FATİH KERİMÎ’NİN TÜRKİYE İZLENİMLERİ

Ulus millet bilincinin ortaya çıkmasına zemin hazırlayan Fransız İhtilali toplumların demokratik olarak kendi kendilerini idare edebilmelerine ve kendilerini yönetecek kadroların seçimle iş başına gelmesine imkân sağlayan radikal değişimlere zemin hazırlayarak otokratik yönetimlerin sonunu getirmiştir. 18. yüzyılda ortaya çıkan siyasi alandaki gelişmeler başta eğitim olmak üzere tarih, dil ve din gibi alanlarda güçlü bir şekilde etkisini göstermiştir. 18. yüzyıl Osmanlı muhiti de bu gelişmelerden nasibini almış, Fransız İhtilalinin getirdiği güçlü milliyetçilik fikri toplumların bağımsızlık hareketlerini güçlendirmiştir. Aynı imparatorluk çatısı altında çok dilli, çok dinli ve çok kültürlü bir yapıya sahip Osmanlı İmparatorluğunun çöküşünü hazırlayan bu gelişmeler 1900 yılının başında Balkan topraklarındaki hareketlerle birlikte hız kazanmış, bu durum yüzlerce yıl Müslüman Türk ahaliyle içi içe yaşayan Bulgar, Yunan ve Sırp kavimlerinin İmparatorluktan ayrılma taleplerini yüksek sesle dile getirmelerine zemin hazırlamıştır. 19. ve 20. yüzyılda özellikle halifelik makamımın İstanbul’da olması münasebetiyle büyük önem taşıyan Osmanlı topraklarındaki söz konusu siyasi gelişmeler sadece Anadolu coğrafyası için değil, Asya ve Karadeniz’in kuzeyindeki diğer Türk toplumları tarafından da dikkatle takip ediliyordu. Bu çalışmada İstanbul’da eğitim aldıktan sonra ülkesine dönerek öğretmenlik ve gazetecilik faaliyetlerinde bulunan Tatar Türklerinden Fatih Kerimî’nin Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu Balkan Harbine dair izlenimlerini yazdığı “İstanbul Mektupları” adlı eserden hareketle dönemin İstanbul’unun farklı kesimlerine dair izlenimler belli temalar altında ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Fatih Kerimi, Gılman Kerimi, Balkan Harbi, İstanbul izlenimleri.

Fatih Kerimi’s Impressions of the Turkey

The French Revolution, which paved the way for the emergence of nation-nation consciousness, brought the end of autocratic administrations by preparing the ground for radical changes that allowed societies to govern themselves democratically and to elect cadres to govern them. The developments in the political field that emerged in the 18th century had a strong impact on fields such as history, language, religion and especially education. The 18th century Ottoman environment also had its share of these developments, and the strong nationalism idea brought by the French Revolution strengthened the independence movements of the societies. These developments, which prepared the collapse of the Ottoman Empire, which had a multilingual, multi-religious and multi-cultural structure under the same empire, accelerated with the movements in the Balkan lands at the beginning of 1900. This situation prepared the ground for them to speak out loudly for demanding the separation of the Bulgarian, Greek and Serbian nations from the empire, who lived together with the Muslim Turkish people for hundreds of years. In the 19th and 20th centuries, the political developments in the Ottoman lands, which were of great importance especially due to the fact that caliphate was in Istanbul, were carefully followed not only by the Anatolian geography, but also by other Turkic societies in Asia and the north of the Black Sea. In this study, the impressions of different parts of Istanbul of the period will be discussed under certain themes, based on the work called “Istanbul Letters” in which Fatih Kerimi, one of the Tatar Turks, who returned to his country after receiving education in Istanbul and engaged in teaching and journalism activities, wrote his impressions of the Balkan War in which the Ottoman Empire was involved.

Keywords:

Fatih Kerimi, Gılman Kerimi, Balkan War, İstanbul impressions.,

PDF

___

Çakmak, C. (2018). Fatih Kerimî’nin Mirza Kızı Fatıyma, Şakirt ile Student ve Nuretdin Hoca Hikâyelerinde Ele Alınan Sosyal Temalar. Gazi Türkiyat, S. 22, s. 39-54.
Çakmak, C. (2018). Tatar Ceditçi Fatih Kerimî’nin Az Bilinen Yönleri. Balıkesir Üniversitesi, Uluslararası Türk Kültürü ve Medeniyeti Kongresi Tam Metin Bildiri Kitabı (TÜRKKÜM 2018), s. 290-296.
Çakmak, C. (2018). Fatih Kerimî’nin Eserlerinde Kullandığı Dil Üzerine. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi X. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı (16-19 Ekim 2018), s. 430-437.
Çakmak, C. (2019). Fatih Kerimî’nin ‘Ondan Bundan’ Adlı Eserinin Fikri Yapısı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, C. 12, S. 66, s. 36-46.
Çakmak, C. (2020). Tatar Maarif Hayatının Öncüsü: Gılman Kerimî (1841-1902). Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 49, s. 87-100.
Çakmak, C. (2020). Ceditçilik Faaliyetlerinde Bir Ömür: Fatih Kerimî. Kardeş Kalemler, Nisan, S. 160, s. 23-34.
Çakmak, C. (2020). Tatar Ceditçi Gılman Kerimî ve Vasiyetnamesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 40, s. 137-147.
Gökçek, F. (2015). Fatih Kerimî’nin İstanbul’u. 3. Milletlerarası Şehir Tarihi Yazarları Kongresi (6-8 Mart 2015 Şanlıurfa), Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları, s. 237-244.
Gökçek, F. (1998). Tatar Edibi Fatih Kerimî ve İstanbul Mektupları Adlı Eseri. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 5, s. 77-86.
Gökçek, F. (1999). Ahmet Mithat Efendi’den Fatih Kerimî’ye Mektuplar. İlmi Araştırmalar, S. 8, s. 315-323.
Kerimî, F. (2001). Avrupa Seyahatnamesi (Haz. Fazıl Gökçek). İstanbul: Çağrı Yayınları.
Kerimî, F. (2001). İstanbul Mektupları (Çev. Fazıl Gökçek). İstanbul: Çağrı Yayınları.
Kerimî, F. (2016). Mirza Kızı Fatıyma Seçme Eserler (Haz. Cihan ÇAKMAK). Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
Özeren, M. (2019). Türk Dünyasında Ortak İmla (Yazım) Sorunu. Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi, 3. cilt, 1. sayı, s. 104-121.
Özeren, M. (2018). Dil Kimlik İlişkisi Çerçevesinde Rusya Federasyonu’ndaki Türk Halklarının ve Türk Lehçelerinin Durumu. The Journal of Academic Social Science Studies, Number 73, Winter 2018, p. 163-182.
Özeren, M. (2019). Çağdaş Türk Lehçelerinde Rusçadan Yapılan Kavram ve Gramer Çevirileri. Ankara: Akçağ Yayınları.
Özeren, M. (2021). Türkmen Yazar Övezdurdu Nepesov’un ‘Uzak Uzak Yıllar’ Romanının Yapı ve Tema Bakımından İncelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt 9, Sayı 29, 270-294.
Şeref, Z. (2000). Fatıyḫ Kerimî, Fatiḫ Kerimî, Şeḫĭslerĭbĭz. (Raif Merdanov, Ramil Miŋnullin, Söleyman Reḫimov) (Fenni-Biografik Cıyıntık). Kazan: Ruḫiyat Neşriyatı. s. 74-111.