Resul ÇAKIR, Begüm ESER, Hürol ASLAN, Ece BÜLBÜL

Aşı Karşıtlığının Bilişsel Çelişki Kuramı Bağlamında İncelenmesi: Deneysel Bir Çalışma

Bireyler, sosyal medya araçlarında karşıt görüşten olan fikirlere maruz kaldıklarında bilişsel çelişki yaşamaktadır. Bu araştırmada bilişsel çelişki kuramı, seçici maruz bırakma yöntemi ve COVID-19 aşısı ile ilgili yaşanılan gelişmeler göz önüne alınarak, bireylerin kendilerine aşı ile ilgili olumlu ya da olumsuz bir yönlendirme yapıldığında bilişsel çelişki yaşayıp yaşamayacakları, arama faaliyetlerinin oluşan bu çelişkiden nasıl etkileneceğinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın örneklemi, basit rastlantısal örnekleme tekniği ile 18-25 yaş aralığındaki Mersin Üniversitesinde çeşitli fakültelerde öğrenim gören 56 lisans öğrencisinden oluşmaktadır. Araştırmanın bulguları; katılımcıların deney öncesi tutumları ile çelişen bilgilerle karşılaştıklarında bilişsel çelişki yaşadıklarını, katılımcıların pozitif veya negatif metin okumalarının aşı tutum düzeylerini etkilediğini, katılımcıların metin okuma öncesi aşı tutumlarının ve pozitif/negatif metin okuduktan sonraki duygudurumlarında farklılaşma olmadığı ve katılımcıların seçici maruz bırakma görevinde metin okumadan önceki aşı tutumlarına göre bilgi arama davranışı sergilediklerini göstermektedir

Anahtar Kelimeler:

bilişsel çelişki, aşı karşıtlığı, seçici maruz bırakma

PDF

___

Andre, F. E., Booy, R., Bock, H. L., Clemens, J., Datta, S. K., John, T. J., Lee, B. W., Lolekha, S., Peltola, H., Ruff, TA., ve Santosham, M. (2020). Vaccination greatly reduces disease, disability, death, and inequity worldwide. Bulletin of the World health Organization. 86, 140-146.
Aydın, A., Araz, A., ve Aslan, A. (2011). Görsel analog ölçeği ve duygu kafesi: Kültürümüze uyarlama çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 14(27), 1-13.
Benis, A., Seidmann, A. ve Ashkenazi, S. (2021). Reasons for taking the covıd-19 vaccine by us social media users, Vaccines, 9(4), 315. https://doi.org/10.3390/vaccines9040315
Brehm, J. W. (1956). Post decision changes in the desirability of alternatives. Journal of Abnormal and Social Psychology, 52(3), 384–389. https://doi.org/10.1037/h0041006
Clay, J. (2013). World agriculture and the environment: A commodity-by-commodity guide to impacts and practices. Island Press.
Dubois, E., ve Blank, G. (2018). The echo chamber is overstated: The moderating effect of political interest and diverse media. Information, Communication & Society, 21(5), 729-745. https://doi.org/10.1080/1369118X.2018.1428656
Festinger, L. (1957). A theory of cognitive dissonance (2.Baskı). Stanford university press.
Festinger, L. (1962). A theory of cognitive dissonance, Stanford University Press.
Festinger, L., ve Carlsmith, J. M. (1959). Cognitive consequences of forced compliance. Journal of Abnormal and Social Psychology, 58(2), 203–210.
Gölbaşı, S. D. ve Metintaş, S. (2020). Covid-19 pandemisi ve infodemi, ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 5, 126-137. https://doi.org/10.35232/estudamhsd.797508
Hoshino-Browne, E. (2012). Cultural variations in motivation for cognitive consistency: Influences of self-systems on cognitive dissonance. Social and Personality Psychology Compass, 6(2), 126–141. https://doi.org/10.1111/j.1751-9004.2011.00419.x
Jeong., M., Zo, H., Lee. C. H., ve Ceran, Y. (2019). Feeling displeasure from online social media postings: A study using cognitive dissonance theory. Computers in Human Behavior, 97, 231-240. https://doi.org/10.1016/j.chb.2019.02.021
Johnson, T. J., Bichard, S. L. ve Zhang, W. (2009). Communication communities or “cyberghettos?” A path analysis model examining factors that explain selective exposure to blogs. Journal of Computer-Mediated Communication, 15, 60-82. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2009.01492.x
Kitayama, S., Ishii, K., Imada, T., Takemura, K. ve Ramaswamy, J. (2006). Voluntary settlement and the spirit of independence: Evidence from Japan’s “northern frontier.” Journal of Personality and Social Psychology, 91(3), 369-384. https://doi.org/10.1037/0022-3514.91.3.369
Klapper, J. T. (1960). The effects of mass communication. New York, NY: Free Press.
Klein, J. ve McColl, G. (2019). Cognitive dissonance: how self‐protective distortions can undermine clinical judgment. Medical Education, 53(12), 1178-1186. https://doi.org/10.1111/medu.13938
Larson, H.J., Jarret, C., Schulz, W. S., Chaudhuri, M., Zhou, Y., Dube, E. ve Macdonald, N.E. (2015). Measuring vaccine hesitancy: The developmental survey tool. Vaccine, 33(34), 4165-4175. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2015.04.037
Lawrence, E., Sides, J. ve Farrell, H. (2010). Self-segregation or deliberation? blog readership, participation, and polarization in American Politics. Perspectives on Politics, 8(1), 141-157. https://doi.org/10.1017/S1537592709992714
Luyten, J., Bruynell, L.ve Hoek, A. J.(2019). Assessing vaccine hesitancy in the UK population using a generalized vaccine hesitancy survey instrument. Vaccine, 37, 2494-2501. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2019.03.041
Maffei, A. ve Angrilli, A. (2019). Spontaneous blink rate as an index of attention and emotion during film clips viewing. Physiology & Behavior, 204, 256–263. https://doi.org/10.1016/j.physbeh.2019.02.037
Marquart, F., Matthes, J. ve Rapp, E. (2016). Selective exposure in the context of political advertising: A behavioral approach using eye-tracking methodology. International Journal of Communication, 10, 2576–2595.
Metzger, M. J., Hartsell, E. H. ve Flanagin, A. J. (2015). Cognitive dissonance or credibility? A comparison of two theoretical explanations for selective exposure to partisan news. Communication Research, 47(1), 3–28. https://doi.org/10.1177/0093650215613136
Nelson, J. L. ve Webster, J. G. (2017). The myth of partisan selective exposure: A portrait of the online political news audience. Social Media + Society 3(3), 1–13. https://doi.org/10.1177/2056305117729314
Nuzhath, T., Tasnim, S., Sanjwal, R. K., Trisha, N. F., Rahman, M., Mahmud, S. ve Hossain, M. (2020). COVID-19 vaccination hesitancy, misinformation and conspiracy theories on social media: A content analysis of Twitter data, SocArXiv.
Parmelee, J. H. ve Roman, N. (2020). Insta-echoes: Selective exposure and selective avoidance on instagram. Telematics and Informatics, 52, 101432. https://doi.org/10.1016/j.tele.2020.101432
Ploger, G. W., Dunaway, J., Fournier, P. ve Soroka, S. (2021). The psychophysiological correlates of cognitive dissonance. Politics and the Life Sciences, 40(2), 202-212. https://doi.org/10.1017/pls.2021.15
Puri, N., Coomes, E. A., Haghbayan, H. ve Gunaratne, K. (2020). Social media and vaccine hesitancy: New updates for the era of COVID-19 and globalized infectious diseases. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 16(11), 2586- 2593. https://doi.org/10.1080/21645515.2020.1780846
Sarı, S. S.ve Kartal, T. (2020). Covid-19 salgınının altın fiyatları, petrol fiyatları ve vıx endeksi ile arasındaki ilişki. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 93-109. https://doi.org/10.46790/erzisosbil.748181
Shapiro, G. K., Tatar, O., Dube, E., Amsel, R., Knauper, B., Naz, A. ve Rosberger, Z. (2018). The vaccine hesitancy scale: Psyhcometric properties and validation, Vaccine, 36(5), 660-667. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2017.12.043
Tecce, J. J. (1992). Psychology, physiological and experimental. In McGraw-Hill yearbook of science and technology. New York, NY: McGraw Hill.
Temli, D. G. (2022). Esin Yücel (2018), Leon Festinger'in bilişsel uyumsuzluk kuramı. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5(1), 151-155. https://doi.org/10.47948/efad.1113106
Tsang, S. J. (2017). Cognitive discrepancy, dissonance, and selective exposure. Media Psychology, 22(3), 394-417. https://doi.org/10.1080/15213269.2017.1282873
van Veen, V., Krug, M.K., Schooler, J.W. ve Carter, C.S. (2009). Neural activity predicts attitude change in cognitive dissonance. Nature Neuroscience, 12(11). 1469-1474. https://doi.org/10.1038/nn.2413
World Health Organization (WHO-DSÖ). Ten threats to global health in 2019.
Yılmaz, N., Öke,, P., ve Sönmez, S. (2021). Aşı tereddüdü ölçeğinin Türkçe geçerlik ve güvenirliği. İşletme Bilimi Dergisi, 9(3), 499-517. https://doi.org/10.22139/jobs.962519
Yiğit, T., Oktay, B. Ö., Özdemir, C. N. ve Moustafa Paşa, S. (2020). Aşı karşıtlığı ve fikri gelişimi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(53), 1244-1261.
Yücel, E. (2018). Leon Festinger'in Bilişsel Uyumsuzluk Kuramı, Anı Yayıncılık.
Zillich, A. F. ve Guenther, L. (2021). Selective exposure to information on the internet: Measuring cognitive dissonance and selective exposure with eye-tracking. International Journal of Communication 15, 3459–3478.