İ bn Hazm'da Nübüvvet Tasavvuru
Diğ er ilim dalları yanı sı ra kelâm sahası nda da önemli telifleri bulunan İ bn Hazm,eleş tirel bakı ş açı sı ve kendine özgü düş ünce sistemi ile ön plana çıkmış birdüş ünürdür. Peygamberlik konusuna iliş kin yaklaş ı mlarında da bu yapı sı nı n izlerinigörmek mümkündür. Belirli bir kelâmî geleneğ i/mezhebi takip etmemekle birliktekendisini Sünnî olarak tanı mlayan İ bn Hazm, büyük ölçüde Sünnî kelâmcı ları n bukonudaki görüş leri ile mutabakat hâlindedir. Ancak öte yandan yer yer onlara serteleş tiriler yöneltmekte, bazı konularda diğ er Sünnî müelliflerde görülmeyen ileritespit ve yorumlarda bulunmakta, hatta zaman zaman, daha ziyade Mutezile gibimuhalif mezheplere nispet edilen görüş leri benimseyebilmektedir. Bu durum, onunözgün ve bağ ı msı z yaklaş ı mı nı n önemli bir göstergesidir
Ibn Hazm s Concept of Prophethood (Nubuwwa)
bn Hazm, who had significant works on Islamic theology as well as on other Islamicdisciplines, is an intellectual/scholar who became prominent by his critical thoughtand attitude along with his peculiar point of view. These characteristics appear on hisopinions on the issue of prophethood. Identifying himself as a Sunnī , even if he wasnot a strict follower of a particular theological tradition or school, Ibn Hazm waslargely in agreement with the other Sunnī theologians on the issue. Sometimes,however, he harshly criticizes these theologians, comes forward with assertions andinterpretations which are not seen in other scholars and even embraces certainpositions that are perceived to be originated from opponent schools such as Mu tazila.This, in fact, is an indication of his authentic and independent approach.
___
- Adam, Hüdaverdi, Nübüvvete Dair İ ki Mesele: Nebi ile Rasul Arası ndaki Fark ve Kadı nı n Peygamberliğ i, Sakarya Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1996), s. 57-106. Akçay, Mustafa, Bir Kelâm Problemi Olarak Nübüvvetin İ mkânı , Sakarya Üniversitesi İ lâhiyat Fakültesi Dergisi, 3 (2001), s. 217-246. Ali el-Kârî, Ebül-Hasan Nureddîn Ali b. Sultan Muhammed Molla (ö. 1014/1605), Minehur-ravzil-ezher fî ş erhil-Fı khil-ekber (Vehbi Süleyman Ğ âvicînin et-Talîkul-müyesser alâ Ş erhil-Fı khil-ekberi ile birlikte), Beyrut: Dârul-beş âiril-İ slâmiyye 1998. Âmidî, Ebül-Hasan Seyfeddîn Ali b. Muhammed b. Salim (ö. 631/1233), Ebkârul-efkâr fî usûlid-dîn (nş r. Ahmed Muhammed el-Mehdî), I-V, 2. bs., Kahire: Dârul-kütüb vel-vesâikil-kavmiyye 2004. ___, Ğ âyetül-merâm fî ilmil-kelâm (nş r. Hasan Mahmud Abdüllatîf), Kahire: el-Meclisül-alâ liş - ş uûnil-İslâmiyye Lecnetü