Türkiye’de Tek Partili Dönemde Ulusal Kalkınma Hedefi ve Köy Enstitüleri

Bu çalışma, tek parti yönetimin köy enstitülerinden beklentileri ve enstitülerin faaliyetleri kapsamında, enstitü-kalkınma ilişkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Burada söz konusu olan kalkınma, yerel/bölgesel ya da köye içkin değil bütün bir ülke kapsamında; ulusal kalkınmadır. Bu sebepten çalışmada kalkınma kavramı, bütünsel bir çerçevede ele alınmıştır. Burada bütünsellikle kastedilen hem mekânsal ve sosyolojik anlamda, kır/köy/bölge ölçeğini aşan ulus ölçeğidir hem de ekonomik ve toplumsal anlamda birbirini tamamlayan kalkınma anlayışıdır. Nitekim literatüre özellikle de II. Dünya Savaşı sonrası dönemde ilk olarak ekonomik büyüme ile ilintili bir kavram olarak giren kalkınma kavramı, 1970’lerden sonra ekonomi ile birlikte, toplumsal, siyasal, kültürel ve insani alanları da kapsayacak bir biçimde, tüm bu alanların birbirini desteklediği bütünsel bir çerçevede ele alınmaya başlanmıştır. Çalışmanın üç temel savı vardır bunlardan birincisi; enstitülerin tek parti yönetimi açısından köy öğretmeni yetiştirmekten daha derin anlamlar taşıdığı ikincisi; buradaki derin anlam olarak ifade ettiğimiz kavramın kalkınma kavramına denk düştüğü üçüncüsü; bu kalkınmanın ölçeğinin bütün bir ulus olduğudur. Çalışmanın kapsamı enstitülerin kurulduğu 1940 yılı ile çok partili hayata geçişin geçekleştiği 1945 yılları arasıdır. Çünkü çok partili siyasal hayata geçişin ardından siyasette ortaya çıkan yeni dengelerle birlikte, tek parti yönetiminin enstitülerden beklentileri ve buna paralel olarak da enstitülerin kalkınma hedefi bir dönüşüm geçirmiştir. Çalışma nitel araştırma yöntemine göre; “kalkınma kavramı”, “köy enstitüleri pratiği” ve “ulusal kalkınmanın aracı olarak köy enstitüleri” konulu üç bölüm halinde kurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tek Parti Dönemi, Kalkınma, Köy Enstitüleri

National Development Goal and Village Institutes in The Single Party Perıod in Turkey

This study aims to reveal the institute-development relationship within the scope of the expectations of the single-party administration from the village institutes and the activities of the institutes. The development in question here is not local/regional or immanent to the village, but is national development within a whole country. For this reason, the concept of development is discussed in a holistic framework in this study. The meaning of holism here is the national scale that exceeds the rural/village/regional scale in spatial and sociological sense, and the understanding of development that complements each other economically and socially. As a matter of fact, the concept of development, which first entered the literature as a concept related to economic growth, especially in the post-World War II period, has begun to be considered in a holistic framework, in which all these fields support each other, including the economic, social, political, cultural and humanitarian fields after the 1970s. The study has three main arguments, the first of which is that institutes have deeper meanings than raising village teachers in terms of single-party management; second of them is that the concept we refer to as the deep meaning here corresponds to the concept of development; third is that the scale of this development is that of an entire nation. The scope of the study is between 1940 when the institutes were founded and 1945 when the transition to multi-party life took place. Because, with the new balances that emerged in politics after the transition to multi-party political life, the expectations of the single-party administration from the institutes and, in parallel, the development goal of the institutes have undergone a transformation. According to the qualitative research method of the study; it the study has been structured in three sections on "development concept", "village institutes practice" and "village institutes as a instrument of national development".

