Hak Halili / Zehra Bacı Dergâhı’nda Dervişlik, Adap, Muhabbet Basamakları ve Merasimler

Makalemizin mihengi olan Hak Halili; Mısır’daki Cami’ü’l-ezher’de eğitimini tamamlamıştır. Başmüderrisliğe kadar yükselmiş, 12 tarikatın şeyhliğini yapabileceğine dair icazet almış bir mutasavvıftır. Sarayda şehzadelere Mesnevi dersleri verdiği bilinir. Daha sonra memleketi Afyonkarahisar’ın Emirdağ ilçesindeki ilk Yörük yerleşim merkezlerinden biri olan Karacalar Köyü’ne dönmüş ve dergâhını kurmuştur. Ölümüne yakın bir tarihte de dergâhın icazetini kızı Zehra Bacı’ya vermiştir. Bu çalışmada Hak Halili / Zehra Bacı Dergâhı’ndaki derviş olmak için gereken hususiyetler sırasıyla aktarılmıştır. Dergâhın mürşitlerinden Abdülkadir Şahbaz’ın itinayla saklanan ses kayıtları içinden çok mühim tespitler elde edilerek çalışmaya eklenmiştir. Bunun yanı sıra Muharrem Ayı’nda, Nevruz’da, Hıdırellez’de, Hak Halili, Zehra Bacı ve Abdülkadir Sultan’ın ölüm yıldönümlerinde yapılan çeşitli merasimlere ve muhabbet basamakları adını verdiğimiz ibadetlerin inceliklerine yer verilmiştir. Yapılan bu değerlendirme ve derleme çalışmasında kültürel mirasa katkı sağlama amacı güdülmüştür. Dergâha ait bazı fotoğraflarla da yazılanlar desteklenmiştir. Makalemizin Hak Halili / Zehra Bacı Dergâhı’na dair yeni çalışmalar için yol gösterici olacağı ümit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hak Halili, Zehra Bacı, Dergâh, Türbe, Merasimler

Becoming Dervish in the Hak Halili / Zehra Bacı’s Dergah, Customs, Steps of Love for God and Ceremonies

Abstract Hak Halili who is the main subject of this article, completed his education at Al-Azhar Mosque in El-ezher. He was an expert who had reached some kind of a degree of professor (başmüderris) and received the approval that he could be sheikh of 12 tariqa. It is known that he gave Mesnevi lessons to the princes in the place. Then he returned to the village of Karacalar which was one of the first nomad settlements in Emirdağ of Afyonkarahisar then established his dergah. In a date close to his death, he approved his daughter to become his successor. In this article, Hak Halili and the required abilities to become dervish in his successor (also daughter) Zehra Bacı’s Dergah will be descripted. Added to the study very important findings through carefully preserved audio recordings of guide Abdülkadir Şahbaz. Besides, the ceremonies and the prayer rituels those we call “steps of love for God (muhabbet)” which are still performed in both Hak Halili, Zehra Bacı, Abdulkadir Sultan’s death anniversaries, in Hıdırellez, in Nawruz and in the month of Muharrem will be pictured. It is intended to contribute to the cultural heritage in this evaluation and compilation study. Posts are supported with photos of the Dergah. It is hoped that our article will be a guide for bew studies on Hak Halili / Zehra Bacı’s Dergah.

Keywords:

: Hak Halili Zehra Baci, Tarikat, Dergah, Tomb, Ceremonies,

PDF

___

Abdülkadir Geylani (1976). Fütühü’l-Gayb. (Çev: Abdulkadir Akçiçek). İstanbul: Rahmet Yayınları.
ERYILDIRIM, İsmail (2001). Hak Halili ve Yol Erkanı. Ankara: Hak Halili Türbesini Koruma Kültür ve Dayanışma Derneği Yayınları.
GÜZEL, Abdurrahman (2004). Dini-Tasavvufî Türk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
DEVELLİOĞLU, Ferit (2001). Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Aydın Kitapevi.
SAYIN, Emine Gülay (1983). “Hak Halili, Zehra Sultan Dergâhı Dervişleri”. Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Bûsȋrȋ (1955). Dȋvânü’l-Bûsȋrȋ (nşr. Muhammed Seyyid Kȋlânȋ). Kahire.
KAYA, Mahmut (1992). “Bûsȋrȋ maddesi”. TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları. C. 6.
KORKMAZ, Esat (1993). Ansiklopedik Alevilik-Bektaşilik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ant Yayınları.
TEPER, Filiz (1992). “Karacalar Köyü Folkloru ve Etnografyası”. Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
TDK (2005). Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1972). Mekke-i Mükerreme Emirleri. Ankara: TTK Yayınları.
YILMAZ, Ayşe (2012). “Hak Halili/Zehra Bacı Dergâhı’nın Öğretisi ve Dergâhla Türbenin İç-Dış Özellikleri”. Milli Folklor, Sayı 96, s: 247-259. Kaynak Kişiler. A. K. Ş. = Abdülkadir Şahbaz (Abdülkadir Sultan, Zehra Bacı’nın oğlu ve halifesidir, d. 1922-ö. 1997). (Kendisine ait bilgiler Nurettin Şahbaz’ın yaptırdığı kaset çözümlerinden alıntıdır.)
N. Ş. = Nurettin Şahbaz (d. 1948 - …, Karacalar Köyü Muhtarı, Kanaat Önderi)
A.Ş. = Ahmet Şahbaz (d. 1965 - …., Avukat, Araştırmacı)