ihyâit-türâsil-İ slâmî 1971. Ardoğ an, Recep, Kelamcı lara Göre Nübüvvette Erkeklik Ş artı , Kahramanmaraş Sütçü İ mam Üniversitesi İ lâhiyat Fakültesi Dergisi, 10/19 (2012), s. 75-104. Bâcûrî, İ brahim b. Muhammed b. Ahmed (ö. 1277/1860), Hâş iyetül-İ mâm el- Beycûrî alâ Cevheretit-tevhîd el-müsemmâ Tuhfetel-mürîd alâ Cevheretit- tevhîd (nş r. Ali Cuma Muhammed), Kahire: Dârus-selâm 2002. Bağ dâdî, Ebû Mansûr Abdülkâhir b. Tahir (ö. 429/1038), el-Fark beynel-fı rak (nş r. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamid), Kahire: Mektebetü dârit- türâs t.y. ___, Kitâbü usûlid-dîn, 3. bs., Beyrut: Dârul-kütübil-ilmiyye 1981. Bâkı llânî, Kâdî Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib (ö. 403/1013), el-İ nsâf fîmâ yecibü itikâdühû ve lâ yecûzül-cehlü bihî (nş r. Muhammed Zâhid el- Kevserî), 2. bs., Kahire: el-Mektebetül-Ezheriyye lit-türâs 2000. ___, et-Temhîd fir-red alel-mülhidetil-muattı la ver-Râfı za vel-Havâric vel- Mutezile (nş r. Mahmud Muhammed el-Hudayrî-Muhammed Abdülhâdî Ebû Rîde), Kahire: Dârul-fikril-Arabî 1947. ___, Kitâbül-beyân anil-fark beynel-mucizât vel-kerâmât vel-hiyel vel-kehâne ves-sihr ven-nârancât (nş r. Richard J. McCarthy), Beyrut: el-Mektebetüş - ş arkiyye 1958. Beyâzîzâde Ahmed Efendi (ö. 1098/1687), İşârâtül-merâm min ibârâtil-İ mâm (nş r. Yusuf Abdürrezzak eş - Ş âfiî), Karaçi: Zamzam Publishers 2004. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İ smail (ö. 256/870), el-Câmius-Sahîh ( ş rh. ve haz. Muhibbüddîn el-Hatîb ve dğ r.), I-IV, Kahire: el-Matbaatüs- selefiyye 1980. Bulut, Mehmet, Ehl-i Sünnet ve Ş iada İ smet İ nancı , İ stanbul: Risale Yayı nları 1991. Cerrahoğlu, İ smail, Garânîk, TDV İ slâm Ansiklopedisi (Dİ A), XIII, 361-366. Cürcânî, Ebül-Hasan Seyyid Ş erîf Ali b. Muhammed b. Ali (ö. 816/1413), Ş erhul-Mevâkı f (nş r. Mahmud Ömer ed-Dimyâtî), I-VIII, Beyrut: Dârul- kütübil-ilmiyye 1998. Cüveynî, Ebül-Meâlî Rükneddîn Abdülmelik b. Abdullah (ö. 478/1085), el- Akîdetün-Nizâmiyye (nş r. Muhammed ez-Zebîdî), Beyrut: Dârun-nefâis 2003. ___, Kitâbül-irş âd ilâ kavâtı il-edille fî usûlil-itikâd (nş r. Muhammed Yusuf Musa-Ali Abdülmünim Abdülhamid), Kahire: Mektebetül-Hancî 1950. Devvânî, Ebû Abdullah Celâleddîn Muhammed b. Esad b. Muhammed (ö. 908/1502), Celâl (Ş erhul-Akâidil-Adudiyye), İstanbul: y.y. 1310. Ebû Azbe, Hasan b. Abdülmuhsin (ö. 1172/1759), er-Ravzatül-behiyye fîmâ beyne'l-Eşâire vel-Mâtürîdiyye, Haydarabad: Dâiretül-maârifin- Nizâmiyye 1322. Ebû Yalâ el-Ferrâ, Muhammed b. Hüseyin (ö. 458/1066), el-Mutemed fî usûlid-dîn (nş r. Vedî Zeydân Haddâd), Beyrut: Dârul-meş rik 1974. E