Sosyo-Mekânsal Ayrımcılık: Dışlayıcı Mimarlık-Örtük Yaşçılık İlişkisi

Bir ayrımcılık türü olarak yaşçılık, 21. yy’da kamusal mekanların tasarımında etkili olan neo-liberal politikalara bağlı olarak yaygınlaşan ‘dışlayıcı mimarlık’ yaklaşımıyla ilişkili sosyo-mekânsal bir sorundur. Bu bakımdan çalışma, kamusal mekânda ergonomik ilkeler özelinde sosyo-mekânsal ayrımcılık anlayışını, dışlayıcı mimarlık ve örtük yaşçılık ekseninde güncel kamusal mimari mekân organizasyonları üzerinden tartışmaktadır. Araştırmanın hipotezi, kamusal alanda dışlayıcı mimarlık uygulamalarının evsizler gibi norm dışı aktörler yanında, yaş almış bireyler için de bir ayrımcılık sorunu olduğudur. Araştırmanın kapsamı, farklı dijital veri tabanları üzerinden elde edilen çeşitli kamusal alanlara ait mekân ve mobilya görselleriyle sınırlandırılmıştır. Sosyo-kültürel ve ekonomik özellikler kapsam dışında bırakılmıştır. Çalışmada araştırma yöntemi olarak, mevcut durumun gözden geçirilmesi için nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli tercih edilmiştir. Betimleyici çalışmanın araştırma evrenini oluşturmak için tercih edilen genel tarama modelinde iki aşamalı metodoloji uygulanmıştır. Birinci aşamada konuya içkin kavramlara ait tanımlamalar netleştirilmiştir. İkinci aşamada ise mevcut kamusal mekân ve mobilya uygulamalarına ait görseller, teorik altyapıya uygun biçimde içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; kamusal alanda dışlayıcı mimarlık uygulamalarının henüz sınırlı olduğu ancak uygulamaların yaygınlaşma potansiyeline sahip olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ergonomi, Kamusal Mekân, Mekân Sosyolojisi, Dışlayıcı Mimarlık, Ayrımcılık, Mekân Tasarımı

Socio-Spatial Discrimination: The Relationship of Exclusionary Architecture-Implicit Ageism

Ageism as a type of discrimination which is a socio-spatial problem related to the ‘exclusionary architecture’ approach, has become widespread due to the neo-liberal policies that are effective in the design of public spaces in the 21st century. In this respect, the study discusses the understanding of socio-spatial discrimination in public space, in particular ergonomic principles, on the axis of exclusionary architecture and implicit ageism, through contemporary public architectural space organizations. The hypothesis of the research is that exclusionary architectural practices in the public sphere are a discrimination problem for older persons, as well as non-normative actors such as the homeless. The scope of the research is limited to the space and furniture images of various public spaces obtained from different digital databases. Socio-cultural and economic features are excluded from the scope. In the study as a research method, the survey model -which is one of the quantitative research methods- was preferred to review the current situation. To create the research universe of the descriptive study, a two-stage methodology was applied in the preferred general survey model. In the first stage, the definitions of the concepts inherent in the subject were clarified. In the second stage, the visuals of the existing public space and furniture applications were evaluated by content analysis method in accordance with the theoretical infrastructure. As a result, it has been determined that exclusionary architectural practices in the public sphere are still limited, but the practices have the potential to become widespread.

Keywords:

Ergonomics, Public Space, Sociology of Space, Exclusionary Architecture, Discrimination, space design,

