ERZURUM’UN TORTUM İLÇESİ KİREÇLİ MAHALLESİNDE BULUNAN DAMGALI (TAMGA) MEZARTAŞI

Araştırma konusunu, Erzurum’un Tortum ilçesi sınırlarında bulunan Kireçli Mahallesi Harabelik mevkiinde su isale hattı kazısında ortaya çıkan damgalı mezara taşı oluşturmaktadır. Damgalar eski kültürlerin öğrenilmesinde, kabile ve boy adlarının ortaya çıkarılmasında en önemli öğelerden biridir. Bunlar taş, kilim, hayvanlar, kaya, ağaç, halı, süs eşyaları, kap kacak, mimari yapılar, zırh, giyim kuşam, mezar taşları gibi çok yaygın bir kullanım alanına sahip olmuşlardır. Türk sanatında damgalar, en eski çağlardan günümüze kadar devam etmiştir. Ardından sırasıyla eserin ele geçtiği bölge, eserin ayrıntılı tasviri ve son olarak da karşılaştırmalı örnekler dâhilinde kronolojik açıdan sonuca gidilmiştir. Ortaya çıkarılan bu damgalı taş ile Türk kültür ve sanatının Anadolu’ya Selçuklulardan önce geldiği ve bu coğrafyada yaşatıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Erzurum, damga, Türk, Kıpçak

___

Arslan, A. S. (2017). “Taşlar konuşur”: Türk mezar taşlarının biçim dili. Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6 (3), 1923-1937.
Adji, M. (2002). Kıpçaklar (Türklerin ve büyük bozkırın kadim tarihi). (Çeviren: Zeynep Bağlan Özer). Ankara .
Ahincanov, S. M. (2009). Türk halklarının katalizör boyu Kıpçaklar. (Çeviren: Kürşat Yıldırım). İstanbul.
Aksoy, M. (2008). Kültür sosyolojisi açısından halı-kilim sanatı ve etnografik eselerdeki damgaların dili. “38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi”. Ankara, 75-120.
Alp, K. Ö. (2009). Orta Asya’dan Anadolu’ya kültürel sembollere giriş. Ankara.
Alyılmaz, C. (2016). Kosova ve Makedonya’daki Osmanlı Dönemi mezar taşlarının bugünkü durumu. Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5 (1), 56-93.
Alyılmaz, C. (2016). “Gobu”stan’ın Gizemi (“Kıpçaklar”a Giden Yol). Ankara.
Alyılmaz, C., Alyılmaz, S. (2017). Iğdır ve çevresindeki koç heykelli mezar taşlarının üzerlerindeki Arap harfli yazıtlar. Arap Harfli Yazıtlar ve Mezar Taşları Çalıştayı Bildirileri. Türk Dünyası, 43, 305-345.
Aşıroğlu, T. (1974). Erzurum ilinin tarihçesi. Atatürk Üniversitesi 50. yıl Armağanı Erzurum ve Çevresi, I, 66-68.
Baykara, T. (1972). Mirseyit (Tanır) köyü mezarlığı. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, 4, 53-55.
Berkli, Y. (2007). Erzurum’da yeni bulunan haç motifli koç heykelinin düşündürdükleri. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 34, 215-232.
Ceylan, A. (2002). “Doğu’daki ilk Türk yerleşmelerinden Cunni Mağarası”. Türkler Ansiklopedisi, 6, Ankara, 425-429.
Çay, A. (1983). Anadolu’da Türk damgası, koç heykel – mezar taşları ve Türklerde koç – koyun meselesi. Ankara.
Çiğdem, S.; Topaloğlu, Y. (2018). Eski Çağ’da Doğu Anadolu’nun iktisadi hayatı üzerine genel bir değerlendirme. Anadolu’nun Eskiçağlarında İktisadi ve Zirai Hayat. 413-457.
Danık, E. (1990). Koç ve at şeklindeki Tunceli mezartaşları. Ankara.