Konya-Kadınhanı Halk Anlatılarında Motifler

Tarihi süresince çeşitli medeniyetlere ve kültürlere kapılarını açmış olan Anadolu toprakları, günümüzde halen keşfedilmeye muhtaç değerlere sahip bir hazinedir. Sözlü edebiyat geleneği ve insan aklının ortak değerleri başlayan, metafor üretimi, mecaz kullanımındaki zenginliği beraberinde getirmiştir. Bunun sayesinde hızla gelişen Türk dili, geleneksel değerlerini korumaya devam etmektedir. Halk anlatıları, halk hikâyeleri, destanlar, masallar, memoratlar, menkıbeler ve efsaneler sözlü edebiyat geleneğinin bir türü olmakla birlikte kuşaklar boyunca bazı farklılıklar ve varyantlar halinde aktarılmakta ve böylece bağlı bulunduğu toplumun inanç ve değerlerini yansıtmaktadır. Anlatılarda yer alan motifler, mitolojik unsurlardan da yararlanarak anlatıların zenginleşmesini sağlar. Halk anlatılarının karşılaştırmalı bir şekilde incelenmesi için, üzerinde araştırma yapılmamış bölgelerin incelenmesi önemlidir. Konya'nın Kadınhanı ilçesi ve köyleri, bu bakımdan keşfedilmeye muhtaç sahalardan biridir. Dil ve edebiyat mirasının kaybolmaması ve zenginliklerin gelecek çalışmalara kaynaklık edebilmesi için kayıt altına alınması gerekir. Bu çalışmada, Konya'nın Kadınhanı ilçesine bağlı Kolukısa ve Saçıkara köylerinde yapılan ağız araştırmasında kaynak kişilerden elde edilen halk anlatıları ve bu anlatıların motif özellikleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Konya-Kadınhanı, memorat, motif, halk anlatıları

PDF

___

Referans1 Akçar, M. (2010). Anadolu Sahası Türk Halk Hikâyelerindeki Erkek Kahramanlar Üzerine Tip Araştırması, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Konya. Referans2 Albayrak, N. (2005). Türk Halk Hikâyelerinin Genel Özellikleri, Tasnifi ve Taş Baskısı Halk Hikâyelerine Bazı Katkılar, Osmanlı Araştırmaları XXVI, s.39-49.
Referans3 Alptekin, A. B. (1997). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Akçağ Yayınları, Ankara.
Referans4 Alptekin, A. B. (2007). Türk Halk Hikâyelerinde Ağaç Motifi Üzerine, Milli Folklor, Yıl:19, S. 76, s. 33-39.
Referans5 Alptekin, A. B. (2010). Türk Halk Hikâyelerinde Halk Hekimliği, Milli Folklor, Yıl:22, S.86, s. 5-19. Referans6 Alptekin, M. (2018). Meddah Behçet Mahir'in Halk Anlatılarında Halk Hekimliği ve Baytarlığı, Gaziantep Üniversity Journal of Social Sciences, 17 (3), s. 879-893. Referans7 Altunbay, M. (2016). Temel Bir Değer Olarak Dede Korkut'ta Misafirpervelik ve İzzeti İkram, Akademik Bakış Dergisi, S:56, s.359-371. Referans8 Aydoğan, E. (2006). Anadolu Sahası Türk Halk Hikâyelerinde Mitolojik Unsurlar, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halkbilimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Referans9 Ayva, A. (2001). Prof. Dr. Saim Sakaoğlu'nun Efsane Araştırmaları, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.9, s.365-391.
Referans10 Balıkçı, Ş. (2018). "Şahmeran Efsanesi ve Yılan Tılsımlarının Psikanalitik Açıdan Değerlendirilmesi", Folklor Akademi Dergisi, C:1, s. 53-64. Referans11 Çobanoğlu, Ö. (2003). Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Türk Halk İnançları, Akçağ Yayınları, Ankara. Referans12 Dégh L. & Vazsonyi A. (1974). "The Memorate and the Proto-Memorate". The Journal of American Folklore 87, s.225-239. Çev. Ahmet Barış Ekiz, "Memorat ve Ön - Memorat" Milli Folklor, 2015, Yıl 27, S.105, s.131-146.
Referans13 Ergin, M. (2016). Dede Korkut Kitabı I-II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. Referans14 Göçmen, Ş. (2014). Meddah Behçet Mahir Anlatmalarından Seçilen Aşk Konulu Halk Hikâyelerindeki Engel Epizotu Üzerine Bir İnceleme, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Referans15 Koz, M. S. (1992). Türk Halk Hikâyelerinde Aile, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, V. II. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, s.597-615.
Referans16 Özkartal, M. (2012). Türk Destanlarında Hayvan Sembolizmine Genel Bir Bakış (Dede Korkut Kitabı'ndan Örnekler), Milli Folklor, Yıl:24, S.94, s. 58-71. Referans17 Özünel, E. Ö. (2013). Halk Anlatılarında Armağan - Erginleme İlişkisi, Gazi Türkiyat, Bahar 2013/12: 59-65. Referans18 Sakaoğlu, S. (1976). 101 Anadolu Efsanesi, Damla Yayınevi, İstanbul. Referans19 Sakaoğlu, S. (1991). Son Meddah Behçet Mahir'in Hikâye Repertuvarı, Milli Folklor, 2 (9).
Referans20 Sakaoğlu, S. (2009). Efsane Araştırmaları, Kömen Yayınları, Konya.
Referans21 Sakaoğlu, S. (2011). Halk Hikâyeleri, Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayını No:1387, Eskişehir. Sözer, B. (2017). Kadınhanı ve Çevresi Türkmen - Yörük Ağzı (İnceleme-Metin-Sözlük), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
Referans22 Tanyıldızı, E. (2015). Anadolu Masallarında Ormana Terk Edilme Motifinin İncelenmesi, Asos Journal, Yıl:3, s.349-359. Referans23 Uğurlu, S. B. (2008). Çağdaş Türk Edebiyatında Şahmeran İmgesi: Arketipsel Bir Yaklaşım, 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi 10-15 Eylül 2007. C:4, s. 1691-1718.