Muammer HARDAL

ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNDE ŞEHİTLİK ALGISININ METAFORLARLA İNCELENMESİ

Geçmişten günümüze din ve vatanın müdafaası için mücadele edip hayatını kaybedenler kültürümüzde çok değerli kabul edilmiş ve şehitlik mertebesine ulaştığı için kutsanmışlardır. Şehit, sadece onu tanıyanı değil tanımayan birçok insanı da ilgilendirmiş ve şehidin şahadeti toplumsal bir tepki oluşturmuştur. Kutsal değerler uğruna canını veren şehitler toplumun her kesimini etkilemiştir. Bu çalışmada ortaöğretim öğrencilerinin şehitliğe ilişkin algılarını metaforlar aracılığıyla belirlenmesi amaçlanmıştır. Belirtilen amaç için ortaöğretim öğrencilerinden “şehitlik” kavramına ilişkin metafor üretmeleri istenmiştir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Araştırma katılımcıları, 2015-2016 eğitim öğretim yılında Bursa ilinde 6 farklı okulda (Anadolu Lisesi, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Spor Lisesi, Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi, İmam Hatip Lisesi) öğrenim gören 120 ortaöğretim öğrencisinden oluşmaktadır. Verilerin analizinde; kodlama ve ayıklama, örnek metafor listesi oluşturma, kategori belirleme, geçerlilik ve güvenilirliği sağlama ve metaforları nicel veri haline dönüştürme aşamaları takip edilmiştir. Katılımcılar, “şehitlik” kavramı hakkında 100 metafor üretmişlerdir. Elde edilen veriler içerik analizi tekniği ile analiz edilerek benzer metaforlar aynı kategoride toplanmıştır. Ortaöğretim öğrencilerinin “şehitlik” olgusu üzerinde geliştirmiş oldukları metaforlar; değerli bir olgu olarak şehitlik (%19), fedakârlık örneği olarak şehitlik (%17), yüksek bir mertebe olarak şehitlik (%17), ölümsüzlük örneği olarak şehitlik (%13), kahramanlık ve cesaret örneği olarak şehitlik (%9), sevgiliye ulaşma ve aşk örneği olarak şehitlik (%7), görev olarak şehitlik (%6), ayrılık ve acı örneği olarak şehitlik (%5), dini bir olgu olan şehitlik (%5) ve karmaşık bir olgu olan şehitlik (%2) kategorileri altında toplanmıştır. Belirtilen 10 kategori incelendiğinde, en çok şehitlik olgusunun değerli olması yönünden öne çıktığı görülmektedir. Belirtilen kategorilerin sınıf ve cinsiyet bağlamında farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Kız öğrenciler değerli bir olgu olarak şehitlik kategorisine ilişkin daha fazla metafor geliştirmişken; erkek öğrenciler yüksek bir mertebe olarak şehitlik kategorisine ilişkin daha fazla metafor geliştirmişlerdir. 12’nci sınıfta öğrenim gören öğrenciler tüm kategorilere ilişkin metafor geliştirmişken; 9’uncu sınıfta öğrenim gören öğrenciler sevgiliye ulaşma ve aşk örneği olarak şehitlik ve karmaşık bir olgu olan şehitlik kategorilerine, 10’uncu sınıfta öğrenim gören öğrenciler dini bir olgu olan şehitlik, ayrılık ve acı örneği olarak şehitlik ve karmaşık bir olgu olan şehitlik kategorilerine ve 11’inci sınıfta öğrenim gören öğrenciler görev olarak şehitlik kategorisine ilişkin hiç metafor geliştirmemişlerdir. Sonuç olarak, öğrencilerin “şehitlik” ile ilgili yüksek düzeyde olumlu algılaya sahip oldukları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Şehitlik, Metafor, Algı, Bursa, Ortaöğretim Öğrencileri

The Study of High School Students’ Martyrdom Perception through Metaphor

PDF

___

• Can Ali (2015), “Kuran ve Yeni Ahit’e Göre Şehitlik”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 37.
• Cerit, Y. (2008), “Öğretmen Kavramı İle İlgili Metaforlara İlişkin Öğrenci Öğretmen ve Yöneticilerin Görüşleri”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (4): 693-712.
• Draaisma, D. (2007), Bellek Metaforları: Zihinle İlgili Fikirlerin Tarihi, Çev. Gürol Koca, Metis Yayınları, İstanbul.
• Ekiz, D. (2001), İlköğretimde Fen Bilimi Öğretimi ve Öğrenimi, Derya Kitabevi, Trabzon.
• Lakoff, G., Johnson, M. (2005), Metaforlar Hayat, Anlam ve Dil, (Çev: Demir, G. Y.), Paradigma, İstanbul.
• TDK (2011), Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Levine, P. M. (2005), “Metaphors and Images of Classrooms”, (ERIC Document Reproduction Service No: EJ72489).
• Lewin, S. R. (1993). Language Concepts and Worlds: Three Domains Of Metaphor, In A. Ortony (Ed.), Metaphor and Thought, (pp. 113-134), Cambridge: Cambridge University Press.
• Miles, M. B., Huberman, A. M. (1994), Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook (Second Edition), SAGE Publications, California.
• Morgan, G. (1998), Yönetim ve Örgüt Teorilerinde Metafor, (Çeviren: G. Bulut), MESS Yayın No:280, İstanbul.
• Öztürk, Y. N. (1997), Asrı Saadet Şehitleri, Yeni Boyut, İstanbul.
• Pertie, H. G. ve Oshlag, R. S. (1993). Metaphor And Learning, in A. Ortony (Ed.), Metaphor and Thought, (pp. 579- 609), Cambridge: Cambridge University Press.
• Saban, A. (2004), Giriş Düzeyindeki Sınıf Öğretmeni Adaylarının “Öğretmen” Kavramına İlişkin İleri Sürdükleri Metaforlar, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (2), 131-155.
• Saban, A. (2009). “Öğretmen Adaylarının Öğrenci Kavramına İlişkin Sahip Oldukları Zihinsel İmgeler”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7 (2), 281-326.
• Semerci, Ç. (2007), “Program Geliştirme Kavramına İlişkin Metaforlarla Yeni İlköğretim Programlarına Farklı Bir Bakış”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31 (1), ss.139-154.
• Yaran R. (2012), “Şehitlik ve İlgili Fıkhî Hükümler”, M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 42 (2012/1), ss. 211-220.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2006), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık: Ankara.