Keywords:

Single Party Period, Development, Village Institutes,

PDF

___

3803 sayılı Köy Enstitüleri Kanunu (22.04.1940 tarih ve 4491 sayılı Resmi Gazete).
AĞANOĞLU, Halit (1949), Köy Enstitüleri Yolunda, Sait Basımevi, İstanbul.
AKAR, İlhan (1996), “Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikalarının Temel Özellikleri”, Yeni Türkiye Dergisi, S.2(7), ss.211-218.
ALTUNTAŞ, Turan (1995), “Yadırgadılar Bizi”, Cumhuriyet Gazetesi, 17 Nisan 1995, S.2.
AYDIN, Mehmet (1997), “Köy Enstitüleri Sisteminde Örgütlenme”, Köy Enstitüleri: Amaçlar-İlkeler-Uygulamalar, Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayını, Ankara, ss.28-36.
AYKAÇ, Murtaza, AYKAÇ, Necdet ve SARIKAYA, Hakan Serkan (2018), “Bir Moderenleşme Öyküsü: Köy Enstitüleri”, Türkish Studies, S.13(27), ss.183-201.
AYSAL, Necdet (2005), “Anadolu’da Aydınlanma Hareketinin Doğuşu: Köy Enstitüleri”, AÜ Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.35-36, ss.267-282.
BAYRAM, Feridun (1999), Eğitmenler, Öğrenmeyi Öğretme Ustaları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
BİLİR, Mehmet (2003), “Köy Enstitüleri Sisteminde Toplum Kalkınması Süreci”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.10, ss.1-15.
BİNBAŞIOĞLU, Cavit (1990), “Köy Enstitülerinde Öğretim Programları”, Abece, S.49, ss.5-9.
CANDOĞAN, Galip (1990), İvriz Köy Enstitüsündeki Öğrencilik Yıllarım, Sebat Ofset Yayıncılık, Konya.
ÇAKIR, Cengiz (1995), “Köy Enstitülerinin Tarım Ekonomisi Açısından Değerlendirilmesi”, Köy Enstitüleri ve Tarım, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Yayını, İzmir, ss.38-46.
ÇAKMAK, Özlem (2008), “Eğitimin Ekonomiye ve Kalkınmaya Etkisi”, D.Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, S.11, ss.33-41.
DAĞLAR, Ahmet Lütfi (1987), Düziçi Köy Enstitüsü ve Sonrası Kimi Anılarım, Kadıoğlu Matbaası, Ankara.
EKŞİOĞLU, Şefika Zeynep (2012), “Kültürel Sermaye ve Ekonomik Kalkınma Arasındaki İlişkinin Girdi-Çıktı Analizi ve Fayda Maliyet Analizi Yöntemleri ile Türkiye İçin Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
ERBAY, Recep (2013), “İktisadi Kalkınma Kuramlarına Eleştirel Yaklaşım”, Sosyal Bilimler Metinleri: Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.3, ss.1-30.
GEDİKOĞLU, Şevket (1971), Evreleri Getirdikleri ve Yankılariyle Köy Enstitüleri,İş Matbaası, Ankara.
GÜNER, İ. Safa (1963), Köy Enstitüleri Hatıraları, Büyük Kervan Matbaası, İstanbul.
IŞIK, Abdülkadir (2009), “Kültür ve Kalkınma: Vergi Kültürü Örneği”, Ege Akademik Bakış, S.9(2), ss.851-865.
KARTAL, Sadık (2008), “Toplum Kalkınmasında Farklı Bir Eğitin Kurumu: Köy Enstitüleri”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S.4(1), ss.23-36.
KEÇEV (2000), Köy Enstitüleri İle İlgili Yasalar I, Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı (KEÇEV) Yayınları, Ankara.
KIRBY, Fay (1962), Türkiye’de Köy Enstitüleri, İmece Yayınları, Ankara.
