MEKÂNIN İRONİSİ: BİR DELİLER EVİNİN YALAN YANLIŞ ANLATILAN KISA TARİHİ

Gülme, sınır tanımazlığı sayesinde korkulara karşı zafer kazandırır. Gülünç unsurlar bulunduran, gerçekliğin oyun olarak algılandığı mizahi metinler eleştiri niteliği taşır. Aynı zamanda düşündüren ve sorgulatan mizah, dış gerçekliği sanatsal bir üslupla okura gösterir. Kendi içinde alt başlıklara ayrılan mizahın kapsadığı ironi ise tersten söyleme ile metnin altındaki gerçekliğe gönderme yapan sarsıcı bir temele sahiptir. İroni içeren metinlerde birey-kurum-toplum dizgesinde aksaklıklar/sorunlar ima yoluyla yansıtılarak eleştirilir. Yol boyunca gezdirdiği ayna ile kabuk tutmuş yaralarını göremeyen bireyi ve toplumu uyaran Ayfer Tunç, 1989 sonrası öykü ve romanları ile Türk Edebiyatı’nın postmodern yazarlarındandır. Yazarın Orta Çağ halk festivallerini andıran Bir Deliler Evinin Yalan Yanlış Anlatılan Kısa Tarihi adlı eseri, zaman ve mekânın devingen yapısı içinde gülme ögesi çevresinde kurgulanır. Bir koordinat düzleminde yatay ve dikey boyutlarda çoğalıp, katlanarak büyüyen eserde Türk toplumunun 1800’lerden günümüze kadar panoraması çizilir. Sınırların kalktığı ve rollerin değiştiği bir karnaval roman örneği olan anlatıda toplumsal ironi ile kaybedilenler sorgulanır. Bu çalışmada romanın asli yapı unsurlarından mekân merkezli olarak romandaki ironik söylem incelenecektir. Deli, deli-değil diyalektiğindeki sorgulamada bağlantılar zinciri içinde tükeniş ve başlangıçlar şeklinde süreklilik arz eden grotesk imgelem ile Türk coğrafyasında bireyden topluma yaşanan çözülüşün ironisi analiz edilecektir. İroninin aynasında görünenlerin, toplumun görmek istemediği yüzü olduğu ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler:

İroni, karnaval, mekân, deli, deli-değil

PDF

___

AÇA, M. (2013), Kent Kültüründe Deliler ve Delilerle İlgili Anlatılar: Giresun Örneği. Milli Folklor, 97, 91-110.
BACHELARD, G. (2013), Mekânın Poetikası. Çev. Alp Tümertekin, İstanbul: İthaki Yayınları.
BAKHTİN, M. (2001), Karnavaldan Romana. Çev. Cem Soydemir, Der. Sibel Irzık, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
BERGSON, H. (2011),Gülme. Çev. Yaşar Avunç, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
BİNGÖL, U. (2015), Eleştirinin Anatomisi Üzerine. TEKE Dergisi, 4/3, 1366-1381.
BUDAK, S. (2005), Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
CHAMPBELL, C. (2013), Günah Keçisi. Çev. Gizem Kastamonulu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
DASTARLI, E. (2013), Çağdaş Sanatın Muğlak Dili: İroninin Cazibesi. Sakarya Üniversitesi GSF Sanat, Tasarım ve Manipülasyon Sempozyumu, 21-23 Kasım, SAÜ Kongre Merkezi.
ELİUZ, Ü. (2008), Toplumsal İroni Bağlamında Karagöz. Turkish Studies 3/2 Spring, 294-305.
ELİUZ, Ü. ve BAYRAKTAR, B. (2016) Değilleme Kurgusu Bu Böyledir’de Labirentleşen Lunapark. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 44. 58-65.
EREN, Z. (2011), Karnavalesk Roman Örneği Olarak Ayfer Tunç’un Bir Deliler Evinin Yalan yanlış Anlatılan Kısa Tarihi. Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 51/2, 207-229.
ERKOÇ, Ş. ve ARTVİNLİ, F. (2011), Yabancılaşmak mı Delirmek mi? Psikeart Dergisi, 11, 7-11.
FOUCAULT, M. (2006), Deliliğin Tarihi. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: İmge Kitabevi.
KAPLAN, M. (2016), Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar-3: Tip Tahlilleri, İstanbul: Dergah Yayınları.
KİERKEGAARD, S. (2003), İroni Kavramı. Çev. Sıla Okur, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
NARLI, M. (2013), Edebiyat ve Delilik. Ankara: Akçağ Yayınları.
NİETZSCHE, F. (2003), İnsanca Pek İnsanca. Çev. Orhan Tuncay, İstanbul: Gün Yayıncılık.
ÖZMAKAS, U. (2012), Çokluk: Yeni Proleterya mı? Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 29/2, 87-102.
RZASOY, S. (2009), Oğuz Mifologiyası (Metod, Struktur, Rekonstruksiyon) Bakı: Folklor İnstitutu.
TOPRAK, B. (2006), Yunus Emre Divanı. Eskişehir: Odunpazarı Belediyesi Yayınları.
TUNÇ, A. (2015), Bir Deliler Evinin Yalan Yanlış Anlatılan Kısa Tarihi. İstanbul: Can Yayınları.
ZİZEK, S. (2005), Yamuk Bakmak: Popüler Kültürden Jacques Lacan’a Giriş. Çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.