Aşık Oyununda Kemik Yüzlerinin Adlarının Kökeni Üzerine

Aşık kemiğiyle oynanan oyunların geçmişi Neolitik çağa kadar dayanır. Aşık oyunu Türk ve Moğol halklarında geleneksel oyunlardan ilk akla gelenlerindendir. Aşık kemiğinin dört yüzü vardır. Türk ve Moğol dillerinde birçok farklı ad taşımalarına rağmen, bunlardan alçı, tava, bök ve çik arketip olarak öne çıkmaktadır. Yazar makalede aşığın bu yüzlerinin kökeni ve anlamlarını irdelemektedir. Sözcüklerin etimolojik ve semantik tahlili sonucu aşık kemiğinin iki dikey yüzünün sırasıyla “at/eşek”, “öküz/dana”, yatay yüzlerinin ise “koyun” ve “keçi” anlamları taşıdıkları sonucuna varmıştır. Yazara göre, anlamları Moğolcadaki kullanımlarıyla da örtüşen ilgili sözcükler Türklerin aşık oyununda kemiğinin yüzleri için kullandıkları en eski sözcükler olmalıydı.

On the Origin of the Names of the Astragalus' Sides in the Ašïk (Anklebone Flicking) Game

The games using the anklebones (astragalus) of domestic animals date back to the Neolithic era. Such games are also known as one of the traditional games among the Turkic and Mongolian peoples. The anklebone used for games has four sides. Although it carries many different names in Turkic and Mongolian languages, alčï, tava, bök and čik stand out as archetypes. The author examines the origin and meaning of these words. Based on the etymological and semantic analysis of them, the author concludes that the two vertical sides of the bone had the meaning of “horse/donkey”, “ox/calf", and the horizontal sides of  "sheep” and "goat" respectively. The author also claims that these names, which matches the names for the anklebone's sides in Mongolic languages, should have been the very ancient words used in Turkic for astragalus used in the ankle bone flicking game.

___

  • Abduldayev, E., İsayev, D. (1969). Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdügü. Frunze, Mektep.Ahmerov, K. Z. (ed), (1958). Başkirsko-Russkiy Slovar’. Moskva, Gosudarstvennoye İzdatel’stvo İnostrannıh i Natsional’nıh Slovarey (=BRS).Akbayev, H. M. (2012). Karaçayevo-Balkarskiye Detskiye İgrı. Pyatigorsk, İKO Alanskij Ermitaj.Anikin, A. E. (2007). Russkiy Etimologiçeskiy Slovar’ I, A-Ayuşka. Moskva, Yazıki Slavyanskoy Kul’turı.Aslan, E., Aslan E. (2012). Karapapak-Terekeme Türklerinde Aşık Kemiği Oyunları, Dilleri ve Kültürleri Yok Olma Tehlikesine Maruz Türk Toplulukları Konulu 4. Uluslararası Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı, 2013, s. 101-105.Bammatov, Z. Z. (1969) Kumukça-Rusça Sözlük. Kumıksko-Russkiy Slovar’. Moskva, Sovyetskaya Entsiklopediya.