Bilim Tarihi Disiplini ve Bilim Tarihine Farklı Yaklaşımlar

Bilim tarihi, bilginin hangi aşamalardan geçerek bugün bilim dediğimiz bilgi türünün oluştuğunu, bilime ne gibi ve ne zamanlar katkılar yapıldığını konu edinen bir disiplindir. Bilim tarihi bu süreçte özellikle şu noktalara dikkatini yoğunlaştırmaktadır: Bilginin aşamalarını belirlemek, bilimsel kuramların doğuşunu ve gelişimini olgusal ve deneysel verilere dayanarak betimlemek, bir toplumun bilime ne zaman ve hangi durumlarda katkı yapabildiğini örneklerle ortaya koymak, bu katkılar yapılırken bilim adamlarının nasıl bir uğraş verdiklerini, kullandıkları yöntemleri, araç ve gereçleri göz önüne sermek, bilimin değerini ve önemini sorgulayarak, bilimsel etkinliği bütün yönleriyle tanımaya ve tanıtmaya çalışmak, elde edilen bilimsel sonuçların uygulamaya nasıl geçirildiklerini, bunların insan yaşamında ne gibi değişikliklere neden olduğunu incelemek, bir toplumun bilime katkı yapacak düzeye getirilebilmesi için neler yapılması gerektiğini somut örneklere dayanarak göstermek. Bu makalemizde bilim tarihi disiplinin dünyada ve Türkiye’deki gelişimi üzerinde durulacak ve bilim tarihi üzerine yöntemler tartışılacaktır.

Discipline of the History of Science and Different Approaches to the History of Science

The history of science is a discipline that acquires the subject of what stages of knowledge we call science today, through which the type of knowledge is formed, what and when contributions were made to science. In this process, the history of Science focuses on issues such as the stages of development of knowledge, the birth and development of scientific theories, the value and importance of Science, and its impact on human and social life. In this article, we will focus on the development of the discipline of the history of Science in the world and in Turkey, and methods on the history of science will be discussed.

PDF

___

Acot, P. (1999). Bilim Tarihi. (N. Acar, Çev.) Ankara: Dost Yayınları.

Albrecht, E. (1986, 1). Felsefe Eleştirileri Mantıksal Olguculuğun ve Çözümsel Felsefenin Kaynağı Ludwig Wittgenstein (Oğuz Özügül, Çev.). Felsefe Dergisi.

Comte, A. (2015). Pozitif Bilim Dersleri ve Pozitif Anlayış Üzerine Konuşma. (E. Ataçay, Çev.) Ankara: Bilge Su Yayınları.

Çalışkan, S. (2004). Türkiye’de Bilim Tarihi Sahasında İlk Doktora Tezi: Aydın Sayılı “Observatory in Islam”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2(4), 701-720.

Dosay, M., & Demir, R. (1995). Bilim Tarihinde Metin Çalışmalarının Önemi. Felsefe Dünyası(17), 60-70.

Fazlıoğlu, İ. (2004). İki Ucu Müphem Bir Köprü: ’Bilim’ ile ‘Tarih” ya da ‘Bilim Tarihi’. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2(4).

Grünberg, T. (1985). Neopozitivizmin Bilim Anlayışının Eleştirisi. Bilim Kavramı Sempozyumu Bildirileri (s. 33-41). Ankara: Ankara Üniversitesi.

Iliffe, R. (2016). Bir Disiplinin Gelişim Hikâyesi, Bilim Tarihi. (M. D. Gökdoğan, Dü., S. Beşkardeşler, T. T. Gözütok, L. Günay, S. Kaygın, T. Uymaz, & B. C. Serdar, Çev.) İstanbul: Lotus Yayın Grubu.

Kaçar, M. (2004). “Türk Bilim Tarihi Kurumu (TBTK) ve Bilim Tarihi Çalışmalarındaki Yeri”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2(4), 581-593.

Kahya, E. (2009). Bilim Tarihinde Temel Yaklaşımlar ve Eğilimler: Bilim Teorileri. B. Arda, E. Kahya, & T. Gül içinde, Bilim Etiği ve Bilim Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.

Kâhya, E., Gökdoğan, M., Demir, R., Topdemir, H., & Unat, Y. (2003). Türkiye’de Bilim Tarihi Araştırmalarının Dünü ve Bugünü, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Bilim Tarihi Anabilim Dalı’nda Yapılan Çalışmalar. Ankara: Ankara Üniversitesi, DTCF Yayınları.

