Ferhan ÖZTÜRK, Derya BENLİ, Muhammed Metin ÇAMELİ, Tülay DAĞOĞLU

CHARLIE’NİN ÇİKOLATA FABRİKASI KİTAP VE FİLMİNİN YENİDEN YAZIM VE YERELLEŞTİRME BAĞLAMINDA ANALİZİ

Bu çalışma Roald Dahl’ın Charlie’nin Çikolata Fabrikası adlı eseri ile Tim Burton’ın aynı adlı film uyarlamasını yeniden yazım ve yerelleştirme kuramları bağlamında karşılaştırmalı ele almayı amaçlamaktadır. Bu vesileyle her iki eserdeki tema, motif ve simgeler sembolik açılımları ile değerlendirildiğinde kapitalist bir sistem eleştirisinin varlığı her iki eserde de tespit edilmiştir. Yapılan değerlendirilme sonucunda eserlerin kurmaca bireylerin kapitalist etkenler sonucunda davranışlarının sığlaşmasına, değer yargılarının zarar görmesine, hırs ve şiddet eğilimi geliştiren kişiliklerine vurgu yaptığı görülmüştür. Film uyarlamasının bir tür çeviri edimi olduğu iddiasındaki bu çalışma bu süreçte yerelleştirme çabalarının da sergilendiğini ileri sürmektedir. Yönetmen Burton’ın sinematik tercihleri doğrultusunda film erek kültürün özellikleri çerçevesinde şekillendirilmiştir. Yeniden yazım sonucunda erek kültüre sunulan film uyarlamasının Amerikan toplumunun kozmopolit yapısından izler taşıyarak milliyet temelli gösterge seçimleri kullanıldığı fark edilmiştir. Diğer yandan yeniden yazım sonucunda oluşturulan edebi etkinin güncel okuma biçimi olan psikanalitik çözümleme doğrultusunda yapılmasının kaynak eserin konumunu tekrardan sağlamlaştırdığı anlaşılmıştır. Yeniden yazılan bir eser söylem üretmenin önemli bir aracı olarak küresel hamilik aktörlerinin elinde şekillenir. Böylece ana akım edebiyat söz konusu hamilik üzerinden kendini tekrardan konumlandırmış olur.

Anahtar Kelimeler:

Roald Dahl, Tim Burton, Yeniden Yazım, Yerelleştirme, Uyarlama

CHARLIE AND THE CHOCOLATE FACTORY: A BOOK VS FILM ANALYSIS IN RELATION TO REWRITING AND DOMESTICATION

This study aims to comparatively study Roald Dahl's Charlie and the Chocolate Factory and Tim Burton's namesake adaptation movie in the context of rewriting and domestication. A close analysis of both works has shown that the choice of themes, motifs and symbolization employed in relation to their symbolic dimensions reveals a profound criticism of capitalism. It is also observed that the aforementioned works focus on examples of shallow behavior styles, impaired value judgement and the presence of a burning ambition and a tendency to violence in fictional characters as a result of capitalist influence. This study, which claims that film adaptations are an act of rewriting, argues that an effort of domestication was shown during the adaptation process. In line with director Burton's cinematic preferences, the film is shaped within the framework of the characteristics of the target American culture. As a result of such rewriting, the adapted film presented to the target culture contains traces of the cosmopolitan structure of the American society and uses nationality-based choices of signification. On the other hand, this paper also claims that a certain amount of poetic effect is established as a result of such rewriting. This effect is clearly in line with present day psychoanalytic ways of reception which eventually strengthens yet again the current mainstream position of the original work of literature. Since the act of rewriting a literary work is part of producing discourse, it can be claimed that a network of global patronage will always be influential in situating mainstream literature.

Keywords:

Roald Dahl, Tim Burton, Rewriting, Domestication, Adaptation,

PDF

___

Alptekin, M. Y. (2015). Kapitalizmin Ortaya Çıkışı: Jeo-Kültürel Yaklaşım. KTÜ SBE Sosyal Bilimler Dergisi 10, 231–241.
Berriman, I. (2011, December 12). BLACK MIRROR “15 MILLION MERITS” TV REVIEW. Gamesradar. Erişim Adresi: https://www.gamesradar.com/black-mirror-15-million-credits-tv-review/
Burton, T. (Yön.). (2005). Charlie’nin Çikolata Fabrikası (Film: Netflix release). Warner Bros. Pictures.
Charlie and the Chocolate Factory: A Capitalist Children’s Novel? (2014, November 23). Literary Ramblings. Erişim Adresi: https://www.literaryramblings.com/1000-books-in-10-years-vol-394-charlie-and-the-chocolate-factory-by-roald-dahl/
Charlie’nin Çikolata Fabrikası Hakkında Bilgiler ve Özeti. (2015, March 4). Edebiyat ve Sanat Akademisi. Erişim Adresi: https://edebiyatvesanatakademisi.com/cocuk-edebiyati/charlie-nin-cikolata-fabrikasi-hakkinda-bilgiler-ve-ozeti/4588
Charlie’nin Çikolata Fabrikası: Kapitalizm Sembolleri. (2017). Wannart.Com. https://wannart.com/charlienin-cikolata-fabrikasi-kapitalizm-sembolleri/
Dahl, R. (2015). Charlie’nin Çikolata Fabrikası. 52.bs. (Çev.). Celal Üster. İstanbul: Can Yayınları.
Davis, B. R. (2009). Exploring the Factory: Analyzing the Film Adaptations of Roald Dahl's Charlie and the Chocolate Factory. (English Thesis). Erişim Adresi: https://scholarworks.gsu.edu/english_theses/72/
Lefevere, A. (1992). Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame. Routledge.
Levent, G. (2010). Çocuk Edebiyatı Çevirilerinde Karşılaşılan Sorunlar. (Yüksek Lisas Tezi). Erişim Adresi: https://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12397/7200
Munday, J. (2001). Introducing Translation Studies: Theories and Applications. Routledge.
Soundtrack Suites. (2015, July 26). Charlie and the Chocolate Factory Soundtrack Suite [Video]. YouTube. Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=jnTfl1o-fQo
Şanlıtürk, B. S. (2021). Sinemanın Gotik Prensi: Tim Burton. KreatifBiri.Com. Erişim Adresi: https://www.kreatifbiri.com/sinemanin-gotik-prensi-tim-burton/
Usanmaz, C. (2013, August 27). Yetişkinler için Roald Dahl. Sabitfikir. Erişim Adresi: http://www.sabitfikir.com/dosyalar/yetiskinler-icin-roald-dahl
Üstünsöz, İ. (2010). The Notion of ‘Translation as Rewriting’ and its Implications for the Post-Colonial Approach to Translation. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi 1(1), 89–106.