Mustafa Nail ALKAN, Mahsa MEHDİZADEHYOUSHANLOUEİ

BİRİNCİ VE İKİNCİ KARABAĞ SAVAŞLARINDA TÜRKİYE-AZERBAYCAN İLİŞKİLERİ

Azerbaycan Cumhuriyeti 1918’de Azerbaycan tarihi topraklarının kuzey bölgesinde kurulmuştur, ancak 1920’de Ruslar tarafından işgal edilmiş ve 1991’e kadar SSCB’nin terkibinde kalmıştır. SSCB’nin dağılmasıyla birlikte Azerbaycan bağımsızlığını kazanmıştır, ancak SSCB döneminin eseri olan Karabağ’ın Ermenistan tarafından işgal edilmesi Azerbaycan için iki büyük savaşı beraberinde getirmiştir. 1991 sonrası ikinci kere bağımsızlığını kazanmış ve yeniden kurulmuş bir devlet olarak, Azerbaycan, Sovyetler Birliği döneminin yıkıcı izleri ile birlikte iç sorunlarla da savaşırken, Ermenistan’ın saldırı ve işgal politikasıyla da karşı karşıya kalmıştır. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 822, 853, 874 ve 884 sayılı kararlarına dayanarak işgal edilmiş Azerbaycan topraklarından askeri birliklerin derhal çekilmesi istenmiş, ancak bu kararlara dair herhangi bir uygulama ve yaptırım olmadığı gibi, Ermenistan söz konusu kararlara uymayarak Azerbaycan topraklarını işgal etmeye devam etmiştir. Türkiye için Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün korunması büyük öneme sahiptir. Azerbaycan’ın işgal edilmiş topraklarını kurtarmak için verdiği savaşlarda Türkiye’nin tutum ve hareketleri önemli bir faktör olarak sayılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Azerbaycan, Türkiye, Karabağ, Ermenistan

TÜRKİYE-AZERBAIJAN RELATIONS IN THE FIRST AND SECOND KARABAKH WARS

The Republic of Azerbaijan was founded in 1918 in the northern region of the historical Azerbaijan territory. However, it was occupied by Russians in 1920 and remained a part of the USSR until 1991. Azerbaijan gained independence after the collapse of the USSR, but the occupation of Karabakh by Armenia, which was initiated during the Soviet era, led to two significant wars for Azerbaijan. As a country that regained its independence in 1991 and was established as an independent state second time, Azerbaijan, while struggling against Soviet era-based destructive problems, had to face with Armenia’s invasion policy and attacks. The United Nations Security Council, in its resolutions 822, 853, 874, and 884, demanded that Armenia withdraw its troops immediately from the territories it has occupied in Azerbaijan. However, Armenia failed to comply with these decisions and persisted in its occupation of Azerbaijani territory. The protection of Azerbaijan’s territorial integrity is of great importance to Türkiye. Türkiye’s actions and attitudes are considered significant in Azerbaijan’s wars to liberate the occupied lands.

Keywords:

Azerbaijan, Türkiye, Karabakh, Armenia,

PDF

___

Akdoğan, Seçkin (2007), “Bağımsızlık sonrası Azerbaycan Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti ilişkileri (1991-2000)”, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi.
Aslanlı, Araz & İlham Hesenov (2005), Haydar Aliyev Dönemi Azerbaycan Dış Politikası, Ankara: Platin Yayınları.
Cafersoy, Nazim (2001), Elçibey dönemi Azerbaycan’ın dış politikası (Haziran 1992- Haziran 1993): Bir bağımsızlık mücadelesinin diplomatik öyküsü, Kafkasya Araştırmaları Dizisi: 6, Ankara: ASAM Yayınları, ss. 121-122.
Cafersoy, Nazim & Araz, Aslanlı (2012), “Türkiye-Azerbaycan askeri ilişkileri”, içinde (editörler: C. Veliyev & R. Resullu & K. Aslanlı), Azerbaycan-Türkiye: dostluk, kardeşlik ve strateji ortaklık, Ankara: Berikan Yayınları, ss. 149-172.
CNN Türk (2022), “Şuşa Beyannamesi nedir, ne demek? Şuşa Beyannamesi maddeleri!”, 02.02.2022, Erişim Tarihi: 21.07.2023, Erişim Adresi: https://www.cnnturk.com/turkiye/susa-beyannamesi-nedir-ne-demek-turkiyeazerbaycan-arasinda-imzalanan-susa-beyannamesi-maddeleri.
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı (2021), Yukarı Karabağ’da 44 Günde Gelen Zafer: Türkiye-Azerbaycan Kardeşliğinin Nişanesi, Ankara.
İbadov, Adalet (2007), “Azerbaycan Dış Politikasında Dağlık Karabağ Sorunu ve Ermeni Sorunu: Çözümler, Öneriler”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Isparta, Türkiye.
Iddon, Paul (2021), “The Growing Military Cooperation Between Turkey and Azerbaijan”, Forbes, 27.07.2021, Erişim Tarihi: 20.07.2023, Erişim Adresi: https://www.forbes.com/sites/pauliddon/2021/07/27/the-growing-militarycooperation-between-turkey-and-azerbaijan/.
Kasım, Kamer (2002), “Azerbaycan’ın dış politikası”, içinde (editörler: Emine G. & Naskali, E. Ş.), Bağımsızlığının onuncu yılında Türk Cumhuriyetleri, Sota.
Kılıç, Hulusi (2012), “Son yirmi yılda Azerbaycan ve Türkiye ilişkilerine kısa bir bakış”, içinde (editörler: C. Veliyev & R. Resullu & K. Aslanlı), Azerbaycan-Türkiye: dostluk, kardeşlik ve strateji ortaklık, Ankara: Berikan Yayınları, ss. 13-20. 226
Mehdizade, Mehsa (2021), 44 Günlük Karabağ Savaşında Güney Azerbaycan, Ankara: Bengü Yayınları.
Musayev, Yahya (2012), “Askeri-Teknik Alanda Azerbaycan-Türkiye İş Birliği (1991- 2001)”, içinde (editörler: C. Veliyev & R. Resullu & K. Aslanlı), AzerbaycanTürkiye: dostluk, kardeşlik ve strateji ortaklık, Ankara: Berikan Yayınları, ss. 173-180.
Novruzoğlu, Rövşən (2006), Beynəlxalq terrorizm silsiləsindən Erməni Terrorizmi (Genosid…Ecocid), Xanlar Veliyev (Red.), Bakı: Adioğlu.
Sabah (2022), “Karabağ zaferi sonrası imzalanan Şuşa Beyannamesi 1 yaşında!”, 15.06.2022, Erişim Tarihi: 21.07.2023, Erişim Adresi: https://www.sabah.com.tr/yasam/susa-beyannamesi-1-yasinda-6036026.  Salmanlı, Zeynep (2007), “1991 Sonrası Türkiye-Azerbaycan İlişkileri”, Gazi Üniversitesi, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Türkiye.
Sarıkaya, Yalçın (2020), 44 Gün Savaşı: Azerbaycan’ın Karabağ Zaferi, TASAV.
Shiraliyev, Museyib (2022/a), “Amerika Birleşik Devletleri’nin Obama ve Trump Dönemi Güney Kafkasya Politikasında Güvenlik Faktörü”, Kafkasya Çalışmaları Dergisi, Cilt 8, Sayı: 14, ss. 1-24.
Shiraliyev, Museyib (2022/b), “İkinci Karabağ Savaşı’nın Sonuçları Açısından “Kuşak ve Yol” Projesinde Azerbaycan’ın Rolü”, Uluslararası Geçmişten Geleceğe İpek Yolu Sempozyumu, AHBVÜ.
Shiraliyev, Museyib (2022/c), “Jeopolitik ve Jeoekonomik Perspektifden İkinci Karabağ Savaşı’nın Sonuçları: Zengezur Koridoru’nun Stratejik Önemi”, II. Uluslararası Soğuk Savaş Sonrası Sosyal, Ekonomik ve Siyasal Gelişmeler Bağlamında Güney Kafkasya Sempozyumu Bildiri Kitabı, Ankara: İKSAD, ss. 181- 196.
Shiraliyev, Museyib (2022/d), “Uluslararası Hukuk Açısından Şuşa Beyannamesi ve Önemi”, II. Uluslararası Kafkasya’nın Geleceği Kongresi, SDE, 2022.
Süleymanov, Kamil (2013), “Türk Kamuoyunda Dağlık Karabağ Sorunu ve Türkiye Cumhurtiyetinin Dağlık Karabağ Politikası”, Marmara Üniverisitesi SBE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Türkiye. 227
Şıhaliyev Emin, Arif (2004), “Azerbaycan-Ermenistan ilişkilerinde Rusya ve İran faktörü (1828-2000)”, Ankara Üniversitesi, Yayımlanmış Doktora Tezi, Ankara, Türkiye. Şimşir, Bilal (2011), Azerbaycan, Azerbaycan’ın yeniden doğuş sürecinde Azerbaycan-Türkiye ilişkileri, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Veliyev, Cavid (2012), “Bölgesel Olayların Türkiye-Azerbaycan İlişkilerine Etkisi”, içinde (editörler: C. Veliyev & R. Resullu & K. Aslanlı), Azerbaycan-Türkiye: dostluk, kardeşlik ve strateji ortaklık, Ankara: Berikan Yayınları, ss. 23-58.
Yaqublu, Nəsiman (1992), Hocalı qırğını, Bakı: Azerbaycan.
Yüce, Ahmet (2016), “Azerbaycan-Türkiye Askeri İşbirliği Faaliyetlerinin Hukuki Temeli”, Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbi Elmi Əsərlər Məcmuəsi, 1 (26), ss. 3-14.