GELENEKSEL KARACASU EVLERİNE AİT AHŞAP KAPILARIN ANALİZİ

Bu araştırma kültürel miras niteliğindeki geleneksel evlerin en önemli cephe elemanlarından olan kapıların yöresel özelliklerini, yapım tekniklerini gelecek kuşaklara aktarım yapabilmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışma Aydın iline bağlı, UNESCO Dünya Miras Listesinde yer alan Afrodisias Antik Kentini içerisinde barındıran Karacasu ilçesinde yapılmıştır. Karacasu, birbirinden tabakhane çukuru ile ayrılan iki bölgeden oluşmaktadır. Bu bölgeler ilk yerleşim yeri olan Karşıyaka ve sonraki yerleşim yeri olan Çarşıyakadır. Her iki yerleşim yerinde de bir kısmı koruma altında olan birçok yöresel kimliğe sahip geleneksel ev bulunmaktadır. Çalışmada geleneksel ev kapılarının özelliklerini ortaya koyabilmek adına iki temel yöntemden faydalanılmıştır. İlk olarak çalışma kapsamına alınan 60 tane ev kapısının fotoğrafları çekilerek teknik çizimleri yapılmış, daha sonra kapıların özelliklerini niteleyecek şekilde envanter formu oluşturulmuştur. Seçilen 60 tane evin yarısı ilk yerleşim yeri olan Karşıyaka bölgesinden diğer yarısı da Çarşıyaka bölgesindendir. Her iki bölgeden de eşit sayıda kapı alınmasının sebebi; bölgeler arasında geleneksel evlerin yapım tekniklerinde farklılıkların olmasından dolayıdır. Bu farklılıkların kapılardaki yansımasını da ortaya koyabilmek için her iki bölgeden de eşit sayıda kapı ele alınmıştır. Yapılan araştırmalar neticesinde; geleneksel kapıların mevcut durumlarının analizi yapılarak yöreye özgü karakteristik özellikleri bölgelere göre karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak, kapıların yapım tekniği ve kullanılan malzeme bakımından geleneksel Türk evi kapılarının yapım tekniğine göre oluşturulduğu, yöredeki kapı tasarımlarının evin konumuna göre değişiklik gösterdiği ve ilçenin ikinci yerleşim yeri olan Çarşıyaka bölgesindeki kapılarının süslemelerinin daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Aynı zamanda yapılan analizler neticesinde çoğu kapının bozulma durumunun fazla olduğu görülmüştür. Bu bağlamda, mevcut kültürel mirasların güncel durumlarının analizi yapılarak kayıt altına alınması, gelecek nesillerde kültür bilinci oluşturabilmek, gelecek dönemlerdeki restorasyon çalışmalarına katkı sağlamak amacıyla oldukça büyük önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Kültürel Miras, Geleneksel Türk Evi Kapıları, Ahşap Kapılar, Karacasu kapıları, Koruma Önerileri

AN ANALYSIS OF WOODEN DOORS OF TRADITIONAL KARACASU HOUSES

This study was conducted to transfer the local characteristics and construction techniques of doors, one of the most fundamental facade elements of traditional houses of the cultural heritage, to future generations. The study was carried out in the Karacasu district of Aydın harbouring the Aphrodisias Ancient City, which is on the UNESCO World Heritage List. The Karacasu district consists of two regions separated from each other by a tannery pit. These regions are Karşıyaka, the first, and Çarşıyaka, the next settlement. In both settlements, there are traditional houses with many local identities, some of which are under conservation. In the study, two basic methods were utilized to reveal the characteristics of traditional house doors. Within the scope of the study, doors of 60 houses were first photographed and technical drawings were made, and then an inventory form was formed to describe the features of the doors. Half of the selected 60 houses is from Karşıyaka, the first settlement, while the other half are from Çarşıyaka. The reason for including an equal number of doors from both regions is because there exist variations in the construction techniques of traditional houses between regions. To reveal the reflection of the differences in the doors, an equal number of doors from both regions were considered. This study concluded that the crafting technique of the doors match the traditional Turkish door crafting techniques, the door locations change according to the locations of houses in the region, and that more decorations and adornments were used on the doors in the second settlement area called Çarşıyaka. It was also figured out that most of the doors have appeared to be facing strong deterioration. In this context, it is of great significance to analyze and record the current status of existing cultural heritage, to build cultural awareness in future generations, and to contribute to restoration works to be performed in the future.

Keywords:

Cultural Heritage, Traditional Turkish House Doors, Wooden Doors, Karacasu Doors, Protection Advice,

PDF

___

AnaBritanicca (2004). Genel Kültür Ansiklopedisi. Cilt:12 İstanbul. 551.
Başaran, M. (2000). 19. Yüzyılda Karacasu, Temettuat Defterleri ve Salnameler Kapsamında Aydın. Karacasu Geliştirme ve Eğitim Vakfı Yayınları. Türkiye. 15.
Bektaş, C. (2008). Karacasu Evleri, Anadolu Evleri Dizisi-10. ISBN: 975- 271-013-1. Bileşim Yayınevi. İstanbul. Türkiye. 22.
Bozer, R. (2000). Amasya ve Cevresinde Erken Osmanlı Dönemine Ait Uç Ahşap Kapı. Osmanlı Ansiklopedisi, C.XI. Ankara. 285.
Demir, M. (2003). Karacasu. Karacasu Geliştirme ve Eğitim Vakfı Dergisi. Yıl:15. Sayı:15. 16- 17.
Hasol, D. (1995). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. 258.
Kahraman, N. (2004). Geleneksel Afyonkarahisar Evlerine Ait Kapıların İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. G.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara. 4-39.
Karpuz, H. (1979). Erzurum Evlerinin Türk- İslam Mesken Mimarisindeki Yeri. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi. İslami İlimler Fakültesi. Trabzon. 19.20
Keskin, S. ve Yıldırım, K. (2016). Geleneksel Kemaliye Evlerine Ait Kapıların İncelenmesi. Sanat ve Tasarım Dergisi. Sayı: 17. 119-137.
Kılıç, E. ve Söğütlü, C. (2010). Geleneksel Mardin Evlerine Ait Ahşap Kapıların İncelenmesi. Gazi Üniversitesi. Politeknik Dergisi. Ankara. 256.
Kuruüzüm, H. (2011). Kültürel Mirasın Yaşadığı Müze. Aydın Kültür ve Turizm Dergisi. Yıl:1. Sayı:4. 52.
Ögey, B. (1979). Türklerde Ev Kültürü. Türk Kültür Tarihine Giriş 3. Kültür Bakanlığı Yayınları. Ankara. 45-62
Öney, G. (1970). Anadolu’da Selçuklu ve Beylikler Devri Ahşap Teknikleri. Sanat Tarihi Yıllığı III. İstanbul. 135.
Şaşmaz, H.A. (2002). Ankara Merkez ve Ayaş, Beypazarı İlçelerinde Geleneksel Türk Evi Kapılarının Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara. 4-35.
Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2007). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul Remzi Kitapevi. 123.
Taşdöğen, F. S. (2006). Traditional Karacasu (Aydın) Dwellings: An Investigation into Their Architectural and Social Characteristics. Ortadoğu Teknik Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yükseklisans Tezi. Ankara. 50.
Yıldırım, K. (2005). Geleneksel Afyonkarahisar Evlerine Ait Kapılar Üzerine Bir Araştırma. Gazi Üniversitesi. Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi. Ankara. 2
Yıldırım, K. (2006). Geleneksel Afyonkarahisar Evlerine Ait Kapılar Üzerine Bir Araştırma. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi. Cilt 21. No: 1 75-85.