Erokan CANBAZOĞLU, Uğur ERCAN, Emre İPEKÇİ ÇETİN

TİCARİ TAKSİ ARAÇ YENİLEMELERİNDE AHS VE MOORA YÖNTEMLERİNE DAYALI KARAR DESTEK MOBİL UYGULAMASI

Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’nın “Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)” uygulamasında yapmış olduğu “Ticari Taşıtların Yenilenmesinde Geçici Madde Uygulaması” kapsamında şehir içi taksi taşımacılığı faaliyeti gösteren ticari taşıtların yenileme işlemlerinin 30/06/2019 tarihine kadar yapılması halinde ÖTV muaf tutulmuştur. Binek ticari taksi olarak araç almak isteyenler net fiyat, anahtar teslim fiyat, vergi indirim kazancı, yakıt türü, şehir içi yakıt tüketimi, şehir dışı yakıt tüketimi, şanzıman tipi, motor hacmi, motor gücü, maksimum hız, hava yastık sayısı, hızlanma, CO2 emisyonu, bagaj hacmi ve koltuk sayısı gibi kriterlere önem vermektedir. Gereksinimleri karşılayacak aracın seçilmesi önemli ve karmaşık bir süreç haline gelmektedir. Taksicilerle yapılan görüşmelerde genellikle tecrübe ve tavsiyelerin göz önünde bulundurulduğu, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (ÇKKV) vb. bilimsel yaklaşımların dikkate alınmadığı gözlemlenmiştir. Bu çalışmada kullanıcının seçmiş olduğu kriterlerin karar verme sürecinde kullanıldığı, 667 adet ticari taksi alternatifinin kullanıcı kriter ağırlıklarına uygun sıralama yapabilecek, android ve IOS işletim sistemine sahip cep telefonu ve tabletlerden kolaylıkla ulaşılabilen karar destek sistemine sahip mobil uygulama tasarlanmıştır. Mobil uygulama kriter ağırlıklandırma için AHS, ticari araçları sıralamak için MOORA tekniğini kullanmaktadır. Hazırlanan mobil uygulama hızlı ve kolay bir şekilde uygulama marketlerinden indirilebilmektedir. Uygulamanın sade ve kullanıcı dostu arayüzü her yaş ve kesimden kullanıcıya hitap etmektedir. Mobil uygulama sadece gerekli olan özellikleri ve araç bilgilerini içerdiğinden kullanıcılar kolaylıkla ticari araç seçimi yapabilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ticari Araç Seçimi, AHS, MOORA, Ticari Taksi Seçme Uygulaması

TAXI RENEWALS BASED ON AHP AND MOORA METHODS DECISION SUPPORT MOBILE APPLICATION

As part of Ministry of Finance Revenue Administration’s decision of “Application of Provisional Clause in Renewal of Commercial Vehicles” in “Private Consuming Tax (PCT)”, renewal operations of commercial vehicles to be used as local taxi cabs are held exempted from PCT on condition that they are completed until 30/06/2019. Those who want to buy vehicles to be used as commercial vehicles put some criteria into consideration such as production price, rate of PCT discount, fuel type, inner city and upstate fuel consumption, transmission structure, cylinder volume, engine power, maximum speed, number of airbags, acceleration, rear deck capacity, and number of seats. Selection of the vehicle to meet the requirements becomes a complicated process. In interviews with the taxi drivers it has been observed that, mostly the experiences and recommendations are taken into consideration while Multi Criteria Decision Making Methods (MCDM) etc. are not. In this study, designing a mobile app that is easily accessible from smart phones with android and IOS operation systems, and that has decision support system that sorts 667 taxi cab alternatives suitable for user criteria is designed. The mobile application uses the AHP technique for criteria weighting and MOORA technique for vehicle ranking. The mobile application can be downloaded quickly and easily from application markets. The simple and user-friendly interface of the application appeals to users of all ages and sights. Since the mobile application contains only the necessary features and vehicle information, users can easily choose commercial vehicles.

Keywords:

