HATÂYÎ’NİN ŞİİRLERİNDE PROPAGANDİST NİTELİK

Şah İsmail, Safeviyye tarikatinin şeyhi ve Safevi Devleti’nin şahı olduğu gibi aynı zamanda Hatâyî mahlaslı bir şairdir. 15. yüzyılın sonu ile 16. yüzyılın başında yaşayan Azeri sahası divan şairi Hatâyî, şiirlerinde Allah - Muhamed – Ali sevgisini, Ca’ferî mezhebini, Kerbela vak’asını, on iki imamı, tarikat inançlarını, vahdet-i vücûd düşüncesini, tasavvufu ve beşerî aşkı konu alan şiirler yazmıştır. Şiîlik ideolojisini, kurduğu devletin temeline yerleştiren Şah İsmail, bazı şiirlerinde bu inanç ve düşüncesini yansıtmıştır. Bu sebeple onun şiirlerinde divan şiirinin estetik özellikleri yanında propagandist bir nitelik de görülmektedir. Makalemizde, Şah İsmail’in divan şiirini kendi ideolojisi için nasıl araç olarak kullandığını ortaya koymayı amaçladık. Hatâyî Divanı’yla sınırladığımız araştırmamızın temel hipotezi şudur: Şah İsmail, siyasi amaçlarına ulaşmak için, bazı şiirlerinde propaganda yapmakta; böylelikle Sünnîlerle savaşmaları konusunda müritlerini motive etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Hatâyî, divan şiiri, Şiîlik, Safevi Devleti

PROPAGANDIST QUALITY OF HATÂYÎ’S POEMS

Shah Ismail; in addition to being shah of the Safevî Government and sheikh of the Safeviyye dervish order, is a divan poet. His pen name is Hatâyî in poems. He lived in the end of the 15. century and in the beginning of the 16. century in Azerbaijan area. His poems’ themes are these: love for Allah – Muhammed – Ali, love for a darling, Ca’ferî sect, Kerbela event, Twelve imams, beliefs of the dervish order, unity of the existence. Shiâ ideology is laying the base for some Hatâyî’s poems. For this resason, Hatâyî’s poems have propagandist quality besides aesthetic quality. In this article, our aim is indicate to Hatâyî’s propagandist poems. We want to show that: How Hatâyî use his poems for his religious and political ideas?

Keywords:

Hatâyî divan poetry, Shiâ, Safevi Fovernment, Propagandist,

PDF

___

Ekinci, Mustafa (2010). ‘Safevî Devleti Hükümdarı Şah İsmail’in Şiirlerinde Hz. Hüseyin ve Kerbelâ’, Çeşitli Yönleriyle Kerbelâ, I. Cilt, Asitan Yayıncılık, Sivas Fığlalı, Ethem Ruhi (1990). Çağımızda Îtikadî İslâm Mezhepleri, Selçuk Yayınları
Fığlalı, Ethem Ruhi (1997); ‘Hâricîler’ Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c16/c160066.pdf (Erişim Tarihi: 06/01/2018)
Kur’an-ı Kerim Meâli (2010). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara
Küpeli, Özer (2014). Osmanlı-Safevi Münasebetleri, Yeditepe Yayınevi, İstanbul
Mohammednejat, Hamidreza (2015). Osmanlı-Safevi İlişkileri (1501-1576), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara
Öngören, Reşat (2008); ‘Safîyüddîn-i Erdebîlî’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c35/c350339.pdf (Erişim Tarihi: 06/01/2018)
Öz, Mustafa (2010); ‘Şîa’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c39/c390075.pdf (Erişim Tarihi: 06/01/2018)
Özkırımlı, Atilla (1990). Toplumsal Bir Başkaldırının İdeolojisi Alevîlik-Bektaşîlik, Cem Yayınevi, İstanbul
Öztürk, Emine (2011) Dini ve Kültürel Ritüelleriyle Caferilik, Rağbet Yayınları, İstanbul
Saray, Mehmet (1999). Türk-İran İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara
Şah İsmail (2017). Hatâyî Dîvânı, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, Hazırlayan: Prof. Dr. Muhsin Macit, 1. Baskı, İstanbul
Yavuz, Yusuf Şevki (1998); ‘Hulûl’, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c18/c180188.pdf (Erişim Tarihi: 21.01.2018)
Yiğit, İsmail (1995); ‘Emevîler’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c11/c110050.pdf (Erişim Tarihi: 16.01.2018)