İlmiye Tekaüd Sandığı'nın Kuruluşu ve Faaliyetleri

Osmanlı Devleti’nin Tanzimat Dönemi’nde tüm kurum ve kuruluşlarında meydana gelen modernleşme hareketleri emeklilik konusuna da sirayet etmiş ve bu dönemde günümüzdeki anlamda emekli sandıkları oluşturulmuştur. Bu bağlamda ilk olarak 1866 yılında Askeri Tekaüd Sandığı kurulmuştur. Bunu 1881 yılında kurulan Mülkiye Tekaüd Sandığı izlemiştir. Yaklaşık 13 yıl boyunca ilmiye sınıfı mensuplarının emeklilik işlemleri de Mülkiye Tekaüd Sandığı bünyesinde ele alınmış ve bu sınıf mensupları belli bir dönem bu sandıktan emekli maaşı almışlardır. Ancak 1894 yılına gelindiğinde ilmiye mensupları tıpkı askeri ve mülki memurlar gibi kendilerine ait bir emekli sandıklarının olmasını istemişlerdir. İlmiye sınıfı mensuplarının bu istekleri doğrultusunda 1874 yılında kurulan ve temel fonksiyonu ölen ilmiye memurlarının ailelerine maaş bağlamak olan Eytam ve Eramil-i İlmiye İaşe Sandığı, 1894 yılında ilmiye memurlarına emekli maaşı veren bir statü kazanmış ve sandığın adı İlmiye Tekaüd Sandığı olarak değiştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Tanzimat Dönemi, Emeklilik Sistemi, İlmiye Tekaüd Sandığı.

PDF

___

BOA A.DVNS. NZAM.d ( Başbakanlık Osmanlı Arşivi Bab-ı Asafi Divan-ı Hümayun Sicilleri, Nizamat Defterleri)
BOA BEO ( Başbakanlık Osmanlı Arşivi Bab-ı âli Evrak Odası)
BOA DH. MKT ( Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dâhiliye Mektubi Kalemi)
BOA DH. MUİ ( Başbakanlık Osmanlı Arşivi Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Belgeleri)
BOA İ.KAN ( Başbakanlık Osmanlı Arşivi İrade, Kanun ve Nizamat )
BOA İ. MŞH ( Başbakanlık Osmanlı Arşivi İrade Meşihat)
BOA Ş.D. ( Başbakanlık Osmanlı Arşivi Şura-yı Devlet)
BOA Y.MTV. ( Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı)
BOA Y. PRK. BŞK ( Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yıldız Perakende Mabeyn Başkitabeti)
ÇANLI, Mehmet (2002) “Eytam İdaresi ve Sandıkları (1851-1926)” Türkler Ansiklopedisi, XIV, Ankara s.57-73.
DEVELLİOĞLU, Ferid (1993), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara Aydın Kitabevi Yayınları.
Kamu Personeli Emeklilik Mevzuatı (1876- 1930) ( 1994) Ankara Maliye Bakanlığı Yayınları.
KARAMURSAL, Ziya ( 1989), Osmanlı Mali Tarihi Hakkında Tetkikler, Ankara Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Lütfi Paşa, Asafname, Amedi Matbaası, Numara 13, 1326.
MARTAL, Abdullah (2002) “Osmanlı İmparatorluğu’nda Emeklilik ve Buna İlişkin Düzenlemeler” XIII. Türk Tarih Kongresi 4-8 Ekim 1999, s. 1691-1699.
ÖZBEK, Nadir ( 2006) Cumhuriyet Türkiyesin’nde Sosyal Güvenlik ve Sosyal Politikalar, İstanbul Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
ÖZGER, Yunus (2011), Osmanlı Ordusunda Emeklilik Sistemi ve Askeri Tekaüd Sandığı (1865-1923), İstanbul IQ Yayınları. PAKALIN, Mehmet Zeki (1971) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Sözlüğü, I,III İstanbul Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
SHAW, J. Standford; SHAW, Ezel Kurat ( 1983), Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, II, İstanbul E- Yayınları.
TABAKOĞLU, Ahmet (2000) Türk İktisad Tarihi, İstanbul Dergâh Yayınları.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1988), Osmanlı Devleti’nde İlmiye Teşkilatı, Ankara Türk Tarih Kurumu Yayınları.
YAKUT, Esra ( 2005) Şeyhülislamlık: Yenileşme Döneminde Devlet ve Din, İstanbul Kitap Yayınevi.