‛, Türkler, C.14, Ankara, 2002.
- Mehmet Fatih Sancaktar, II.Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Milli Hâkimiyet Düşüncesinin Gelişimi Hüseyin Cahit Yalçın Örneği (1908-1925), Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2009.
- Mehmet Kadri Nasih, Seraih, Paris, 1912.
- Mehmet Selahattin Bey, İttihat ve Terakki’nin Kuruluşu ve Osmanlı Devleti’nin Yıkılışı Hakkında Bildiklerim, İstanbul, İnkılâp, 19 Mevlüt Çelebi, Sultan Reşad’ın Rumeli Seyahati, İzmir, Akademi Kitabevi, 1999.
- Müfit Şemsi, El-HakkuYa’luVelaYu’la Aleyh, İstanbul, Şehir yay., 2007.
- Oğuz Kaan, II. Meşrutiyet Döneminde Muhalefet: Ahrar Fırkası, İ.Ü. SBE., Basılmamış Doktora Tezi, 2008.
- Osman Nuri Lermioğlu, Halkın İstemediği İnkılâp Meşrutiyet, İstanbul, Sabah Gazetesi, 1976.
- Önder Kocatürk, Balkanlardan Ortadoğu’ya Osmanlı - İngiliz İlişkileri 1908-1910, İstanbul, IQ Kültür yayıncılık, 2009.
- Rıfat N. Bali, ‚Edirne Muhasarası Sırasında Tutulmuş Bir Günlük-II‛, Tarih ve Toplum, C.32, sayı:191, Kasım 1999.
- Rıza Nur, Hayat ve Hatıratım, C.I-II, İstanbul, Altındağ yayınevi, 1967.
- Said Halim Paşa, Buhranlarımız, (Haz. Ertuğrul Düzdağ), İstanbul, Tercüman 1001 Temel Eser, t.y.
- Servet İskit, Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları, Ankara, 1943.
- Süleyman Külçe, Osmanlı Tarihinde Arnavutluk, İzmir, 1944.
- Şerafettin Turan, ‚İkinci Meşrutiyet Döneminde Ordu - Yönetim İlişkileri‛, İkinci Askeri Tarih Semineri, Bildiriler, Ankara, Atase Yayınları, 1985.
- Şeyhülislam Cemalettin Efendinin Hatırat-ı Siyasiyesi, Dersaadet, 13 Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, Bir Çağın, Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi, C. 3, İstanbul, İletişim, 2009.
- Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’deSiyasalPartiler, C.I, İstanbul, Hürriyet Vakfı Yayınları, 1984.
- Tevfik Çavdar, Talat Paşa Bir Örgüt Ustasının Yaşam Öyküsü, Ankara, Dost Kitabevi, 1984.
- Volkan Gazetesi, (Haz. Ertuğrul Düzdağ), 11 Aralık 1908-20 Nisan 1909, İstanbul, İz yay., 1992.
- Yusuf Hikmet Bayur, Türk İnkılâbı Tarihi, C.I, Kısım. II, Ankara, TTK, 19 BOA. DUİT, Dosya no:87/1-49, Gömlek no:38. BOA. İ. DUİT, Dosya no:8, Gömlek no:1. (14 Nisan 1909)
- BOA. İ. DUİT, Dosya no:87/1-49, Gömlek no:40. (6 Mayıs 1909)
- BOA. İ. HR, Dosya no:417, Gömlek no:1327/R-09.
- BOA. MV, Dosya no:127, Gömlek no:11. (4 Mayıs 1909)
- BOA. Y. EE, Kamil Paşa Evrakı, Dosya no:86-34, Gömlek no:3373. (26 Şubat 1909 tarihli nüshadan hülasa tercüme)
- BOA. Y. PRK. TKM, Dosya no:52, gömlek no:47. (25 Aralık 1908)
- İSAM Arşivi, Hüseyin Hilmi Paşa Evrakı (HHPE), Dosya no:8, Gömlek no:4 (12 Ocak 1910 tarihli Paris’te çıkan Tan Gazetesi’nden alınan hülasanın tercüme hali )
- MMZC, İnikad:11, Devre:1, s. 261. (1911)
- MMZC, İnikad:12, Devre:1, s. 254. (1911)
- MMZC, İnikad:92, Devre:1, s. 361-362. (1 Haziran 1325/14 Haziran 1909.
- MMZC, İnikad:92, Devre:1, s. 362. (1 Haziran 1325/14 Haziran 1909.
- MMZC, İnikad:92, Devre:1, s. 363. (1 Haziran 1325/14 Haziran 1909.
- MMZC, Devre:1, İnikad:12, İçtima senesi:4, s. 293. (26 Teşrin-ievvel 1327/ 8 Kasım 1911)
- MMZC, Devre:1, İnikad:12, İçtima senesi:4, s. 301. (26 Teşrin-ievvel 1327/ 8 Kasım 1911)
- MMZC, Devre:1, İnikad:11, İçtima senesi:4, s. 261. (24 Teşrinievvel 1327/ 6 Kasım 1911)
- MMZC, Devre:1, İnikad:12, İçtima senesi:4, s. 291. (26 Teşrinievvel 1327/ 8 Kasım 1911)
- MMZC, Devre:1, İnikad:12, İçtima senesi:4, s. 292-293. (26 Teşrinievvel 1327/ 8 Kasım 1911)
- MMZC, İnikad:7, Devre:1, s. 80. (30 Aralık 1908)
- MMZC, İnikat:8, Devre:1, s. 91-94. (31 Aralık 1908)
- MMZC, İnikat:27, Devre:1, s. 610-614. (1 Şubat 1909)
- MMZC, İnikad:27, Devre:1, s. 590-610. (13 Şubat 1909)
- MMZC, İnikad:11, Devre:1, s. 293. (8 Kasım 1911)
- MMZC, İnikad:92, Devre:1, s. 367, 370-371.(1 Haziran 1325/14 Haziran 1909.)
- ISSN: 1308-738X
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Uşak Üniversitesi