Erken Cumhuriyet Döneminde Devletçilik: Ahmet Ağaoğlu ve Kadro Hareketi
Erken Cumhuriyet dönemi olarak tabir edilen 1923-1946 yılları arasında kalkınmanın nasıl gerçekleşeceğine dair farklı pek çok görüş bulunmaktadır. Bunlar; bireyi önceleyen liberal tarzda devlet anlayışı ve milli çıkarı birey çıkarından üstün gören tam müdahaleci devletçilik anlayışı olarak ifade edilebilir. Örneğin, 1932-1933 yıllarında liberal politikaların belirlenmesinde etkin olan Ahmet Ağaoğlu ve Marksist geleneğin ürünü olan Kadro hareketi arasında devletçilik ilkesi üzerine uzun soluklu tartışmalar yaşanmıştır. Ahmet Ağaoğlu hem bir fikir adamı hem de aktif siyasetin de içinde yer alan liberal tarzda milliyetçiliğin savunucularından biri olmuştur. Kemalizm'i sosyalist bir perspektiften ele alan Kadrocular ise milli çıkarlar için devletin her alanda var olması gerektiğini savunmuştur. Bu çalışmada devletçilik anlayışı, farklı pek çok yorumun aksine Ağaoğlu’nun liberal perspektifi ve Kadrocuların tam müdahaleci yaklaşımı ile incelenmeye çalışılmıştır. Osmanlı Devleti’nin yerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti, savaş sebebiyle dağılan ekonomiyi yeniden canlandırmak için çeşitli ekonomi politikaları denemiştir. Özellikle 1929 Ekonomik Buhranı sonrası özel teşebbüsü reddetmeyen ancak devletin etkin bir konumda olduğu karma ekonomi metodunun benimsenmesinde liberal milliyetçi kanattan Ağaoğlu ve Marksist gelenekten gelen Kadro hareketinin tartışmalarının etkili olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler:
Devletçilik, Ahmet Ağaoğlu, Liberalizm, Kadro Hareketi, Ekonomi
Statism in The Early Republican Era: Ahmet Ağaoğlu and The Kadro Movement
There were many different views on how the development would take place between the years 1923-1946, which is called the Early Republican period. One of them can be defined as the liberal approach to statism that prioritizes the individual, while the other can be expressed as a fully interventionist understanding of statism that sees national interests as superior to individual interests. For example, between 1932-1933, there were long debates on the principles of statism between Ahmet Ağaoğlu who was active in the determination of liberal policies, and the Kadro Movement which was a product of the Marxist tradition. Ahmet Ağaoğlu was not only an intellectual but also an advocate of liberal nationalism in the political field as an active participant. The Kadro movement, which approached Kemalism from a socialist perspective, argued that the state needs to be active in all fields for national interests. In this study, the understanding of statism has been tried to be examined with the liberal perspective of Ağaoğlu and the full interventionist approach of the Kadro movement, contrary to many different interpretations. The Republic of Turkey, which replaced the Ottoman Empire, has tried various economic policies to revive the economy that crumbled in the previous wars. Particularly, the debates between the Kadro movement from Marxist tradition and Ağaoğlu from the liberal nationalist wing were effective in the adoption of the mixed economy system, which did not refuse private investments but also put the state into the active role after the 1929 Economic Depression.
Keywords:
Statism, Ahmet Ağaoğlu, Liberalism, The Kadro Movement, Economy,
___
- Ağaoğlu, A. (1930), Serbest İnsanlar Ülkesinde, İstanbul Sanayiinefise Matbaası, İstanbul. Ağaoğlu, A. (1933), Devlet ve Fert, İstanbul Sanayiinefise Matbaası, İstanbul.
- Ağaoğlu, S. (1998), Babamın Arkadaşları, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Aşçı, H. B. (2016), “Lozan Barış Antlaşması’nda Osmanlı Borçları Meselesi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, Sayı 6: 1649-1666.
- Atalar, M. (2018), Ahmet Ağaoğlu (1869-1939), Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, Cilt II, Sayı 2: 139-151.
- Aydemir, Ş.S. (1932), İnkılap ve Kadro, İstanbul Milliyet Matbaası, İstanbul.
- Berber, Ş. G. (2011), “Osmanlı’nın Son Döneminden Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Liberalizm-Devletçilik Çatışması”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 27, Sayı 80: 209-240.
- Boratav, K. (2006), Türkiye’de Devletçilik, Savaş Yayınları, İstanbul.
- Bostancı, N. (1990), Kadrocular ve Sosyoekonomik Görüşleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Civelek, N. (2020), “Liberalizmin Dayanışma Yanlısı Savunusu: Ahmet Ağaoğlu’nda Durkheim Tesiri”, Doğumunun 150. Yılında Türk Dünyasının Görkemli İçmtimaî Siyasî Hadimi Ahmet Ağaoğlu Sempozyumu, 21-22 Ekim 2019, İstanbul.
- Demirci, F. (2006), “Kadro Hareketi ve Kadrocular”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 15: 35-54.
- Dikmen, N. (2005), “Osmanlı Dış Borçlarının Ekonomik ve Siyasi Sonuçları”, İktisadi ve idari Bilimler Dergisi, Cilt 19, Sayı 2: 137-159.
