HİKMET GELENEĞİNDE YAZILMIŞ ĶIŜŜA-I ĢAŻRET-İ İSMĀÍL

Peygamber kıssaları; peygamberlerin tarihî, menkıbevi ve manevi şahsiyetlerini anlatan genellikle yaşanılan olaylardan ibret ve öğüt alınması için halkın anlayacağı sadelikte yazılan, tarihî ve mitolojik unsurlar ihtiva eden ürünlerdir. Bu kıssalar arasında Hz. İsmail kıssası, Türk halk edebiyatında çeşitli destanlar hâlinde kaleme alınırken; Klasik Türk Edebiyatında da manzum ve mensur eserlerde söz konusu edilmiştir. Hz. İsmail, Türk edebiyatında doğumundan başlayarak çocukluğu, gençliği ve peygamberliği gibi yönleriyle ele alınmıştır. Makalemize konu olan Hz. İsmail kıssasında, Yesevîlik geleneğinin önemli temsilcilerinden Kul Süleyman, Hz. İsmailin kurban edilmesi hadisesini tasavvuf ve hikmet geleneği içinde yorumlamış; hüzünlü ve ibret verici biçimde dile getirmiştir. Bu makalede, Çağatay Türkçesinde hikmet tarzında yazılmış bu manzumenin çevrim yazılı metni, günümüz Türkçesine aktarımı, gramer dizini, sözlüğü hazırlanmış; kıssada geçen şahsiyetler hakkında kısa bilgiler verilmiştir.

ISHMAELS PARABLES WRITTEN IN YASAWI TRADITION

Prophet parables are works giving history and mythology knowledge written in a simple way that people can understand in order to be gotten advice and warning from generally true stories telling the life, legends (mankiba) and spiritual personalities of prophets. While parables of Ishmael, among these parables, are being ground out as various epics in Turkish Folk Literature, they have been subjects of poetic and prosaic works in Classical Turkish Literature. Ishmael has been delt with by the some aspects of his like childhood starting from his birth, youth and prophecy. Kul Süleyman, one of the important representatives of Yassawi tradition, interpreted the immolation event of Ishmael in the context of sufism and hikmet way, uttered sadly and exemplary in the poem subjected to this article titled as Ķıŝŝa-ı Ģażret-i İsmāíl. In this study, it is aimed to prepare a transcription and translation into Turkish, a grammatical ndex, a dictionary of this poem written by way of hikmet in Chagatai Turkish and give brief information about the people mentioned

___

ATA, A. (1997). Ķıŝaŝü’l-Enbiyā (Giriş, Metin, Tıpkıbasım). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 681-1.

ERASLAN, K. (1993). Ahmed-i Yesevî Dîvân-ı Hikmetten Seçmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

ERASLAN, K. (1992). Divan-ı Hikmet Nüshalarının Dili. Milletlerarası Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri 26-27 Eylül 1991, 21-23, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

GÖLPINARLI, A. (1985). Mesnevî Tercemesi ve Şerhi I-IV. İstanbul: MEB.

GÜNGÖR, Ş. (1987). Fuzûlî, Hadikatü’s-süedâ. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

HARMAN, Ö. (2001). İsmail, İstanbul: TDVİA, 23, 76-80.

KANAR, M. (2003). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları.

KARA, M. (1998). Hikmet. İstanbul: TDVİA, 17, 518-519.

KAYA, Ö. (1988). Süleyman Hakim Ata Bakırgani ve Şiirleri. Türk Dilleri Araştırmaları 8: 73- 209.

KAYA, Ö. (2007). Tezkire-i Hakim Ata Bir Yesevi Dervişinin Menkabevi Hayatı. Ankara: Köksav Yayınları.

LEVEND, A. (1984). Divan Edebiyatı, Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar. İsanbul: Enderun Kitabevi, 112.

SERTKAYA, A. (2010). Kul Süleyman (Bakırgani) ve Yunus Emre Şiirleri. Türk Dili Edebiyatı Dergisi: XXXIX: 161-208.

STEINGASS, F. A. (1975). Comprehensive Persian-English Dictionary. Beriut: (New Print).

Şeyh Süleyman Efendi. (H.1298). Lüġat-ı Çaġatay ve Türkí-i Ośmāní. İstanbul.

Süleyman Çelebi. (1311/1893-1894). Hikaye-i Mevlidi’n-Nebî. İstanbul: Matbaa-ı Osmaniye.

TEKCAN, M. (2003). İmâm-ı Azam Ebû Hanîfe’nin Kıssası. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15, 121-168.

TEKCAN, M. (1997). Hakîm Ata ve Bakırğan Kitabı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

TEKCAN, M. (2006). Hakîm Ata’nın Ahir Zaman Kitabı. Bilig, 37 (Bahar), 21-55.

TEKCAN, M. (2007). Hakîm Ata Kitabı. İstanbul: Beşir Kitabevi.

TEKCAN, M. (2008). Hakîm Atanın Hz. Meryem Kitabı. İstanbul: Beşir Kitabevi.

TULUM, M. M. (2003). Yeni Bir ‛Hikmetler Mecmuası’ Münasebetiyle Yesevî Çalışmaları Üzerine Kısa Bir Değerlendirme ve İbrahim Kıssası, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 30, 499-516.

ULUDAĞ, S. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

UZUN, M. (2001). İsmail, İstanbul: TDVİA, 23, 80-82.

ÜNLÜ, S. (2013). Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.

http://incil.info/VUL/arama/Ibraniler+11: 17 (23.10.2015)

http://kutsal-kitap.net/bible/tr/index.php?id=25&mc=1&sc=4#12 (23.10.2015)

http://kutsal-kitap.net/bible/tr/index.php?id=26&mc=1&sc=4 (23.10.2015)

http://mushaf.diyanet.gov.tr/# (19.10.2015)