şarî, Ebül-Hasan Ali b. İ smail (ö. 324/935-936), Makâlâtül-İ slâmiyyîn ve ihtilâfül-musallîn (nş r. Hellmut Ritter), I-II (tek cilt hâlinde), 3. bs., Wiesbaden: Franz Steiner Verlag 1980. Fazlur Rahman (ö. 1988), Prophecy in Islam: Philosophy and Orthodoxy, London: George Allen & Unwin 1958. Frank, Richard M. (ö. 2009), Al-Ustā dh Abū Isḥ ā ḳ : An A ḳ ī da together with Selected Fragments, Mélanges de lInstitute Dominicain dÉtudes Orientales du Caire, 19 (1989), s. 129-202. Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (ö. 505/1111), İ tikadda Orta Yol (el-İ ktisâd fil-itikâd) (nş r. ve çev. Osman Demir), İ stanbul: Klasik Yayı nları 2012. ___, Hakikat Arayı ş ı: el-Münkı z mined-Dalâl (nş r ve çev. Abdurrezzak Tek), Bursa: Emin Yayı nları 2013. İ bn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed b. Hasan el-İ sfahânî (ö. 406/1015), Mücerredü makâlâtiş -Ş eyh Ebil-Hasen el-Eşarî (nş r. Daniel Gimaret), Beyrut: Dârul-meş rik 1987. ___, Ş erhul-Âlim vel-müteallim (Ahmed Abdürrahim es-Sâyih-Tevfik Ali Vehbe), Kahire: Mektebetüs-sekâfetid-dîniyye 2008. ___, Tefsîrul-Kurân (İ bn Furak Tefsiri kaydı yla; Millet Kütüphanesi, Feyzullah Efendi, no. 50, 227 vr.). İ b n Hacer el-Askalânî, Ebül-Fazl Ş ehabeddîn Ahmed (ö. 852/1449), Fethul- bârî bi-ş erhi Sahîhil-Buhârî (nş r. Muhammed Fuad Abdülbâkî- Muhibbüddîn el-Hatîb), I-XIII, Beyrut: Dârul-marife t.y. İ bn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahman b. Muhammed (ö. 808/1406), Mukaddimetü İ bn Haldûn (nş r. Abdullah Muhammed ed- Dervîş ), I-II, Dımeş k: Dâru Yarib 2004. İ bn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zâhirî el-Endelüsî (ö. 456/1064), el-Fasl fil-milel vel-ehvâ ven-nihal (nş r. Muhammed İ brahim Nasr-Abdurrahman Umeyra), I-V, Beyrut: Dârul-cîl 1998. ___, el-İ hkâm fî usûlil-ahkâm (nş r. Ahmed Muhammed Ş akir), I-VIII, Beyrut: Dârul-âfâkil-cedîde 1980. ___, İ lmül-kelâm alâ mezhebi Ehlis-sünne vel-cemâa (nş r. Ahmed Hicâzî es- Sekkâ), Kahire: el-Mektebüs-sekâfî 1989. ___, Kitâbüd-dürre fîmâ yecibü itikâdühû (nş r. Ahmed b. Nâsı r b. Muhammed el-Hamed-Saîd b. Abdurrahman b. Musa el-Kazakî), Mekke: Mektebetüt- türâs 1988. ___, el-Muhallâ (nş r. Ahmed Muhammed Ş akir), I-XI, Kahire: İ daretüt- t ı bâatil-münîriyye 1347-1352. ___, el-Usûl vel-fürû (nş r. Âtı f Muhammed el-Irâkî-Süheyr Fazlullah Ebû Vâfiye-İbrahim İ brahim Hilâl), I-II, Kahire: Dârun-nehdatil-Arabiyye 1978. İ bn Kesîr, Ebül-Fidâ İ mâdüddîn İ smail b. Ömer (ö. 774/1373), Tefsîrul- Kurânil-azîm (nş r. Sami b. Muhammed es-Selâme), I-VIII, 2. bs., Riyad: Dâru Tayyibe 1997. İ bn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî (ö. 273/887), Sünenü İ bn Mâce (nş r. Muhammed Fuad Abdülbâkî), I-II, Kahire: Dâru ihyâil-kütübil-Arabiyye 1952. İ bn Teymiyye, Ebül-Abbas Takiyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm (ö. 728/1328), Kitâbün-nübüvvât (dirase ve nş r. Abdülaziz b. Salih et-Tavyân), I-II (tek cilt hâlinde), Riyad: Mektebetü edvâis-Selef 2000. ___, Mecmûatül-fetâvâ (nş r. Âmir el-Cezzar-Enver el-Bâz), I-XXXVII, 3. bs., el- Mansûre: Dârul-vefâ 2005. İ bnül-Melâhimî, Rükneddîn Mahmud b. Muhammed el-Hârezmî (ö. 536/1141), Kitâbül-fâik fî usûlid-dîn (giriş ve nş r. Wilferd Madelung- Martin McDermott), Tahran: Iranian Institute of Philosophy & Institute of Islamic Studies Free University of Berlin 2007. Îcî, Ebül-Fazl Adudüddîn Abdurrahman b. Ahmed (ö. 756/1355), el-Mevâkı f fî ilmil-kelâm, Beyrut: Âlemül-kütüb t.y. Kâdî Abdülcebbâr, İ mâdüddîn Ebül-Hasan Abdülcebbâr b. Ahmed el- Hemedânî (ö. 415/1025), el-Muğ nî fî ebvâbit-tevhîd vel-adl, XV (et- Tenebbüât vel-mucizât) (nş r. Mahmud el-Hudayrî-Mahmud Muhammed Kâsı m), Kahire: el-Müessesetül-Mı sriyyetül-âmme lit-telîf vel-enbâ ven-neş r 1965. Kemaleddîn İ bn Ebî Ş erîf (ö. 906/1500), Kitâbül-müsâmere bi-ş erhil-Müsâyere ( İ bnül-Hümâmın el-Müsâyere ve İbn Kutluboğanı n Hâş iyesi ile birlikte), Bulak: el-Matbaatül-kübral-emîriyye 1317 İ stanbul: Çağ r ı Yayı nları 1979. Koloğ lu, Orhan Ş ener, Kelâm ve Mezhepler Tarihi Literatüründe Berâhime, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 13/1 (2004), s. 159- 193. Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî (ö. 671/1273), el- Câmi li-ahkâmil-Kurân vel-mübeyyin limâ tezammenehû mines-Sünne ve âyil-furkân (nş r. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî), I-XXIV, Beyrut: Müessesetür-risâle 2006. Kuş eyrî, Ebül-Kâsım Zeynülislâm Abdülkerim b. Hevâzin (ö. 465/1072), er- Risâletü'l-Kuş eyriyye (nş r. Halil el-Mansûr), Beyrut: Dârul-kütübil- ilmiyye 2001. Mânkdîm Ş e ş dîv, Ahmed b. el-Hüseyn b. Ebî Hâş im el-Hüseynî (ö. 425/1034), Talîk alâ Ş erhil-usûlil-hamse (Ş erhul-usûlil-hamse adı yla Kâdî Abdülcebbâra izafetle nş r. Abdülkerim Osman), Kahire: Mektebetü Vehbe 1965. Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmud (ö. 333/944), Kitâbüt-tevhîd (nş r. Bekir Topaloğ lu-Muhammed Aruçi), Ankara: İ SAM Yayı nları 2003. ___, Tefsîrul-Kurânil-azîm el-müsemmâ Tevîlâtü Ehlis-sünne (nş r. Fâtı ma Yusuf el-Hı yemî), I-V, Beyrut: Müessesetür-risâle nâş irûn 2004. Müslim, Ebül-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuş eyrî en-Nîsâbûrî (ö. 261/875), Sahîhu Müslim (nş r. Muhammed Fuad Abdülbâkî), I-V, Kahire: Dâru ihyâil-kütübil-Arabiyye 1955-1956. Necrânî (Bahrânî ?) (ö. VII./XIII. yüzyı l), Takiyyüddîn Muhtâr b. Mahmud el-Ucâlî, el-Kâmil fil-istiksâ fîmâ beleğanâ min kelâmil-kudemâ (nş r. es- Seyyid Muhammed eş- Ş ahid), Kahire: el-Meclisül-alâ liş - ş uûnil- İ slâmiyye Lecnetü ihyâit-türâsil-İ slâmî 1999. Nesefî, Ebül-Berekât Hafı zuddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmud (ö. 710/1310), el-Umde fil-akâid ( İ slâm İ nancı n ı n Ana Umdeleri) (Türkçe tercümesiyle birlikte nşr. Temel Yeşilyurt), Malatya: Kubbealtı Yayı ncılı k 2000. Nesefî, Ebül-Muîn Meymûn b. Muhammed b. Muhammed (ö. 508/1115), Tebsı ratül-edille fî usûlid-dîn (nş r. Claude Salamé), I-II, Dı meş k: Institut Français de Damas 1990, 1993. Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahya b. Şeref b. Mûrî (ö. 676/1277), Hilyetül-ebrâr ve ş iârul-ahyâr fî telhîsid-daavât vel-ezkâril-müstehabbe fil- leyl ven-nehâr el-marûf bil-Ezkârin-Neveviyye (nş r. Abdülkadir el-Arnaût), D ı meş k: Dârul-mellâh 1971. Nîsâbûrî, Ebû Reş îd Saîd b. Muhammed b. Hasan (ö. V/XI. yüzyı lı n ilk yarı s ı ), Ziyâdâtüş -Ş erh (A Mutazilite Treatise on Prophethood and Miracles: Being Probably the Bā b alā l-nubuwwah from the Ziyadat al-sharḥ by Abū Rashī d al-Nī s āb ū r ī [Doktora tezi] içinde nş r. Richard C. Martin), New York: New York University 1975. Okumuş , Bünyamin, Garanik Hadisesi Bağ lamı nda İ bn Teymiyyeye Göre İ smet Kavramı : Nebevi Metinlerin Neshi ve Tebdili Meselesi (I), Kelâm Araş tı rmaları Dergisi, 8/1 (2010), s. 237-26 ___, İbn Teymiyyeye Göre İ smet Kavramı Bağ lamı nda Nebevî Metinlerin Neshi ve Tebdili Meselesi (II), Kelâm Araş tı rmaları Dergisi, 8/2 (2010), s. 147-168. Pezdevî, Ebül-Yüsr Muhammed b. Muhammed b. Hüseyin (ö. 493/1100), Usûlüd-dîn (nş r. Hans Peter Linss), Kahire: Dâru ihyâil-kütübil-Arabiyye 1963. Râzî, Ebû Abdullah Fahreddîn Muhammed b. Ömer (ö. 606/1210), en- Nübüvvât ve mâ yetealleku bihâ (nş r. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ), Beyrut & Kahire: Dâru İ bn Zeydûn & Dârul-külliyyâtil-Ezheriyye 1986. ___, İ smetül-enbiyâ (nş r. Muhammed Hicâzî), Kahire: Mektebetüs- sekâfetid-dîniyye 1986. ___, Kitâbül-erbaîn fî usûlid-dîn (nş r. Ahmed Hicazî es-Sekkâ), I-II (tek cilt hâlinde), Beyrut: Dârul-cîl 2004. ___, Muhassalü efkâril-mütekaddimîn vel-müteahhirîn minel-ulemâ vel-hukemâ vel-mütekellimîn (nş r. Taha Abdürraûf Sad), Kahire: Mektebetül- külliyyâtil-Ezheriyye t.y. ___, er-Riyâzul-mûnika fî ârâi ehlil-ilm (nş r. Esad Cuma), Kayrevan: Merkezün-neş ril-câmiî 2004. ___, Tefsîrul-Fahrir-Râzî el-meş hûr bit-Tefsîril-kebîr ve