KONGAR, Emre (1985), İmparatorluktan Günümüze Türkiye’nin Toplumsal Yapısı 1, Remzi Kitabevi, İstanbul.
KÖY ENSTİTÜLERİ ÖĞRETİM PROGRAMI (1943), Köy Enstitüleri Öğretim Programı, Maarif Vekilliği Yayını, Ankara.
KUBAR, Yeşim (2016), “Az Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerin Kalkınma Göstergeleri ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Bir Panel Veri Analizi”, Ardahan Üniversitesi İİBF Dergisi, S.4, ss.65-99.
KUT, Dursun (2000), 60. Yılında Basında Köy Enstitüleri (1940-2000), Güldikeni Yayınları, Ankara.
MAKAL, Mahmut (1997), Köy Enstitüleri ve Ötesi, Güldikeni Yayınları, Ankara.
ORTAŞ, İbrahim (2006), “Ülkemizin Kaçırdığı En Büyük Eğitim Projesi: Köy Enstitüleri”, Pivolka, S.4(17), ss.3-5.
ÖNER, Sakin (1979), Köy Enstiülerinden Eğitim Enstitülerine, Su Yayınları, İstanbul.
ÖZ, Mustafa (2000), Çığlık: Köy Enstitülerine Eleştirel Bir Bakış, Tohum Yayınları, İstanbul.
SAYDUR, Mehmet ve YILMAZ, Hayati Tahsin (1994), Bir Tonguç Okulu Gölköy Enstitüsü, Görkem Yayınları, İstanbul.
SEMERCİ, Bekir (1997), Köy Enstitüleri: Amaçlar – İlkeler - Uygulamalar (Yay. Haz. Mustafa Aydoğan), Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayını, Ankara, ss.18-27.
SÜREKLİ, Kemal (2001), “Tonguç’un Yakılan Bir Kitabı ve Köy Enstitüleri”, Bilim ve Ütopya, S.80, ss.40-49.
TAŞ, Umut ve YENİLMEZ, Füsun (2008), “Türkiye’de Eğitimin Kalkınma Üzerindeki Rolü ve Eğitim Yatırımlarının Geri Dönüş Oranı”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.9(1), ss.155-186.
TDK – TÜRK DİL KURUMU (2019), “Kültür”, Güncel Türkçe Sözlük, TDK Yayını, Ankara, http://www.tdk.gov.tr (Erişim Tarihi: 12.06.2021).
TOLUNAY, Ahmet ve AKYOL, Ayhan (2006), “Kalkınma ve Kırsal Kalkınma: Temel Kavramlar ve Tanımlar”, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, S.2, ss.116-127.
TONGUÇ, Engin (1970), Devrim Açısından Köy Enstitüleri ve Tonguç, Ant Yayınları, İstanbul.
TONGUÇ, Engin (1997), Bir Eğitim Devrimcisi İsmail Hakkı Tonguç, Güldikeni Yayınları, Ankara.
TONGUÇ, İsmail Hakkı (1940), “Köy Terbiyesi ve Köy Enstitüleri 3”, Ulus Gazetesi, 16 Ağustos 1940, S.2.
TONGUÇ, İsmail Hakkı (1948), “Köy Enstitüleri”, Aylık Ansiklopedi, S.5(51), ss.1473-1474.
TÜRKOĞLU, Pakize (1997), Tonguç ve Enstitüleri, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
ULUS (1940), “Maarif Vekili Köy Enstitülerinin Faydasını Anlatıyor”, Ulus Gazetesi, 1 Eylül 1940, S.1.
VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet (1988), “Köy Enstitüleri 48. Yılında”, Cumhuriyet Gazetesi, 17 Nisan 1988, S.2.
VELİDEDEOĞLU, Hıfzı Veldet (1990), “Devrimin Taban Dokusu: Köy Enstitüleri”, Cumhuriyet Gazetesi, 15 Nisan 1990, S.2.
YÜCEL, Hasan Ali (1997), Hasan Ali Yücel, Köy Enstitüleri ve Köy Eğitimi İle İlgili Yazıları-Konuşmaları, Köy Enstitüleri Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları, Ankara.