- Ercoşkun, B. (2019), “Tarihsel Bir Perspektiften Türkiye'de Liberalizm”. Akademik Bakış Dergisi, Sayı 72: 105-122.
- Ertan, T. F. (1994), Kadrocular ve Kadro Hareketi, T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi, Ankara.
- Ezer, F. (2010), “1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin Türkiye’ye Etkileri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 20, Sayı 1: 427-442.
- Gündoğdu, A. (2020), “Ahmet Ağaoğlu’nun Fikrî Gelişim Çizgisi”, Doğumunun 150. Yılında Türk Dünyasının Görkemli İçmtimaî Siyasî Hadimi Ahmet Ağaoğlu Sempozyumu, 21-22 Ekim 2019, İstanbul.
- Haklı, S. Z. (2018), “Ahmet Ağaoğlu’nun Batılılaşma Düşüncesinde Türkiye’nin Toplumsal Yapısı ve Kültürel Değişim”, Muhafazakar Düşünce Dergisi, Cilt 15, Sayı 14: 117-141.
- Haklı, S. Z. (2018), “Erken Dönem Cumhuriyet’te Ahmet Ağaoğlu’nun Kemalizm’i Liberal Perspektiften Yorumlama Çalışmaları”, Liberal Düşünce Dergisi, Cilt 23, Sayı 90: 35-57.
- Hekimoğlu, V.S. (2018), “Gazeteci Kimliğiyle Ahmet Ağaoğlu”, Bitlis Eren Üniversitesi Akademik İzdüşüm Dergisi, Cilt 3, Sayı 1: 47-59.
- İnönü, İ. (1933), “Fırkamızın Devletçilik Vasfı”, Kadro Dergisi, Sayı 22: 4-8.
- Kahraman, S. (2005), “(1929-1939) İktisadi Devletçilik ve Sanayileşme Politikaları”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Kayabaş, E. (2012), “Bir Yavuz Hukukçu: Ahmet Ağaoğlu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 70, Sayı 1: 441-452.
- Kepenek, Y. (1995), Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitapevi, İstanbul.
- Keser, İ. (1993), Türkiye’de Siyaset ve Devletçilik, Gündoğan Yayınları, Ankara.
- Köker, L. (2007), Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi, 10.Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Mutlu, S. (2011), “Düşünce ve Uygulamada Devletçilik”. Türk Yurdu Dergisi, Cilt 31, Sayı 292. Erişim Adresi: https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=1740
- Orhan, A. (2009), “Tek Partili Yılların Ekonomi-Politiği ve Kadro Hareketi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 17, Sayı 1: 120 – 147.
- Özavcı, H. O. (2014). “Differing Interpretations of La Conscience Collective and "The Individual" in Turkey: Émile Durkheim and The Intellectual Origins of The Republic”, Journal of the History of Ideas, Volume 75, No 1: 113-136.
- Pamuk, Ş. (2012), Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, Gençlik Kitapevi, İstanbul.
- Sağlam, D. (1981), “Devletçilik İlkesinin Gelişmesi ve Günümüzdeki Sonuçları”, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, Cilt 2, Sayı 4: 71-97.
- Shissler. A. H. (2005), İki İmparatorluk Arasında Ahmet Ağaoğlu ve Yeni Türkiye, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
- Sunar, L. (2004), “Kadro Dergisi/Hareketi ve Etkileri”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 2, Sayı 1: 511-526.
- Türk Dil Kurumu Genel Türkçe Sözlük. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5cd6a2fd8c8691.65470298. 23.04.2019 tarihinde erişildi.
- Özlü, H. (2009), “Atatürk Dönemi Ekonomi Uygulamaları ve Savunma Sanayisindeki Gelişmeler”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 7, Sayı 13: 119-143.
- Özyurt, H. (1981), “Atatürk Dönemi, Birinci ve İkinci Beş Yıllık Sanayileşme Planları ve Türk Ekonomisindeki Yapı Değişikliğine Etkileri (1933-1938)”, Sosyoloji Konferansları, Sayı 19: 119-148.
- Uzun, H. (2016), “Cumhuriyet Halk Partisi Kongrelerinde Devletçilik Tartışmaları (1931-1947)”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, Cilt 5, Sayı 2: 273-305.
- Yılmaz, M. (1993), “Ahmet Ağaoğlu ve Liberalizm Anlayışı”, Türkiye Günlüğü, Sayı 23: 56-71.
- Yüce, N. (1988), “Ağaoğlu Ahmet (1869-1939) Türk Gazetecisi ve Siyaset Adamı”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 1: 464-466.
- Yücel, H. (2017), Cumhuriyet Ekonomisinin Kuruluşu ve Gelişimi, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara.
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Politik Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
İnsan Haklari Evrensel Bildirgesi’nin Anlam ve Önemine Yönelik Bir İnceleme
Soğuk Savaş Döneminde Sovyetler Birliği’nin ABD Karşıtı Propagandasında Duygu Merkezli Dil Kullanımı
Mustafa KARACA, Caner ÇAKI, Abdülhakim Bahadır DARI
Erken Cumhuriyet Döneminde Devletçilik: Ahmet Ağaoğlu ve Kadro Hareketi