HOLLAND’IN TİPOLOJİSİ, BAĞLANMA VE BEŞ FAKTÖR KİŞİLİK KURAMI ÜZERİNE BİR DERLEME ÇALIŞMASI

Bu çalışmada Holland’ın Tipoloji Kuramı başta olmak üzere özellik-faktör uyumlu kuramlar ve Bağlanma Kuramı ile ilgili derleme çalışması yapılmıştır. Parsons’un Özellik-Etmen Kuramı ve İş Uyumu Kuramı açıklanmıştır. John Holland’ın Tipoloji Kuramı incelenmiş, kuramda geçen altı kişilik tipi ve mesleki çevreye (Gerçekçi, Araştırmacı, Sanatçı, Sosyal, Girişimci, Geleneksel) dair özellikler ve aralarındaki farklar belirtilmiştir. Buna ek olarak Bowlby’nin temellerini attığı bağlanma kavramı incelenmiş, bebeklikte ve yetişkinlikte oluşumu ve sonuçları üzerinde durulmuştur. Ainsworth’un Yabancı Durum Testi hakkında bilgi verilmiştir. Hazan ve Shaver’ın yetişkinlikte üçlü bağlanma modeli ile Bartholomew ve Horowitz’in dörtlü bağlanma modeli açıklanmıştır. Ayrıca, Beş Faktör Kişilik Kuramı’nın ortaya çıkışı ve kuram olma süreci incelenmiştir. McCrae ve Costa’nın tanımladığı beş temel kişilik özelliği (nevrotiklik, dışadönüklük, açıklık, uyumluluk, öz-disiplin) açıklanmıştır. Son olarak çalışma ile ilgili sonuç ve öneriler belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Holland’ın Tipoloji Kuramı, özellik-faktör kuramları, bağlanma, yetişkinlikte bağlanma, Beş Faktör Kişilik Kuramı

A COMPILATION STUDY ON HOLLAND'S TYPOLOGY, ATTACHMENT AND THE FIVE FACTOR THEORY

In this study, a review study has been conducted on trait and type theory, especially Holland's Theory of Types, and Attachment Theory. Parsons’s Trait and Factor Theory and Work Adjustment Theory are explained. John Holland's Theory of Types was examined, and the characteristics of six personality types and environment (Realistic, Investigative, Artistic, Social, Enterprising, Conventional) and differences between them were specified. In addition, the concept of attachment, which Bowlby laid the foundations of, was examined and its formation and consequences in infancy and adulthood were emphasized. Information was given about Ainsworth's Strange Situation Test. Hazan and Shaver's triple attachment model in adulthood and Bartholomew's and Horowitz's four forms attachment model were described. In addition, the emergence of the Five Factor Theory of Personality and the process of being a theory has been examined. Five basic personality traits (neuroticism, extraversion, openness, agreeableness, conscientiousness) defined by McCrae and Costa have been explained. Finally, the results and recommendations regarding the study are stated.

Keywords:

Holland's Theory of Types, trait and type theory, attachment, adult attachment, Five Factor Theory of Personality,