Selection of commercial vehicles, AHP, MOORA, application to select taxi cabs,

PDF

___

Barry, N. (2013). The App Design Handbook. Pragmatic Bookshelf.
Bernard, C. ve Summers, S. (2010). Dynamic Prototyping with SketchFlow in Expression Blend. Indianapolis: Que Publishing.
Byun, D. (2001). The AHP Approach for Selecting an Automobile Purchase Model. Information & Management, 38, 289-297.
Bozdemir, M. ve Yılmaz, T. I. (2009). Kural Tabanlı Karar Verme Mekanizmasına Sahip Sistematik Araç Seçim Modeli Geliştirilmesi Üzerine Bir Alan Araştırması. Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi, 6(2) 19-27.
Bowles, C. ve Box, J. (2010). Undercover User Experience Design. Berkeley: New Riders Pub.
Brauers, W. K. M. ve Zavadskas, E. K. (2006). The MOORA Method and Its Application To Privatization In A Transition Economy. Control and Cybernetics, Vol.35 No.2 s:445-469.
Brauers, W. K. M. ve Zavadskas E. K. (2012). Robustness of MULTIMOORA: A Method for Multi–Objective Optimization. Informatica, Vol. 23. No. 1 s:1– 25.
Ersöz, F. ve Atav, A. (2011). Çok Kriterli Karar Verme Problemlerinde MOORA Yöntemi. YAEM 2011 Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği 31. Ulusal Kongresi, Sakarya Üniversitesi, s:78-87.
Faranello, S. (2012). Balsamiq Wireframes Quickstart Guide. Birmingham: Packt Publishing.
Gelir İdaresi Başkanlığı. (2017). Erişim adresi http://www.gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/ Tebligler/OTV_Kanunu/uygulama2/otv_II_sayili_uyg_genteb.pdf
Görener, A., Dinçer H., ve Hacıoğlu Ü. (2013). Application of Multi-Objective Optimization on the Basis of Ratio Analysis (MOORA) Method for Bank Branch Location Selection. International Journal of Finance & Banking Studies, Vol 2, No.2, 41-52.
Güngör, İ. ve İşler, D. B. (2005). Analitik Hiyerarşi Yaklaşımı ile Otomobil Seçimi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, s. 21-33.
Gürsakal, S. (2015). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri. Aytaç, M. ve Gürsakal, N. (Ed.), Karar Verme, (244-247). Bursa: Dora Yayınevi.
Kabak, M. ve Uyar, Ö.O. (2013). Lojistik Sektöründe Ağır Ticari Araç Seçimi Problemine Çok Ölçütlü Bir Yaklaşım. Gazi Üniversitesi, Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt:28, No:1, s.115-125.
Keçek, G. ve Yıldırım, E. (2010). Kurumsal Kaynak Planlama (ERP) Sisteminin AHS ile Seçimi: Otomotiv Sektöründe Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15 (1), 193-211.
Kuruüzüm, A. ve Atsan, N. (2001). Analitik Hiyerarşi Yöntemi ve İşletmecilik Alanındaki Uygulamaları, Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 83-105.
Lowdermilk, T. (2013). User-Centered Design. Sebastopol: O'Reilly Media.
Moule, J. (2012). Killer UX Design. Collingwood: Sitepoint Pty Limited.
Ömürbek, N., Karaatlı, M., Eren, H. ve Şanlı, B. (2014). AHP Temelli PROMETHEE Sıralama Yöntemi İle Hafif Ticari Araç Seçimi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C: 19, S:4, 47-64.
Önay, O. (2014). Moora. Yıldırım, B.F. ve Önder, E. (Ed.), Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, ss.245-257. Bursa: Dora Yayıncılık.
Önay, O. ve Çetin, E. (2012). Turistlik Yerlerin Popülaritesinin Belirlenmesi: İstanbul Örneği. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadi Enstitüsü Yönetim Dergisi, Yıl:23, Sayı: 72, s:90-109.
Önder, G ve Önder, E. (2014). Analitik Hiyerarşi Süreci. Yıldırım B.F. ve Önder E. (Ed.), Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, ss.21-74. Bursa: Dora Yayıncılık.
Özdemir, M.S. ve Gasimov, R.N. (2004). Decision Aiding The Analytic Hierarchy Process and Multi Objective 0–1 Faculty Course Assignment. European Journal of Operational Research, 157, 398–408.
Saaty, T.L. (1996). Decision Making with Dependence and Feedback: The Analytic Network Process. Pittsburgh: RWS Publications.
Saaty, T.L. ve Vargas L. G. (2000), Models, Methods, Concepts&Applications of the Analythic Hierarchy Process. Boston/Dordrect/London: Kluwer Academic Publisher.
Saaty, T.L. (2008). Relative Measurement and Its Generalization in Decision Making Why Pairwise Comparisons are Central in Mathematics for the Measurement of Intangible Factors The Analytic Hierarchy/Network Process (To the Memory of my Beloved Friend Professor Sixto Rios Garcia). Revista de la Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales. Serie A: Matemáticas (RACSAM), ISSN 1578-7303, Vol. 102, No. 2, 2008, pags. 251-318. 102. . 10.1007/BF03191825.
Soba, M. (2012). Promethee Yöntemi Kullanarak En Uygun Panelvan Otomobil Seçimi ve Bir Uygulama. Journal of Yasar University, 28(7): 4708-4721.
Şengül, Ü., Eren, M. ve Shıraz, S.E. (2012). Bulanık AHP ile Belediyelerin Toplu Taşıma Araç Seçimi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 40, ss. 143-165.
Şişman, B. ve Eleren, A. (2013). En Uygun Otomobilin Gri İlişkisel Analiz Ve ELECTRE Yöntemleri ile Seçimi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3): 411-419.
Terzi, Ü., Hacaloğlu, S.E., Aladağ, Z. (2006). Otomobil Satın Alma Problemi için Bir Karar Destek Modeli, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, Yıl: 5 Sayı:10 Güz 2006/2 s. 43-49.
Timor, M. (2011). Analitik Hiyerarşi Prosesi. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
Uyar, Ö. O. (2012). Ulaştırma Sektöründe Faaliyet Gösteren Lojistik Firmalar İçin Araç Seçimi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
Vatansever, K. ve Uluköy, M. (2013). Kurumsal Kaynak Planlaması Sistemlerinin Bulanık AHP ve Bulanık MOORA Yöntemleriyle Seçimi: Üretim Sektöründe Bir Uygulama. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (2), 274-293.
Yavaş, M., Ersöz, T. ve Kabak, M. (2014). Otomobil Seçimine Çok Kriterli Yaklaşım Önerisi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(4), 110-118.
Warfel, T.Z. (2011). Prototyping. New York: Rosenfeld Media.