PDF

___

Ataöv, T. (1996). Çatışmaların Kaynağı Olarak Ayrımcılık. Ankara: A.Ü. S.B.F. İnsan Hakları Merkezi Yayınları.
BM, B. M. (2022, 4 21). İnsan Hakları Derneği. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi: https://www.ihd.org.tr/insan-haklari-evrensel-beyannames/ adresinden alındı
Brunsing, F. (2014, 6 10). Quiet Lunch. Quiet Lunch: https://www.quietlunch.com/fabian-brunsing-spike-bench/ adresinden alındı
Buckle, H. (2014, 6 30). Defensive Versus Inclusive Design: Vancouver’s Urban Antidote to London’s “Anti-homeless” Spikes. Land 8 Landscape Architects Network: https://land8.com/defensive-versus-inclusive-design-vancouvers-urban-antidote-to-londons-anti-homeless-spikes/ adresinden alındı
Dostoğlu, N., Şahin, E., & Yavuz, T. (2009, Ocak 1). Evrensel Tasarım: Tanımlar, Hedefler, İlkeler. Mimarlık, s. 23-32.
Foucault, M. (1995). Dicipline and Punish: The Birth of the Prison. New York: Vintage Books.
Jacobs, J. (2011). Büyük Amerikan Şehirlerinin Yaşamı ve Ölümü. İstanbul: Metis.
Kaya, A. (2007). Avrupa Birliği ve Türk İş Hukuku Bağlamında Eşitlik İlkesi. Ankara: Nobel Yayınları.
Kaya, P. A. (2007). Avrupa Birliği ve Türk iş hukuku bağlamında eşitlik ilkesi. Ankara: Nobel Dağıtım.
Korkut, L. (2009). Ayrımcılık Karışıtı Hukuk. Ankara: İnsan Hakları Gündemi Derneği.
Mace, R. L., Hardie, G. J., & Place, J. P. (1991). Accessible Environments: Toward Universal Design. Design Intervention: Toward a More Humane Architecture. New York: Von Nostrand Reinhold.
Mussett, B. (2019, 7 24). Vancouver’s ‘defensive architecture’ is hostile to homeless, say critics. Vancouver is Awesome: https://www.vancouverisawesome.com/courier-archive/news/vancouvers-defensive-architecture-is-hostile-to-homeless-say-critics-3102287 adresinden alındı
New York Times. (2019, 11 8). New York Times. Hostile Architecture in NYC: https://www.nytimes.com/2019/11/08/nyregion/hostile-architecture-nyc.html adresinden alındı
Ovey, C., & White, R. (2006).
Özbek, M. (2015). Kamusal Alan. İstanbul: Hil Yayınları.
Özmakas, U., & Yıldırım, K. (2020, Nisan 1). Dışlayıcı Mimari. Mülkiye Dergisi.
Palmore, E. B. (1999). Ageism Negative and Positive.
Ruetas, F. (2022, 1 1). 15 Examples of Hostile Architecture around the World. Re-thinking the future: https://www.re-thinkingthefuture.com/designing-for-typologies/a2564-15-examples-of-hostile-architecture-around-the-world/ adresinden alındı
Sinem, Y. (2021, 11 2). Ayrımcılık Temelli Dışlanma:Türkiye'de Çalışma Hayatında Kadınlar. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, s. 321-346.
Sociology, P. (2017, 12 4). hostile-architecture-defensive-design. Popularsociology: https://www.popularsociology.net/freevideos/hostile-architecture-defensive-design adresinden alındı
T.C. Cumhurbaşkanlığı. (2016, Nisan 6). TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMU KANUNU. T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6701.pdf adresinden alındı
Torontoist. (2018, Şubat 12). Torontoist. Torontoist: https://torontoist.com/2018/02/public-works-defensive-urban-design-spotted-around-toronto/ adresinden alındı
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu. (2021, Nisan 3). TİHEK-Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu. Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik: https://www.tihek.gov.tr/ayrimcilikla-mucadele-ve-esitlik-3 adresinden alındı
UAF . (2022, 9 21). Uluslararası Af Örgütü. Amnesty: https://www.amnesty.org.tr/icerik/ayrimcilik adresinden alındı
Yeni Şafak, H. (2022, 9 20). Fransa’dan göçmenlere karşı insanlık dışı adım: Calais’de meydanlara kaya yığdılar. Yeni Şafak Gazetesi: https://www.yenisafak.com/dunya/fransadan-gocmenlere-karsi-insanlik-disi-adim-calaisde-meydanlara-kaya-yigdilar-3859381 adresinden alındı
Yıldırımalp, S. (2021, Aralık 29). Ayrımcılık Temelli Dışlanma: Türkiye'de Çalışma Hayatında Kadınlar. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, s. 321-346.