ÇAĞATAYCA YAZILMIŞ YUSUF BEG-AHMED BEG DESTANI’NDA KÖROĞLU

Türk boyları arasında destancılık geleneği ve destan metinlerinin zenginliği açısından dikkat çeken Uygur Türkleri, bu köklü geleneği sözlü ve yazılı olarak yüzyıllardır devam ettirmektedir. Son yıllarda sözlü destancılık geleneği siyasi baskılar ve sosyal yaşamdaki değişime bağlı olarak zayıflamıştır. Diğer yandan Çağatay Türkçesiyle yazıya geçirilen ve misyoner, seyyah ya da araştırıcılar tarafından dünyanın farklı kütüphanelerine götürülen destan metinlerinin de henüz yeterince incelenmediği aşikârdır. Bu noktada özellikle İsveç’te bulunan Gunnar Jarring Koleksiyonu başta olmak üzere Almanya, Rusya, Japonya ve Çin’de çeşitli kütüphane ve şahısların elinde bulunan destan metinlerinin tespiti, temini ve incelenmesi Türkoloji çalışmaları açısından büyük önem taşımaktadır. Lund Üniversitesi Gunnar Jarring Koleksiyonu’nda bulunan ve Prov. 280 numara ile kayıtlı olan Yusuf Beg-Ahmed Beg Destanı, başta Uygurlar olmak üzere farklı Türk boyları arasında anlatılan önemli destanlardan biridir. Söz konusu nüsha, Yarkent’te Gunnar Jarring tarafından bulunmuş olup, 1982 yılında Lund Üniversite’si kütüphanesine bağışlanmıştır. Mevcut nüsha, üzerinde çalışma yapılan nüshalara göre daha hacimli ve farklı bir anlatıma sahiptir. Ayrıca destanın şahıs kadrosunda Köroğlu’nun bulunması dikkat çekicidir. Günümüze kadar yapılan çalışmalarda Yusuf Beg-Ahmed Beg Destanı Köroğlu’nun “devamı” olarak nitelendirilmiş, destan metni içinde Köroğlu’nun ölmüş olduğu ve Köroğlu’na göndermeler yapıldığı ifade edilmiştir. Söz konusu nüsha, Köroğlu’nun yaşaması ve destanın şahıs kadrosunda aktif yer alması bakımından önem arz eder. Çalışmada, Yusuf Beg-Ahmed Beg Destanı’ndan kısaca bahsedilmiş, Köroğlu’nun destandaki kimliği ve olaylara etkisi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Destan, Uygur, Yusuf Beg-Ahmed Beg

PDF

___

Arslan Erol, Hülya (2008). Bozoğlan (Yûsuf Bég-Ahmed Bég) Destanı İnceleme, Metin ve Dizin. Ankara: Akçağ Yayınları.
Boratav, Pertev Naili (1984). Köroğlu Destanı. İstanbul: Adam Yayıncılık.
Ekici, Metin (2002). “Destan Araştırma ve İncelemelerinde Kullanılan Bazı Terimler Hakkında II”. Milli Folklor Uluslararası Halk Bilimi Dergisi, S.54, s. 18.
Erbay, Fatih (2009). “W. Radloff’un Sözlüğünde Yer Alan Çagatay Türkçesine Ait Kelimeler Üzerine Notlar”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 25, s. 109-117.
İnayet, Alimcan (2002). “Köroğlu Destanını Uygur Versiyonu ‘Emir GÜROĞLİ’ ve Onun Motif ve Epizot Yapısı Üzerine”. ERDEM (Türk Halk Kültürü Özel Sayısı-I), Cilt: 13, S. 37, s. 205-222.
İnayet, Alimcan (2017). “Emir Güroğlı Destanı Üzerinde Türkiye’de Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi”. 5. Uluslararası Köroğlu Festivali Kapsamında Bolu’danTürk Dünyasına Köroğlu Çalışmalarının Dünü, Bugünü Yarını Uluslararası Çalıştayı, 15-16 Eylül, Bolu, s. 261-272.
Kaya, Doğan (2016). “Türk Kültürü Dairesinde Köroğlu”. Alatoo Academic Studies, No: 4, Bişkek, s. 89-96.
Öger, Adem (2017). “Çin’de Emir Güroğlı Üzerine Yapılan Çalışmalar”. 5. Uluslararası Köroğlu Festivali Kapsamında Bolu’danTürk Dünyasına Köroğlu Çalışmalarının Dünü, Bugünü Yarını Uluslararası Çalıştayı, 15-16 Eylül, Bolu, s. 247-260.
Öger, Adem; Tek Recep (2017). Risāle-i Mūze-dūzluk (Ayakkabıcılık Risalesi). Ankara: Gazi Kitabevi.
Özkan, İsa (1989). Yusuf Beg ve Ahmet Beg (Bozoğlan) Destânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Serbest, Kamile (2018). Çağatayca Yazılmış Yusuf Beg-Ahmed Beg Destanı (İnceleme ve Metin). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Şahin, Halil İbrahim (2009). Türkmenistan Sahası Destancılık Geleneği ve Türkmen Destanları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir: Doktora Tezi.