Kazancıgil, A. (1993). Aydın Sayılı’nın Yayınları. Bilim Tarihi(21), 20-26.

Khun, T. (1994). Asal Gerilim. (Y. Şahan, Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

Kuhn, T. S. (2006). Bilimsel Devrimlerin Yapısı (9.Baskı b.). (N. Kuyaş, Çev.) İstanbul: Kırmızı Yayınları.

Popper, K. R. (1998). Bilimsel Araştırmanın Mantığı. (İlknur Aka & İbrahim Turan, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Salgar, E. (2015). İlerleme Kavramı ve Bilimdeki Yansımaları. İstanbul: Hiperlink.

Sarton, G. (1924). The new humanism. Isis, 6 (1).

Sarton, G. (1927-1948). Introduction to the History of Science (Cilt 1). Baltimore: Williams & Wilkins.

Sarton, G. (1952). Auguste Comte, Historian of Science: With a Short Digression on Clotilde de Vaux and Harriet Taylor. Osiris, 10, 328-357.

Sarton, G. (1957). The Study of the History of Science. New York: Dover Publications.

Sarton, G. (2020). Bilim Tarihi. G. Sarton içinde, Bilim Tarihi Araştırmalarında Yöntem (R. Demir, Çev., s. 46-63). Muhayyel Yayınevi.

Sarton, G. (2020). Bilim Tarihi Araştırmalarında Yöntem. İstanbul: Muhayyel.

Sayılı, A. (1996). George Sarton ve Bilim Tarihi (Çev. M. Dosay, R. Duran). Erdem, Aydın Sayılı Özel Sayısı-1, 9 (25), 117-153.

Sayılı, A. (2010). Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir. (R. Demir, & İ. Kalaycıoğulları, Dü) Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.

Tekeli, S., Kâhya, E., Melek, D., Demir, R., Topdemir, H., Unat, Y., Kalaycıoğulları, İ. (2021). Bilim Tarihine Giriş (11 b.). Ankara: NOBEL.

Topdemir, H. G. (2002). Kuhn ve Bilimsel Devrimlerin Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme. Felsefe Dünyası, 2(36), 45-62.

Topdemir, H. G. (2016). Bilim Tarihi Araştırmalarının Felsefi ve Sosyolojik Yansımaları. Ömer Bozkurt (Ed.), Bilim Tarihi ve Felsefesi, Tarih ve Problemler. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.

Topdemir, H. G. (2018). Bir Felsefe Disiplini Olarak Bilim Tarihi. 3. Uluslararası Felsefe, Eğitim, Sanat ve Bilim Tarihi Sempozyumu, Tam Metin Bildiriler Kitabı (s. 7-14). Giresun: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.

Topdemir, H. G., & Unat, Y. (2020). Bilim Tarihi ve Felsefesi (2. Baskı b.). Ankara: Pegem A Yayınevi. Unat, Y. (2005). Asâr-ı Bâkıye ve Yazılış Yöntemi. Osmanlı Bilim Araştırmaları, 7(1), 23-31.

Unat, Y. (2015). Astronomi Tarihi Çalışmaları ve Prof. Dr. Sevim Tekeli. Dört Öge(7), 3-17.

Unat, Y. (2015). Bilim Tarihi. A. Şimşek içinde, Tarih İçin Metodoloji (s. 99-102). Pegem Akademi.

Unat, Y. (2015). Ord. Prof. Aydın Sayılı (d. 1913 – ö. 1993). S. H. Bolay (Dü.) içinde, Tanzimat’tan Günümüze Türk Düşünürleri (Cilt 4-B, s. 2597-2616). Ankara: Nobel.

Unat, Y. (2017). Türk Bilim Tarihinde Bir Usta: Esin Kâhya. A. Şimşek, & A. Şimşek (Dü.) içinde, Yaşayan Türk Tarihçileri (s. 277-286). Ankara: Pegem Akademi.

Ural, Ş. (2016). Bilim Tarihi (9 b.). İstanbul: Çantay Kitapevi. Wittgenstein, L. (2018). Tractatus Logico-Philosophicus. İstanbul: Metis Yayınları.

Yıldırım, C. (2020). Bilim Tarihi (24 b.). İstanbul: Remzi Kitapevi.