Kreşin Tatar Türkçesi (Dil, Kültür, Tarih)

Türkler İdil-Ural bölgesinde İdil-Bulgar Devleti   (8.-14. Yüzyıllar), Altınordu Devleti (13.-15.Yüzyıllar) ve Kazan Hanlığı (1437-1552) gibi büyük çapta devletler kurmuşlardır (Özkan: 2014; 216). İdil-Ural bölgesinde yaşayan, soy bakımından Bulgar ve Kıpçak Türklerine dayanan Tatar Türklerine Orhun yazıtlarından günümüze kadar rastlanmaktadır (Özkan:2014; 230). Çinliler, Cengiz Han öncesi Moğolca konuşmayan halka dâhi tüm Moğollara  “Tatar” adını verdikleri gibi bazen de Orta Asya coğrafyasında Türkçe konuşan tüm topluluklara “Tatar” adını vermiştir. Aynı zamanda Moğolca konuşan ulusların hepsine Ta-ta (Tatar) dedikleri gibi Tatarları; Ak Tatarlar, Kara Tatarlar ve Yabani Tatarlar olmak üzere medeni durumlarına göre sınıflandırmışlardır. İslam coğrafyasında yazılmış olan eserlerde Tatar ismine nadiren rastlanmakla beraber Tatar ismi Moğollar için kullanılmıştır. Ermeni ve Gürcü tarihçiler de Moğolları Tatar ismiyle anmışlardır. Öte yandan Kaşgarlı Mahmut Tatarların Türk olduğunu belirtir ve yaşadıkları yeri de haritasında belirtir. Ayrıca Tatar halkının ayrı bir dilleri olduğunu da belirtmiştir. (Sümer: 2011; 168-169). Türk-Tatar birliği içerisinde yer alan ve Hrıstiyan olmaları sebebiyle diğer Tatarlardan farklılık gösteren Kreşin Tatarları 16.- 17. yüzyıllarda ve 18. yüzyılın ilk yarısında baskılar sonucu vaftiz edilerek Hrıstiyanlaştırılmıştır; ancak daha sonra 20. yüzyılın ilk dönemlerinde hürriyet ortamının oluşmasıyla bir kısmı Müslümanlığa geçmiştir. Hrıstiyan Tatarlar olarak bilinen Kreşin veya Krıyaşen Tatarları etnik ve dil özellikleri olmak üzere Molkeev, Çittopol, Batı-Kam, Elabuık, Mengel, Bakalin ve Nogeybek olmak üzere yedi gruptan meydana gelmektedir (Özkan: 2014; 235). Kreşin Tatar Türkçesi (Dil, Kültür, Tarih) adlı eser Elazığ Fırat Üniversitesinde öğretim üyesi olan Prof. Dr. Ercan Alkaya’nın ve Kazan (İdil boyu) Federal Üniversitesinde öğretim üyesi olan Doç. Dr. Zoya Kirillova’nın yapmış oldukları çalışmadır.

Nursery Tatar Turkish (Language, Culture, History)

Turks in the Idil-Ural region of the Idil-Bulgarian State (8th-14th centuries), the Golden Horde State (13th-15th centuries) and Kazan Khanate (1437-1552) have established a large number of states (Özkan: 2014; 216). Living in the Idil-Ural region, the Tatar Turks based on the Bulgarian and Kipchak Turks for genealogy are found to date from Orkhon inscriptions (Özkan: 2014; 230). The Chinese called all the Mongols who were non-Mongolian speaking people before the Genghis Khan, as ı Tatar dik and sometimes called oğ Tatar i to all Turkish-speaking communities in Central Asia. At the same time, all the Mongolian speaking nations, as they say Ta-ta (Tatar) Tatars; Ak Tatar, Black Tatars and Wild Tatars, according to their status according to their marital status. Although the Tatar name is rarely found in the works written in the Islamic geography, the name Tatar was used for the Mongols. Armenian and Georgian historians also called the Mongols Tatar. On the other hand, Kaşgarlı Mahmut states that the Tatars are Turkish and indicate the place they live in. He also stated that the Tatar people have a separate language. (Sumer: 2011; 168-169). The Tatars of the Nursery, which were part of the Turkish-Tatar unity and differed from the other Tatars due to their Christianity, were baptized Christianized in the 16th and 17th centuries and in the first half of the 18th century. however, later in the early days of the 20th century, some of them were converted to Islam. Ethnic and linguistic features of the kindergarten or Krishansen Tatars known as the Christian Tatars are composed of seven groups, Molkeev, Chittopol, West-Kam, Elabuik, Mengel, Bakalin and Nogeybek (Ozkan: 2014; 235).

___

  • Referans 1: Özkan, Nevzat (2014). Türk Dilinin Yurtları, Akçağ Yayınları: Ankara.
  • Referans 2: Sümer, Faruk (2011). “Tatarlar”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. XLI., Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, ss. 168-170.