TÜRKÇEDE ÇEKİLİM İLKESİ VE TABANA YANAŞIKLIK HİYERARŞİSİ

Bu çalışmada, dilsel üretimlerin temel oluşum sürecini, "Herhangi bir dilbilgisel işlemde çekim alanı oluşturan dilbilgisel birim, potansiyel konumda bulunan diğer biçimbirimleri kendisine doğru çeker" biçiminde açıklayan Çekilim İlkesi (Çİ) ile onun Türkçedeki görünümleri üzerinde durulacaktır. Çİ'nin iki türü ve aşaması bulunmaktadır: İçkin Sözlüksel Çekilim (İSÇ) ve Niyet Güdümlü Sözdizimsel Çekilim (NGSÇ). İSÇ, sözcük dağarcığı ve uzun süreli belleğin yer aldığı bölgede ya da o bölgeye yakın gerçekleşmektedir. Bu çekilim türü, evrensel nitelik taşıyan kalıtsal dilbilgisi ve ana dile özgü temel dilbilgisi dizgesinin gerçekleşimini sağlamaktadır. Bu gerçekleşim tekdüze, otomatik (irade dışı) ve pasiftir. Yalnızca, sözdizimsel görevi bulunan çekim eklerinin değil, türetim eklerinin dizilimine ilişkin de bir açıklama getirmektedir. NGSÇ ise dil kullanıcısının niyeti doğrultusunda biçimlenen dilbilgisel bir çekilimdir. Çekilimin ikinci aşamasıdır. Aktif ve seçimliktir. Bu çekilim türü bazı eylem çerçevelerinin yüklem çerçeveleri değiştirim işlemiyle neden birden fazla olasılık içerdiğini de açıklayabilmektedir. Bu üretim alanında ağırlıklı olarak türetim değil çekim biçimbirimleri görev üstlenmektedir. İSÇ'den NGSÇ'ye tabana çekimlenen dilbilgisel birimlerin belli bir düzen içinde tabana eklemlendikleri görülmektedir. Bu dizilim Tabana Yanaşıklık Hiyerarşisi adıyla kurala bağlanmıştır. Bu çalışmada, söz konusu hiyerarşinin somut görünümleri Türkçe örnekler üzerinden açıklanmış, Çİ ve türlerinin Chomsky'nin (1995) The Minimalist Program'da belirttiği üretici dil modelinden ayrılan birkaç yönü üzerinde durulmuştur

___

BUTT, M. (2005). Differential Case Marking Theory (DCT). http://www.hum.uit.no/a/svenonius/papers/butt05caseho.pdf (eriĢim tarihi: 31.03.2016).

CHOMSKY, N. (1995). The Minimalist Program. Cambridge, MA: MIT Press.

CHOMSKY, N. (2004). Biolinguistics and Human Capacity. Delivered at MTA, Budapest, May 17, 2004, https://chomsky.info/20040517/ (eriĢim tarihi: 20.03.2016).

CHOMSKY, N. (2007). Of Mind and Language. Biolinguistics, Vol 1, 9-27.

CHOSKY, N. (2014). Dilin Mimarisi. Ġstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.

COOK, V.J. and NEWSON, M. (1996). Chomsky’s Universal Grammar: An Introduction. Oxford: Blackwell.

CRYSTAL, D. (2003). A Dictionary of Lingustics & Phonetics. Oxford: Blackwell Publishing. DELANCEY, S. (2004). Grammaticalization from Syntax to Morphology. Morphology. An International Handbook on Inflection and Word-formation (ed: Booij, G., Lehmann, Ch., Mugdan, J.). Volume 17.2. Berlin: Walter de Gruyter, 1590–1599.

DEMĠRBÜKER, D. K. (2010). Antioksidan EtkileĢimleri: Polifenol-Protein EtkileĢimleri. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi [GTED], 3, 9-16.

DURAKOĞLU, A. ve AY, V. (2012). Descartes ve Searle’de Zihin Problemi. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi [FLSF], 13, 187-200.

ERKAN, H. (2012). Temel Teknolojik Paradigmal Kaymalardan Sosyal Bilimlere Yansımalar. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 45, 125-148.

GREENBERG, J. H. (1963). Some Universals of Grammar with Particular Reference to the Order of Meaningful Elements. Universals of Grammar (ed: Joseph H. Greenberg). Cambridge, Mass: MIT Press, 73-113 (Reprinted in [204]), 40-70.

OYMAK, R. (2013). Türkçe Eğitiminde Dil Üretimine Dayalı Sözce Üretimi Becerisi Eğitimi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi [Jret], C. 2, 1, 197-205.

RADFORD, A. (2006). Minimalist Syntax: exploring the structure of English. Cambridge: Cambridge University Press.

SEBZECĠOĞLU, T. (2015a). Yükleme Çekilim Ġlkesi Altında Eylemsi Eklerinin Yüklem-içi YapıĢma Süreci. The Journal of Academic Social Science Studies [JASSS], 31, 201-210.

SEBZECĠOĞLU, T. (2015b). {-(y)ErEk} Ulaç Ekinin Yüklem-içi YapıĢma Sürecine Girememe Nedenleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi [ASOS Journal], 9, 201-209.

SEBZECĠOĞLU, T. (2016). Dilbilim Kavramlarıyla Türkçe Dilbilgisi. Ġstanbul: Kesit Yayınları.

SEÇKĠN, T. (2011). ĠĢlevsel Biyolojik Malzemelerin Hazırlanmasında Atom Transfer Radikal PolimerleĢmesinin (ATRP) Kullanımı. Adıyaman Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, (1), 1, 1-8.

ġENGÜN, A. (1959). Atom Enerjisi ve Biyoloji II. Acta Biologica Turcica (Türk Biyoloji Dergisi, Sayı 1-2, s. 3-6.

UZUN, N. E. (2000). Anaçizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe. Ġstanbul: Multilingual.

UZUN, N. E. (2003). Levin 1993’ün Sözlüksel Üye DeğiĢtirimleri: Türkçe Üzerine Bir Deneme. Günümüz Dilbilim Çalışmaları. Ġstanbul: Multilingual.

VAROL, T. vd. (2004). Yüksek Yerçekimi KoĢullarının Yenidoğan Rat Beyin GeliĢimine Etkisinin Stereolojik, Morfolojik ve Histokimyasal Açıdan Ġncelenmesi. Ege Tıp Dergisi, 3, 143-149.