“ÖLÜMCÜL ÇÖZÜM” FİLMİNDE KAPİTALİZM, REKABET VE İŞSİZLİK SARMALI

Kapitalist üretim yapısının körüklediği rekabet, hayatın anlamını kariyer başarısı ve bunun sağladığı maddi doyumlara bağlamaktadır. Başarının zenginlik ile ölçüldüğü, başarısızlığın ise değersizlik ile eşitlendiği kapitalist sistem, tüm toplumsal kesimleri olumsuz etkilemektedir. Kişisel çıkara dayanan kazanımların kaybedilmemesi adına insani değerlerin ikinci plana atılmasına zemin hazırlayan kapitalist sistem, insanları acımasız bir rekabetin içine itmektedir. Çalışmanın anlamının değiştiği modern kapitalist toplumlarda başarının sahip olunan metalarla ölçülmesi, işsizliğin bir kimlik bunalımı olarak da algılanmasına yol açmaktadır. İşsiz kitlesinin giderek büyümesine yol açan mevcut üretim örgütlenmesi, kol, zihin ya da emek gücü ile çalışan mavi ya da beyaz yakalı çalışan herkesi tehdit etmektedir. Bu çalışmada, Costa-Gavras’ın Ölümcül Çözüm (2005) adlı filmi kapitalizm, rekabet ve beyaz yakalı işsizliği kavramları bağlamında analiz edilmiştir. Beyaz yakalı bir yöneticinin işsiz kalması sonrasında uğradığı maddi ve manevi yıkım ile içine düştüğü çaresizlikle rakiplerini öldürmeye başlamasını anlatan film, kapitalist rekabet koşullarının acımasızlığını da ortaya sermektedir. Çalışmada çözümleme için betimsel analiz ve göstergebilim yöntemleri birlikte kullanılmıştır. Kapitalist sistemin yetiştirdiği örnek bir beyaz yakalı çalışanın bile bir seri katile dönüşmesinin hikâyesini anlatan Ölümcül Çözüm filminin analizi, çalışan kesimlerin içinde bulunduğu iktisadi sistemin arka planını, mevcut ekonomik yapının neden olduğu psikolojik hezeyanları ve insanın kendi yarattığı sistem içerisinde geldiği acımasız ve parazitvari konumu tartışmaya açmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kapitalizm, rekabet, işsizlik, beyaz yakalılar

THE SPIRAL OF CAPITALISM, COMPETITION AND UNEMPLOYMENT IN THE “LE COUPERET” FILM

The competition fueled by the capitalist production structure connects the meaning of life to career success and the material satisfaction it provides. The capitalist system, in which success is measured by wealth and failure is equated with worthlessness, adversely affects all social groups. The capitalist system, which paves the way to be put human values into the background in order not to lose gains based on self-interest, pushes people into a ruthless competition. In modern capitalist societies where the meaning of the work has changed, the measurement of success by commodities leads to the perception of unemployment as an identity crisis. The current production organization, which causes growing unemployed mass, threatens all blue or white-collar workers who work with manual, mental or labor power. In this study, film of Costa-Gavras Le Couperet (2005) has been analyzed in the context of the concepts of capitalism, competition and white-collar unemployment. The film, which tells how a white-collar manager begins to kill his rivals because of desperation and the material and moral destruction he has suffered after being unemployed, also reveals the ruthlessness of capitalist competition conditions. In the study, descriptive analysis and semiotic methods were used together. The analysis of the Le Couperet film, which tells the story of the transformation of an exemplary white-collar employee trained by the capitalist system into a serial killer, brings into question the background of the economic system that the working people are in, the psychological delusions caused by the current economic structure, and the brutal and parasitic position that man has come to within the system he has created.

Keywords:

capitalism, competition, unemployment, white-collar,

PDF

___

Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
Arslan, B. ve Ulaş, D. (2004). İstihdamın Korunması ve İşten Çıkarılanlara Uygulanan Yardımlar. http://www.onlinedergi.com/MakaleDosyalari/51/PDF2004_1_10.pdf. (Erişim Tarihi: 25.10.2021).
Asiltürk, A. (2018). İnsan Kaynakları Yönetiminin Geleceği: İK 4.0. Journal of Awareness, 3, s. 527-544.
Ay, S. (2012). Türkiye’de İşsizliğin Nedenleri: İstihdam Politikaları Üzerine Bir Değerlendirme. Celal Bayar Üniversitesi İİBF Dergisi, Yönetim ve Ekonomi, 19 (2), s. 321-341.
Bauman, Z. (2007). Liquid Life. Cambridge: Polity Press.
Bierman, W. ve Klönne, A. (2007). Kapitalizmin Suç Tarihi (B. Özçelik, Çev.). Ankara: Phoneix Yayınları.
Blackman, L. (2006). Lifestyle Magazines and the Fiction of Autonomous Self. London: Routledge.
Bolat, S. ve Koçbulut Ö. (2019). Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde İşsizlik Histerisi ve Doğal Oran Hipotezinin Ampirik Bir Analizi. Maliye Dergisi, 176, s. 201-224.
Bora, T. (2017). Herkes İşsiz Ama Seninki Farklı. T. Bora, A. Bora ve N. Erdoğan (Ed.), Boşuna mı Okuduk? Türkiye’de Beyaz Yakalı İşsizliği (s. 49-71). İstanbul: İletişim Yayınları.
Bora, T. ve Erdoğan, N. (2017). Cüppenin, Kılıcın ve Kalemin Mahcup Yoksulları, T. Bora, A. Bora ve N. Erdoğan (Ed.), Boşuna mı Okuduk? Türkiye’de Beyaz Yakalı İşsizliği (s. 13-44). İstanbul: İletişim Yayınları.
Bottomore, T. (1993). Marksist Düşünce Sözlüğü (M. Tunçay, Der.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Braudel, F. (2014). Kapitalizmin Kısa Tarihi (İ. Yerguz, Çev.). İstanbul: Say.
Campbell, J. (2017). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu (S. Gürses, Çev.). İstanbul: İthaki.
Carnoy, M. (2000). Sustaining the New Economy: Work, Family and Community in the Information Age. Cambridge: Harvard University Press. Chiapello, E. ve Boltanski, L. (2007). The New Spirit of Capitalism. New York, NY: Verso.
Collier, P. (2018). The Future of Capitalism: Facing the New Anxieties. London: Penguin Books.
Çelik, M. ve Dağ, M. (2017). Kapitalist İktisadi Düşüncenin Geçirdiği Dönüşümler Üzerine Bir Değerlendirme. BEU Akademik İzdüşüm, 2 (3), s. 50-70.
Çınar, M. U. (2016). Marx, Arendt, Modernite, Yabancılaşma ve Siyaset: Ya da, Modern Çağ’da İnsanca Bir Yaşam Mümkün mü?. YDÜ Sosyal Bilimler Dergisi, IX (2), s. 140-167.
Damgacı, A. E. (2016). Marksist Yabancılaşma Kuramının Güncelliği Sorunsalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
de Botton, A. (2003). Statü Endişesi (A. S. Bayer, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
Engels, F. (2019). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni (M. Tüzel, Çev.). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Erdayı, A. U. (2012). Beyaz Yakalıların Tanımlanması Üzerine. Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 14(3), s. 65-80.
Erdoğan, N. (2017). Sancılı Dil, Hadım Edilen Kendilik ve Aşınan Karakter, T. Bora, A. Bora ve N. Erdoğan (Ed.), Boşuna mı Okuduk? Türkiye’de Beyaz Yakalı İşsizliği (s. 75-115). İstanbul: İletişim Yayınları.
Fraser, N. ve Jaeggi R. (2018). Capitalism: A Conversation in Critical Theory. Cambridge: Polity Press.
Goffman, E. (2014). Damga: Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar. Ankara: Heretik Yayıncılık.
Gorz, A. (2001). Maddesiz (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Guiraud, P. (2016). Göstergebilim (M. Yalçın, Çev.). Ankara: İmge.
Güney, A. (2009). İşsizlik, Nedenleri, Sonuçları ve Mücadele Yöntemleri. Kamu-İş İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 10(4), s. 135-159.
Han, B. (2018). Yorgunluk Toplumu. İstanbul: Açılım Kitap.
Harvey, D. (2006). Neo-liberalism as Creative Destruction. Human Geography, 88 (2), p. 145-158.
Harvey, D. (2012). Postmodernliğin Durumu (S. Savran, Çev.). İstanbul: Metis.
Helgeson, J. (2016). American Labor and Working-Class History, 1900–1945. Oxford Research Encyclopedia of American History, p. 1-35. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780199329175.013.330.
Ho, K. (2009). Liquidated. Durham, NC: Duke University Press.
International Labour Organization (ILO) (2017). World Employment and Social Outlook Trends. http://www.ilo.org/global/research/global-reports/weso/2017/lang-en/index.htm. (Erişim Tarihi: 09.10.2021).
İslatince, H. (2009). İktisadi Sistemler. Bursa: Ekin Yayın Dağıtım.
Kaletsky, A. (2010). Capitalism 4.0: The Birth of a New Economy in the Aftermath of Crisis. New York: Perseus Books Group.