PDF

___

Ainsworth, M. D., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of Attachment. New York: Psychology Press.
Aslan, S., & Yalçın, M. (2013). Öğretmenliğe İlişkin Tutumun Beş Faktör Kişilik Tipiyle Yordanması. Milli Eğitim(197), 169-179.
Bacanlı, F. (2014). Özellik- Faktör Uyumlu Kuramlar. B. Yeşilyaprak içinde, Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı Kuramdan Uygulamaya (s. 89-126). Ankara: Pegem Akademi.
Bartholomew, K., & Horowitz, L. M. (1991). Attachment Styles Among \bung Adults: A Test of a Four-Category Model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226-244.
Bowlby, J. (1969). Bağlanma. (T. V. Soylu, Çev.) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
Bowlby, J. (1973). Attachment and Loss Vol. II Seperation Anxiety and Anger. Basic Books.
Burger, J. M. (2006). Kişilik. (İ. D. Erguvan Sarıoğlu, Çev.) İstanbul: Kaknüs Yayınları.
Collins, N. L., & Read, S. J. (1990). Adult Attachment, Working Models, and Relationship Quality in Dating Couples. Journal of Personality and Social Psycholog, 58(4), 644-663.
Cooper, M. L., Shaver, P. R., & Collins, N. L. (1998). Attachment Styles, Emotion Regulation, and Adjustment in Adolescence. Journal of Personality and Social Psychology, 74(5), 1380-1397.
Costa, P. T., & McCrea, R. R. (1992). Four Ways Five Factor Are Basic. Personality and Individual Differences, 13(6), 653-665.
Costa, P. T., Busch, C. M., Zonderman, A. B., & McCrae, R. R. (1986). Correlations of MMPI Factor Scales With Measures of the Five Factor Model of Personality. Journal of Personality Assessment, 50(4), 640-650.
Cotter, E. W., & Fouad, N. A. (2015). The Relationship Between Subjective Well-Being and Vocational Personality Type. Journal of Career Assessment, 19(1), 51-60.
Crites, J. O. (1978). Career Counseling: A Comprehensive Approach. J. M. Whiteley, & A. Resnikoff içinde, Career Counseling (s. 74-99). California: Brooks/Cole Publishing Company.
Cüceloğlu, D. (2010). İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitapevi.
Çalışır, M. (2009). Yetişkin Bağlanma Kuramı ve Duygu Düzenleme Stratejilerinin Depresyonla İlişkisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 240-255.
Çelik, Ç. B. (2018). Bağlanma Stilleri, Psikolojik İyi Oluş ve Sosyal Güvende Hissetme: Aralarındaki İlişki Ne? Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25), 27-40.
Dawis, R. W., Lofquist, L. H., & Weiss, D. J. (1968). A Theory of Work Adjustment (A Revision). Minnesota Studies in Vocational Rehabilitation: xxiii(47), 1-14.
Doğan, T. (2013). Beş Faktör Kişilik Özellikleri ve Öznel İyi Oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56-64.
Dozier, V. C. (2013). The impact of the self-directed search, vocational identity, and anxiety on career exploratory behavior. Florida: PhD Thesis, Florida State University, Department of Educational Psychology and Learning Systems.
Eggerth, D. E. (2008). From Theory of Work Adjustment to Person-Environment Correspondense Counseling: Vocational Psycology as Positive Psycology. Journal of Career Assesment, 16(1), 60-74.
Engels, R. C., Finkenauer, C., Meeus, W., & Dekovic, M. (2001). Parental Attachment and Adolescents' Emotional Adjustment: The Associations With Social Skills and Relational Competence. Journal of Counseling Psychology, 48(4), 428-439.
Evans, J. L. (1979). Patterns of Attachment: A Psychological Study of Strange Stuation. Infant Mental Health Journal, 68-70.
Ewen, R. B. (2014). An Introduction to Theories of Personality (7th ed.). New York: Psychology Press.
Fabian, E. S., & Pebdani, R. (2013). The Career Development of Youht and Young Adults with Disabilites. S. D. Brown, & R. W. Lent içinde, Career Development and Counseling: Putting Theory and Research to Work (2nd ed.) (s. 357-384). New Jersey: John Wiley & Sons.
Feist, J., & Feist, G. J. (2009). Theories of Personality (7th ed.). New York: McGraw-Hill.
Gerrig, R. J., & Zimbardo, P. G. (2012). Psikoloji ve Yaşam Psikolojiye Giriş. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Gillath, O., & Shaver, P. R. (2007). Effects of Attachment Style and Relationship Context on Selection Among Relational Strategies. Journal of Research in Personality(41), 968–976.
Goldberg, L. R. (1992). An Alternative "Description of Personality": The Big-Five Factor Structure. Journal of Personality and Social Psychology, 59(6), 1216-1229.
Gysbers, N. C., Heppner, M. J., & Johnston, J. A. (2014). Career Counseling: Holism, Diversity, and Strengths (4th ed.). Alexandria: American Counseling Association.
Hamarta, E., Deniz, M. E., & Saltalı, N. D. (2009). Bağlanma Stillerinin Duygusal Zekayı Yordama Düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(1), 195-229.
Hansen, J.-I. C. (2013). Nature, Importance, and Assessment of Interest. S. D. Brown, & R. W. Lent içinde, Career Development and Counseling: Putting Theory and Research to Work(2nd ed.) (s. 387-416). New Jersey: John Wiley & Sons.
Hazan, C., & Shaver, P. (1987). Romantic Love Conceptualized as an Attachment Process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511-524.
Holland, J. L. (1959). A Theory of Vocational Choice. Journal of Counseling Psychology, 6(1), 35-45.
Holland, J. L. (1996). Exploring Careers With a Typology What We Have Learned and Some New Directions. American Psychologist, 51(4), 397-406.
Holland, J. L., Whitney, D. R., Cole, N. S., & Richards, Jr., J. M. (1969). An Empirical Occupational Classification Derived from a Theory of Personality and Intended for P ractice and R esearch. ACT Research Report(29), 1-22.
Holmes, B. M., & Johnson, K. R. (2009). Adult Attachment and Romantic Partner Preference: A Review. Journal of Social and Personal Relationships, 26(6-7), 833–852.
Johnson, J. A. (2017). Big-Five Model. V. Zeigler-Hill, & T. K. Shackelford içinde, Encyclopedia of Personality and Individual Differences (s. 1-16). New York: Springer.
Kidd, J. M. (2006). Understanding Career Counselling: Theory, Resear ch and Practice. Londra: SAGE Publications.
Kurt, D. G., & Şabanoğlu, H. (2019). Teknoloji Çağının İlişki Biçimlerine Bir Bakış: Sanal Bağlanma. TAY Journal, 3(1), 23-39.
Kuzgun, Y. (2009). Meslek Gelişimi ve Danışmanlığı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Küçükkalay, M. (1997). Endüstri Devrimi ve Ekonomik Sonuçların Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(2), 51-68.
Laible, D. (2007). Attachment with Parents and Peers in Late Adolescence: Links with Emotional Competence and Social Behavior. Personality and Individual Differences(43), 185–1197.
McCrae, R. R., & Costa, P. T. (2003). Personality in Adulthood: A Five Factor Theory Perspective. New York: The Guilford Press.
McCrae, R. R., & Costa, P. T. (2008). The Five-Factor Theory of Personality. O. P. John, R. W. Robins, & L. A. Pervin içinde, Handbook of Personality: Theory and Research (3rd ed.) (s. 159-181). New York: The Guilford Press.
Morsünbül, Ü., & Çok, F. (2011). Bağlanma ve İlişkili Değişkenler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(3), 553-570.
Mount, M. K., Barrick, M. R., Scullen, S. M., & Rounds, J. (2005). Higger-Order Dimensions of the Big Five Personality Triats and Big Six Vocational İnterest Types. Personnel Psychology(58), 447-478.
Nauta, M. M. (2013). Holland’s Theory of Vocational Choice and Adjustment. S. D. Brown, & R. W. Lent içinde, Career Development and Counseling: Putting Theory and Research to Work (2nd ed.) (s. 55-82). New Jersey: John Wiley & Sons.
Niles, S. G., & Harris-Bowlsbey, J. (2013). 21. Yüzyılda Kariyer Gelişimi Müdahaleleri. (F. K. Owen, Çev.) Ankara: Nobel Akademik.
Noftle, E. E., & Shaver, P. R. (2006). Attachment Dimensions and The Big Five Personality Traits: Associations and Comparative Ability to Predict Relationship Quality. Journal of Research in Personality(40), 179-208.
OECD. (2021, Nisan 16). Average usual weekly hours worked on the main job. OECD.Stat: https://stats.oecd.org/Index.aspx?lang=en&SubSessionId=3f4537b1-e1e9-4dc8-8871-c76d9b084591&themetreeid=13 adresinden alındı
Özdemir, O., Güzel Özdemir, P., Kadak, M. T., & Nasıroğlu, S. (2012). Kişilik Gelişimi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(4), 566-589.
Özgüven, İ. E. (2012). Bireyi Tanıma Teknikleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Parsons, F. (1909). Choosing a Vocation. Boston : Houghton Mifflin Company.
Patton, W., & McMahon, M. (2014). Career Development and Systems Theory; Connecting Theory and Practice (3rd ed.). Rotterdam: Sense Publishers.
Pehlivantürk, B. (2004). Otistik Bozukluğu Olan Çocuklarda Bağlanma. Türk Psikiyatri Dergisi, 15(1), 56-63.
Perkmen, S., & Tezci, E. (2015). Holland Teorisinin Işığında Meslek Kişiliğinin Ölçülmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 9(1), 184-204.
Pope, M. (2000). A Brief History of Career Counseling in the United States. The Career Development Quarterly(48), 194-211.