Mefâtîhil-ğ ayb, I-XXXII, Beyrut: Dârul-fikr 1981. Sâbûnî, Nureddîn Ahmed b. Mahmud (ö. 580/1184), el-Bidâye fî usûlid-dîn (Türkçe tercümesiyle birlikte nş r. Bekir Topaloğ lu), 5. bs., Ankara: Diyanet İşleri Baş kanlı ğ ı Yayı nları 1995. ___, el-Kifâye fil-hidâye (nş r. Muhammed Aruçi), Beyrut: Dâru İ bn Hazm 2014. Serdar, Murat, İ bn Hazm'ı n Kelâmî Görüş leri (Doktora Tezi; Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Kayseri 2005. ___, Ehl-i Sünnet İ nancı nda Kerâmetin İ mkân ve Vukûu Problemi, Bilimname, 8/19 (2010/2), s. 25-46. Sübkî, Ebû Nasr Tâceddîn Abdülvehhab b. Ali b. Abdilkâfî (ö. 771/1170), Tabakâtüş -Ş âfiiyyetil-kübrâ (nş r. Mahmud Muhammed et-Tanâhî- Abdülfettah Muhammed el-Hulv), I-X, Kahire: Matbaatü İ sa el-Bâbî el- Halebî 1964. Ş ehristânî, Ebül-Feth Tâceddîn Muhammed b. Abdülkerîm (ö. 548/1153), Nihâyetü'l-ikdâm fî ilmil-kelâm (nş r. Alfred Guillaume), Kahire: Mektebetüs-sekâfetid-dîniyye 2009. Ş erîf el-Murtazâ, Ebül-Kâsı m Alemülhüdâ Ali b. el-Hüseyin (ö. 436/1044), Tenzîhül-enbiyâ, Kum: İ ntiş ârâtüş - Ş erîf er-Radî 1376 H.Ş . Teftâzânî, Sadüddîn Mesûd b. Ömer b. Abdullah (ö. 792/1390), Ş erhul- Akâidin-Nesefiyye (nş r. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ), Kahire: Mektebetül- külliyyâtil-Ezheriyye 1988. ___, Ş erhul-Makâsı d (nş r. Abdurrahman Umeyra), I-V, 2. bs., Beyrut: Âlemül- kütüb 1998. Tirmizî, Ebû İ sa Muhammed b. İ sa b. Sevre es-Sülemî (ö. 279/892), el- Câmius-sahîh (nş r. Beşşar Avvad Marûf), I-VI, 2. bs., Beyrut: Dârul- ğ arbil-İ slâmî 1998. Türcan, Galip, İ bn Hazma Göre Ehl-i Sünnet Kavramı nı n İ çeriğ i, Milel ve Nihal, 6/3 (2009), s. 81-95. Yavuz, Salih Sabri, İ slâm Düşüncesinde Nübüvvet, İ stanbul: İ nsan Yayı nları 1998. ___, Ehl-i Sünnet ve Mutezile Bağ lamı nda Doğ ruluk Ölçüsü Olarak Keramet, Kelâm Araş tı rmaları Dergisi, 3/1 (2005), s. 91-116. Yavuz, Yusuf Ş evki, İ slam Akaidinin Üç Ş ahsiyeti: Ahmed b. Hanbel, İ bn Furek, Kadı Beyzavi, İ stanbul: Kültür Matbaacı l ı k 1989. ___, İ bn Fûrek, TDV İ slâm Ansiklopedisi (Dİ A), XIX, 495-498. ___, İ bn Hazm (İ tikadî Görüş leri), TDV İ slâm Ansiklopedisi (Dİ A), XX, 52-56. ___, Usûl-i selâse, TDV İ slâm Ansiklopedisi (Dİ A), XLII, 212. Zebîdî, Ebül-Feyz Murtazâ Muhammed b. Muhammed b. Muhammed (ö. 1205/1790), İ thâfüs-sâdetil-müttakîn bi-ş erhi İ hyâi ulûmid-dîn, I-VIII, Beyrut: Dârul-fikr t.y. Zemahş erî, Ebül-Kâsı m Cârullah Mahmud b. Ömer b. Muhammed (ö. 538/1144), el-Keşşâf an hakâiki ğ avâmizit-tenzîl ve uyûnil-ekâvîl fî vücûhit- tevîl (nş r. Âdil Ahmed Abdülmevcud-Ali Muhammed Muavvad), I-VI, Riyad: Mektebetül-Ubeykân 1998.