Meşşâî İslam Filozoflarında ‘Tabiat’ Kavramı

Bu çalışmada “tabiat” kavramının sözlük ve terim anlamı analiz edilmiş ve ona ilişkin bazı Meşşâî İslam filozoflarının görüşlerine yer verilmiştir. “Tabiat” sözcüğünü karşılamak üzere Türkçede kullanılan “tabiat” ve “doğa” sözcükleri arasında bir karşılaştırma yapılmıştır. “Tabiat”ın Meşşâî İslam filozofları tarafından isim olarak kullanıldığı varlık alanı hakkında bilgi verilmiş ve İbn Sina ile İbn Rüşd arasında cereyan eden tabiatın ispatının gerekip gerekmeyeceği tartışmasına değinilmiştir. Cisimlerde görülen hareket ve sükunun kaynağı olması bakımından “tabiat”ın nelere delalet ettiği hususunda İbn Sina’nın görüşleri Aristo ile mukayeseli olarak sunulmuştur. Daha sonra bir terim olarak “tabiat”ın filozoflar tarafından yapılan tanımı ortaya konulmuştur. İslam felsefesinde önemli bir yere sahip olan “tabiat” kavramına Meşşâî İslam filozoflarının yükledikleri anlam ve onu kullanma biçimleri, Aristo’dan farklıdır. Özellikle her türlü oluş ve hareketin kaynağını açıklamak amacıyla kullandıkları “tabiat” kavramı etimolojik açıdan tüm nedenleri Allah’a ulaştırmaya imkan sağlamaktadır. Ayrıca kavramın, “tabiat – tabiat ötesi” ayrımına dayanak teşkil ettiği de bilinmektedir. Makalenin amacı, “tabiat” kavramının günümüzde yeni teorilerle ilişkili olarak kullanılma imkanlarını belirginleştirmektir.

Anahtar Kelimeler:

İslam Felsefesi, Meşşâî, Tabiat, İllet, Sebep, İlke

The Concept of ‘Nature’ in Peripatetic Islamic Philosophers

In this study, lexical and terminological meanings of the term “nature” were analyzed and some Peripatetical Islamic philosophers’ opinions about this term were included. A comparison was made between the words “tabiat” and “doğa” which are used in Turkish language to meet the term “nature”. The realm of existence which Peripatetical Islamic philosophers have used “nature” in as a noun was explained. Debate between Ibn Sīnā and Ibn Rushd (Averroes) about the necessity of proving the term “nature” was mentioned. Ibn Sīnā's views on what “nature” portends in terms of being a source of motion and duration in objects were presented in comparison with Aristotle. Later definitions which are made by philosophers for “nature” as a term were presented. Peripatetical Islamic philosophers’ definition of the term “nature” which has a critical role in Islamic philosophy and the way they use it differentiates from that of Aristotle’s. The term “nature” which they especially use to explain every kind of becoming and motion enables to connect all reason to Allah in aspects of etymology. And it is also known that the term “nature” serves as a basis for differentiation between physics and metaphysics. The purpose of this article is to clarify the possible usages of the term “nature” in relation to new theories.

Keywords:

Islamic Philosophy, Peripatetic, Ṭabīʻa, Cause, Reason, Principle,

PDF

___

Ahvānī, A. Fuad. “Kindî”. Translated by Osman Bilen. A History of Muslim Philosophy. Ed. M.M. Sharif, 2: 35-48.
Commission, Al-Mu'jam al-‘Arabī al-Esāsī. Tunus: s.n., 1989.
Commission, Al-Mu'jam al-Wasīṭ. Cairo: Academy of Islamic Research, 1972.
Commission, Al-Munjid fi l-luga wa-l-'i'lam. Beirut: Dār al-Mashriq: s.n.,1987.
Aristotle. Metaphysics I. Translated by Ahmet Arslan. Izmir: s.n.,1985.
Aristotle. Physics. Translated by Saffet Babür. Istanbul:s.n., 1997.
Asım Efendi. Kamus Tercemesi. Istanbul, nd.
Bayrakdar, Mehmet. İslam Felsefesine Giriş. Ankara: s.n., 1988.
Corbin, Henry. History of Islamic Philosophy. Translated by Hüseyin Hatemi. Istanbul: s.n.,1994.
Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. Ankara, 1986.
Erdem, Hüsamettin. “Tabiat (Doğa)”. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. Istanbul: s.n., 1990.
Fārābī. “Fīmā yasihhu wemā lā yasihhu min ahkâm al-nujūm”. Al-A'mal al-falsafiya. Beyrut: s.n., 1992.
Fārābī. “Kitāb Al-Ibāra”. Ta’ālīq Ibn Bācca Alā Mantıq Al- Fārābī. Ed. Majid Fakhry. Beirut: s.n., 1994.
Fārābī. “Kitāb al-Ta'līqāt”. Al-A'mal al-falsafiya. Beyrut: s.n., 1992.
Fārābī. “Tahsīl al-sa’āde”, Al-A'mal al-falsafiya. Beyrut: s.n., 1992.
Fārābī. İdeal Devlet. Translated by Ahmet Arslan. Ankara: s.n.,1997.
Fārābī. Risāla fī masāil mutafarriqa. Haydarabad: sn, 1344.
Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. Istanbul: s.n., 1985.
Ibn Manẓūr, Lisān al-ʻArab. Beirut: s.n.,1990.
Ibn Rushd, Averroes. Tafsīr Mā baʻd al-ṭabīʻah. Ed. M. Bouyges, S.J. 3rd Edition. Beirut: s.n., 1983.
Ibn Rushd. Kitāb as-Simā‘ aṭ-Ṭabī’ī. Ed. Josef Puig. Madrid: s.n., 1983.
Ibn Rushd. Tahāfut al-Tahāfut. Beirut: s.n., 1986.
Ibn Rushd. Talkhīṣ Mā baʻd al-ṭabīʻah. Ed. Osman Emin. Cairo: s.n., 1958.
Ibn Sīnā. Al-Ishārāt wa-l-tanbīhāt. ed. Sulayman Dunya. 3rd Edition. Cairo: s.n., 1985.
Ibn Sīnā. Al-Najāt. Beirut, 1992.
Ibn Sīnā. al-Shifa Al-Tabiyyat (I) Al-Simā al-tabiī. Ed. Said Zāid. Cairo: s.n., 1970.
Kaya, Mahmut. İslam Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi. Istanbul: s.n., 1983.
Kaya, Mahmut.”Introduction”. Kindî Felsefî Risaleler. Istanbul: s.n.,1994.
Kindī. Abū Yūsuf Yaʿqūb ibn Ishāq. al- Kindi's Philosophical Essays. Translated by Mahmut Kaya. İstanbul: s.n., 1994.
Mawsūʻat muṣṭalaḥāt ʻilm al-manṭiq ʻinda al-ʻArab. Medkur, İbrahim. “Farabi”. Translated by Osman Bilen. A History of Muslim Philosophy. Ed. M.M. Sharif. 2: 67-68.
Nasīr al-Dīn al-Tūsī, Al-Sharh al-Ishārāt wa-l-tanbīhāt. ed. Sulayman Dunya. 3rd Edition. Cairo: s.n.,1985.
Russel, Bertrand. Batı Felsefesi Tarihi. Translated by Muammer Sencer. Istanbul: s.n., 1983.
Şahin, Hasan. İslam Felsefesi Tarihi Dersleri. Ankara: s.n., 2000.
Tahānawī, Muhammad ‘Ali. Kashshaf istilāhāt al-funūn. Ed. Ali Dahruj. Translated from Farsi to Arabic by Abdullah al-Hālidī, Translated to European languages by Corc Zeynati. Beirut; Dār al-Kutub, 1966.
Weber, Alfred, History of Philosophy. Translated by H. Vehbi Eralp. Istanbul: s.n., 1991.