Pulver, A., Allik, J., Pulkkinen, L., & Hamalainen, M. (1995). A Big Five Personality Inventory in Two non-Indo-European Languages. European Journal of Personality, 9, 109-124.
Rounds, J. B., Dawis, R. W., & Lofquist, L. H. (1987). Measurement of Person-Environment Fit and Prediction of Satisfaction in the Theory of Work Adjustment. Journal of Vocational Behavior(31), 297-318.
Sadock, B. J., Sadock, V. A., & Ruiz, P. (2015). Kaplan & Sadock's Synopsis of Psychiatry: Behavioral Sciences/Clinical Psychiatry (11th ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer.
Santrock, J. W. (2012). Yaşam Boyu Gelişim Gelişim Psikolojisi. (G. Yüksel, Çev.) Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Sharf, R. S. (2013). Applying Career Development Theory to Counseling (6th ed.). Belmont: Brooks/Cole.
Shaver, P. R., & Brennan, K. R. (1992). Attacment Styles and The "Big Five" Personality Traits: Their Connection With Each Other and With Romantic Relationship Outcomes. Personality and Social Psychology Bulletin(18), 536-545.
Shaver, P. R., & Mikulincer, M. (2002). Attachment-Related Psychodynamics. Attachment & Human Development, 4(2), 133-161.
Somer, O., & Goldberg, L. R. (1999). The Structure of Turkish Trait-Descriptive Adjectives. Journal of Personality and Social Psychology, 76(3), 431-450.
Soysal, A. Ş., Bodur, Ş., İşeri, E., & Şenol, S. (2005). Bebeklik Dönemindeki Bağlanma Sürecine Genel Bakış. Klinik Psikiyatri(8), 88-99.
Sümer, N. (2006). Yetişkinlerin Bağlanma Ölçeklerinin Kategoriler ve Boyutlar Düzeyinde Karşılaştrılması. Türk Psikoloji Dergisi, 21(57), 1-22.
Sümer, N., & Güngör, D. (1999). Çocuk Yetiştirme Stillerinin Bağlanma Stilleri, Benlik Değerlendirmeleri ve Yakın İlişkiler ÜZerindeki Etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 14(44), 35-58.
Sümer, N., Oruçlular, Y., & Çapar, T. (2015). Bağlanma ve Bağımlılık: Kuramsal Çerçeve ve Derleme Çalışması. Bağımlılık Dergisi, 16(4), 192-209.
Sümer, O. (2001). Çeşitli Çalışma Alanlarının Beş Faktör Kişilik Boyutlarıyla İlişkisi. Ege Eğitim Dergisi, 1(1), 31-40.
Swanson, J. L., & Schneider, M. (2013). Minnesota Theory of Work Adjustment. S. D. Brown, & R. W. Lent içinde, Career Development and Counseling: Putting Theory and Research to Work (s. 29-53). New Jersey: John Wiley & Sons.
Tatlılıoğlu, K. (2013). Beş Faktör Kişilik Kuramı Bağlamında Kişilik Kavramına Genel Bir Bakış. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(6), 127-146.
Taymur, İ., & Türkçapar, H. (2012). Kişilik; Tanımı, Sınıflaması ve Değerlendirilmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(2), 154-177.
TDK. (2021, 04 22). Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
Terzi, Ş. I., & Tekinalp, B. E. (2013). Psikolojik Danışmada Güncel Kuramlar. Ankara: Pegem Akademi.
Terzi, Ş., & Çankaya, Z. C. (2009). Bağlanma Stillerinin Öznel İyi Olmayı ve Stresle Başa Çıkma Tutumlarını Yordama Gücü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(31), 1-11.
Thoresen, C. E. (1967). Reviewed Work: The Psychology of Vocational Choice by John L. Holland. American Educational Research Journal, 4(2), 162-164.
Tutarel-Kışlak, Ş., & Çavuşoğlu, Ş. (2006). Evlilik Uyumu, Bağlanma Biçimleri, Yüklemeler ve Benlik Saygısı Arasındaki İlişkiler. Aile ve Toplum, 3(9), 61-68.
Üre, Ö. (2013). Mesleki Rehberlik. E. Deniz, & A. Erözkan içinde, Psikolojik Danışma ve Rehberlik (s. 197-2015). Ankara: Maya Akademi.
Waters, E., Bretherton, I., & Vaughn, B. E. (2015). Preface (2015). M. D. Ainsworth, M. C. Blehar, E. Waters, & S. N. Wall içinde, Patterns of Attachment (s. x-xxxvi). New York: Taylor & Francis.
Yazgan İnanç, B., & Yerlikaya, E. E. (2012). Kişilik Kuramları. Ankara: Pegem Akademi.
Yeşilyaprak, B. (1995). Mesleki Gelişim Kuramları Üzerine Eleştirel bir Değerlendirme. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(6), 43-49.
Yeşilyaprak, B. (2013). 21. Yüzyılda Eğitimde Rehberlik Hizmetleri. Ankara: Nobel Akademik.
Yeşilyaprak, B. (2014). Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığına Giriş. Ankara: Pegem Akademi.
Yeşilyaprak, B. (2019). Türkiye’de Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı Hizmetleri: Güncel Durum ve Öngörüler. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2(2), 73-102.
Zorver, C. E., & Owen, F. K. (2014). Kariyer Uyumu ve iyimserliği Ölçeğinin Geliştirilmesi. International Journal of Human Sciences, 11(2), 314-331.
Zunker, V. G. (2006). Career Counseling A Holistic Approach (7th ed.). Belmont: Thomson Brooks/Cole.