KELKİT YÖRESİNDE KULLANILAN DEYİMLERDEN BAZILARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Bu makalede, Gümüşhane’nin Kelkit ilçesine bağlı Öğütlü köyü ve civarındaki bazı köylerden derlenen mahalli elli deyimin inceleme ve açıklanması ele alınmıştır. Bu deyimlerin incelenmesine geçmeden önce çeşitli kaynaklara dayalı olarak deyimin tanımı, anlamı, önemi, yapısı ve dildeki kullanımı üzerinde kısaca durulmuştur. Deyimler kelime grubu veya cümle hâlinde belli yapıları olan ve sözün etkili bir biçimde kullanılmasını sağlayan dil unsurlardır. Bu kalıp yapılar, genellikle gerçek anlamlarının dışında mecazi manalar taşıyan yerleşik söz varlıklarıdır. Bu hâliyle deyimler, tıpkı atasözleri gibi dilin önemli ve uzun ömürlü temel ögelerindendir. Buna yanında deyimin yapısında oluşabilecek herhangi bir değişiklik onu deyim olmaktan çıkarır. Mesela; dile giren bazı yabancı kelimeler, kullanımdan alanından kalkan birtakım kelimeler ve deyim öğelerinin bitişik yazılması vb. hususlar bu yapının değişmesine veya ortadan kalkmasına sebep olabilir. Atasözlerinin yazım ve anlatım uzunluğuna karşılık; deyimler çoğunlukla iki üç kelimelik birleşik fiil, isim tamlaması, sıfat tamlaması vb. kuruluşunda veya kısa cümleler hâlinde bulunurlar. Kapsam alanı olarak deyimler, toplumsal hayatın çeşitli alanlarıyla ilgili gözlem, tecrübe, değer yargıları gibi özelliklerden meydana gelen ve belli ifade güzellikleri ihtiva eden özlü sözlerdir.

Anahtar Kelimeler:

Deyim, Mecaz, Derleme, Söz Varlığı Kelime

AN INVESTIGATION ON SOME OF THE EXPRESSIONS USED IN THE KELKIT REGION

In this study, explanations of fifty local idioms compiled from Öğütlü village of Kelkit/ Gümüşhane district and some villages around it is discussed. Before examining these idioms, the definition of the idiom, its meaning, importance, structure and usage in the language are briefly emphasized. Idioms are language elements that have certain structures in the form of a word group or sentence and enable the word to be used effectively. These stereotypes are words entities that usually have metaphorical meanings other than their real meaning. As such, idioms are one of the important and long-lasting basic elements of the language, just like proverbs. However, a change in the structure of the idiom makes it no longer an idiom. For example some foreign elements that enter the language, some words and phrase items that have been discontinued, etc. are written adjacent. issues may cause this structure to change or disappear. According to the length of writing and expression of the proverbs; These are mostly two or three words compound verb, noun phrase, adjective clause, etc. or in short sentences.Contentwise, idioms are quotations that consist of features such as observation, experience, and value judgments about various fields of social life and contain certain expressive beauties.

Keywords:

Idiom, Metaphor Compilation, Vocabulary,

PDF

___

Aksoy, Ö. A. (2019). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1 Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayınları.
Ayverdi, S. (1993). Türkçenin Nakışlar Atasözleri-Deyimler Tekerlemeler-Bilmeceler. (Haz.). Yetiş, K. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Çoşar, A. M. (2016). Gümüşhane Ağızlarından Derlenmiş Deyimler Üzerine. Mavi Atlas.
Devellioğlu, F. (2011) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Akaydın Kitabevi.
Dilçin, C. (2018). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Doğan, L. (2017). Kırklareli Ağzındaki Deyimler Üzerine Bir İnceleme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler 19(1), 395-417.
Donanımhaber, Gümüşhane. Erişim Adresi: https://forum.donanimhaber.com/gumushane-kelkit-yoresel-sozcukleri-ilgi-cekici--33378890
Ergin, M. (1999). Üniversiteler İçin Türk Dili. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Gıllon, E. & Hollier, J. (1959). Petit Larousse. Paris: Imprimerie Larousse.
Gönen, S. (2008). Deyimlere Şekil Yönünden Bir Yaklaşım. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi 0(20), 207-217.
Gülensoy, T. (2018). Türkiye Türkçe Sözlüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (Etimolojik Sözlük). 1. Bs. İstanbul: Kültür Sanat Yayınları.
Maurice, D., Marcel, C. & Maurice, L. (1972). Dictionnaire du Français Vivant Bordas. Paris: Bordas.
Saraç, T. (1990). Büyük Fransızca-Türkçe Sözlük Grand Dictionnaire Français-Turc. 3. Baskı. İstanbul: Adam Yayınları.
Şemseddin, S. (1898). Kamûs-ı Fransevî. İstanbul: Mihran Matbaası.
Tan, N. (2021). Deyim Araştırmalarına Katkılar: Dört Deyim Üzerine. No: 832. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TDK. Türkçe Sözlük (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Timurtaş, K. F. (1996). Diller ve Türkçemiz. (Haz.). Mustafa Özkan. İstanbul: Alfa Basım Yayınları.
Tombul, M. (2007). Örneklerle Açıklamalı Erzincan Dil Sözlüğü. İstanbul: Can Reklam.
Yıldırım, A. (2019). Yeni Deyimler Sözlüğü –Açıklamalı ve Örnekli-. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.