Kılıçbay, M. A. (2003). Cumhuriyet ya da Birey Olmak. Ankara: İmge.
Lane, C. (2011). A Company of One: Insecurity, Independence, and the New World of White Collar Unemployment. Ithaca, NY: Cornell ILR Press.
Larson, J.(1984). The Effect of Husband’s Unemployment on Marital and Family Relations in Blue-collar Families. Family Relations, 33, p. 503-511.
Lopez, S. ve Phillips, L. (2019). Unemployed: White-Collar Job Searching After the Great Recession, Work and Occupations. 46 (4), p. 470-510.
Lordon, F. (2013). Kapitalizm, Arzu ve Kölelik (A. Terzi, Çev.). İstanbul: Metis.
Marx, K. (2009). 1844 İktisadi ve Felsefi El Yazmaları Felsefe Yazıları (A. Fethi, Çev.). İstanbul: Hil Yayınları.
Marx, K. (2011). Kapital I (N. Satlıgan ve M. Selik, Çev.). İstanbul: Yordam.
Marx, K. ve Engels, F. (2018). Komünist Manifesto (T. Bora, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Meda, D. (2004). Emek Kaybolmakta Olan Bir Değer mi? (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Ollman, B. (2012). Yabancılaşma: Marx’ın Kapitalist Toplumdaki İnsan Anlayışı. (A. Kars, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). İşgücü Piyasası ve Genç İstihdamı Özel İhtisas Komisyonu Raporu (2018). Kalkınma Bakanlığı, Ankara.
Öcal, A. T. (2014). Avrupa Birliği’nde Uzun Dönemli İşsizlik Sorunu. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 20 (1), s. 1157-1175, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/787588.
Özkazanç, A. (2005). Türkiye’nin Neo-liberal Dönüşümü ve Liberal Düşünce. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Gelişme ve Toplum Araştırmaları Merkezi Tartışma Metinleri, No.85.
Paul, K. ve Moser, K. (2009). Unemployment Impairs Mental Health: Meta-analyses. Journal of Vocational Behavior, 74, p. 264-282.
Pettey, H. B. (2020). Introduction: Costa-Gavras and Microhistoriography: The Case of Amen (2002), H. B. Pettey (Ed.), The Films of Costa-Gavras: New Perspectives (p. 1-12), UK: Manchester University Press.
Pew Research (2010). “How the Great Recession has Changed Life in America”, http://pewsocialtrends.org/files/2010/11/759-recession.pdf. (Erişim Tarihi: 19.10.2021).
Raito, P. ve Lahelma, E. (2015). Coping with Unemployment Among Journalists and Managers. Work, Employment and Society, 29(5), p.720-737.
Rifkin, J. (1995). The End of Work: The Decline of the Global Labor Force and the Dawn of the Post-Market Era. New York: Putnam Publishing.
Robinson, W. (2011). Küresel Kapitalizm ve Ulusötesi Kapitalist Hegemonya: Kuramsal Notlar ve Görgül Deliller. Praksis, 8, s. 125-168.
Rousseau, J. J. (2002). İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı ve Temelleri Üzerine Konuşma (R. N. İleri, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
Rousseau, J. J. (2009). Emile ya da Eğitim Üzerine (Y. Avunç, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Sandal, M. (2012). What Money Cannot Buy: The Moral Limits of Market. London: Penguin Books.
Sennett, R. (2010). Karakter Aşınması: Yeni Kapitalizmde İşin Kişilik Üzerindeki Etkileri (B. Yıldırım, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Sığırcı, İ. (2017). Göstergebilim Uygulamaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Silier, Y. (2013). Özgürlük Yanılsaması: Rousseau ve Marx. İstanbul: Yordam.
Swain, D. (2013). Yabancılaşma: Marx’ın Teorisine Bir Giriş. (H. T. Urbarlı, Çev.). İstanbul: Durak İstanbul.
Thakur, M. (2020). Is Capitalism Facing a Philosophical Crisis?. Social Change, 50 (2), p. 215-235.
Uluslararası İşgücü Piyasası Analizi (2019). Sakarya Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (SESAM) Yayınları.
Uyanık, Y. (2008). Neoliberal Küreselleşme Sürecinde İşgücü Piyasaları. Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10 (2), s. 209-222.
Vatansever, A. (2013). Prekarya Geceleri 21. Yüzyıl Dünyasında Geleceği Olmayan Beyaz Yakalıların Rüyası. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, IV (II), s. 1-20.
Wallerstein, I. (2012). Tarihsel Kapitalizm ve Kapitalist Uygarlık (N. Alpay, Çev.). İstanbul: Metis.
Wolcott, H. (1994). Transforming Qualitative Data: Description, Analysis, and Interpretation. London: Sage.
Yedekci, E. (2016). Marx’ın Yabancılaşma Kavramı Bağlamında “Diyet” Filminin İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 4 (2), s. 865-894.
Yıldırım, K. ve Karaman, D. (2003). Makro Ekonomi. Eskişehir: Eğitim Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları.