TÜRKİYE’DE “MADENLERİN” KÜLTLEŞME SÜREÇLERİNE DAİR BİR DEĞERLENDİRME

Türk kültüründe madenler ve madencilik Ergenekon Destanıyla da malum olduğu üzere yüzyıllardır kutsallık ihtiva etmektedir. Bu durum folklor malzemelerine doğrudan yansıdığı gibi gündelik hayatın da vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Konuya en iyi örneği teşkil eden “demir kültü” başta olmak üzere altın, gümüş, bakır gibi sık kullanılan madenler; Türkler’in kültür evreninde sadece değerli maddeler olarak değil manevi anlamda da kendisine hatırı sayılır bir yer edinmiştir. Bu sayede madenler sanatta, bilimde, kişisel adlandırmalarda hatta rüyalar vasıtasıyla toplumsal bilinçaltında yer edinmişlerdir. Çalışmanın kapsamı Türkiye sahası olarak belirlenmiş ve “maden kültü”nün geçmişten günümüze seyrini ihtiva etmektedir. Çalışma verileri; yazılı ve sözlü kaynaklara (kaynak kişiler), yazarın kişisel deneyim ve gözlemlerine dayanmaktadır. Çalışmanın sonuç kısmında madenlerin kişi adlarına yansımaları cinsiyete, sosyal hayattaki kullanım yelpazesine göre değerlendirilmiştir. Kimi madenlerin yaygınlık alanının sınırlı; kiminin ise kültleşme süreci bağlamında yaygın etkisinin devam ettiği tespit edilmiştir. Son olarak Gök Tanrı inancından günümüze madenlerin Türkler’in hayatlarında yerinin tespiti ve değerlendirilmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Madenler, demir kültü, Gök Tanrı İnancında Madenler

An Evaluation On The Cultificatin Processes Of “Mines” In Turkey.

As it is known from the Ergenekon Epic, mines and minig in Turkish culture have been sacred for centuries. This situation is directly reflected in folklore meterials also has become an indispensable part of daily life. Frequently used mines in Turkish culture such as gold, silver and copper, especially the “cult of iron” which constitutes the best example, they have gained a considerable place in the cultural universe of Turks not only as valuable items but also in spiritual sense. In this way, mines have taken place in art, science, personal namings also have taken place in the social unconscious through dreams. The scope of the study area designated as Turkey and contains mineral cult of the past to the present course. Study data are based on written and oral sources (resourse person) and the author’s personal obsevations and experiences. In the conclusion part of the study reflection of mines on personal names evaluated by acorrding to gender, spectum of use in social life. It has been determined that some mines have limited prevalance area; the widespread of influence of some in the context of cultization process continues. Finallay, from the belief of “Gök Tanrı” to the present, determination and evaluation of the place of mines in Turkish lives has been made.

Keywords:

Mines, iron cult, mines in the belief of Gök Tanrı,

PDF

___

Atsız, N. (1943). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: İrfan Yayınevi.
Barlas U. “Anadolu’da Kurşun Dökme Adetleri ve Hastalıkların Bu Yolla Tedavisi, 1990, Tıp Tarihi Araştırmaları.
Campbell, J. (2007). İlkel Mitoloji, Tanrının Maskeleri 3. (Çev. Kudret Emiroğlu). Baskı Ankara: İmge Kitabevi.
Çağatay, S. (1963). Türk Lehçeleri Örnekleri XIII. yüzyıldan XVII. YY’a Kadar Yazı Dili. Ankara Üniversitesi, DTCF Yayınları No. 62, Türk Dili ve Edebiyatı Enstitüsü No:9 Ankara.
Çay, A. (1988). Türk Ergenekon Bayramı, Nevruz. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları:88, Seri: IV. Sayı:24.
Fromm, E. (2004). Freud Düşüncesinin Büyüklüğü ve Sırları. İstanbul: Arıtan Yayınları.
Gökalp, Z. (1974). Türk Medeniyet Tarihi İslamiyetten Evvel Türk Medeniyeti, İslamiyetten Evvel Türk Dini 1. Kitap (Hazırlayan: Fikret Şahoğlu, İstanbul: Türk Kültür Yayını: 5.
İnan, A. (1954). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Türk Tarih KurumuYayınlarından VII. Seri, No:24. Ankara.
İzbırak, R. (2018). “Türkiye’de Madencilik”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 3(2).
Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi II. Cilt. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. TTK Yayınları VII. Dizi. Sa. 102 Ankara.
Ögel, B.(2014). Türk Mitolojisi I. Cilt. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, TTK Yayınları VII. Dizisi Sa. 102 Ankara.
Tacou, C. (2000). Din ve Fenomoloji, Mircea Eliade’nin Eserlerine Toplu Bir Bakış. (Çev. Havva Köser). İstanbul: İz Yayıncılık.
Yayın, N. (2012). Gök Tanrı İnancı Bağlamında Türk Mitolojik Değerlerinde Cinsiyet İzmir:Üniversiteliler Ofset.