Mihaliç çiftlikât-ı hümâyûnu’nda merinos koyunu yetiştiriciliği

Sanayi İnkılabı sonrasında Osmanlı Devleti’nde her alanda olduğu gibi hayvancılık ve tarım alanında da devlet desteğiyle verimi artırıcı çalışmalar yapılmıştır. II. Mahmud döneminden itibaren, yeni kurulan ordunun elbise ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla fabrikalar açılmıştır. Bu fabrikalar için gerekli olan, kaliteli ve esnek yün ihtiyacının karşılanması amacıyla yurtdışından merinos koyunları getirtilmiştir. Bu koyunların yetiştirilmesinde, padişah mülkü olan Mihaliç Çiftlikât-ı Hümâyûnu önemli bir rol oynamıştır. Bu makalede, Mihaliç (Karacabey) Çiftlikât-ı Hümâyûnu’nun merinos koyunu yetiştirilmesine katkıları, merinos yetiştiriciliğini teşvik etmede devletin sağlamış olduğu kolaylıklar, merinos koyunu yetiştirmede görülen aksaklıklar ve başarısızlığın sebepleri, arşiv kaynakları ışığında irdelenmiştir.

Merino sheep breeding in the mihaliç çiftlikât-i hümâyûn

After the Industrial Revolution, in the Ottoman Empire, as well as all areas, have been studied to increase to production of with government support in the field of animal husbandry and agriculture. From the period of Mahmud II, factories were opened in order to meet the need of the dress the of newly established army. In order to meet the need of high-quality and flexible wool necessary for this factories were brought merino sheep from abroad. The upbringing of these sheep, which is the property of the sultan, Mihaliç Çiftlikât-ı Hümâyûnu has played an important role. In this article, contributions of the production of merino sheep the Mihaliç Çiftlikât-ı Hümâyûnu, facilities provided by the government with the support of to cultivating merino sheep, problems consisting of in merino breeding and the reasons of failures of breeding sheep are, discussed and examined in the light of archival sources.

PDF

___

Bursa Vilâyet Sâlnâmesi, Def’a 35, Bursa Vilayet Matbaası, 1927.
BOA, Sadaret, Mektûbî Kâlemi, Umum Vilayet Evrakı, nu. 144/85/1.
BOA, Hazine-i Hassa Defterleri, nu. 10, 66, 70, 72, 11328, 18920, 19257, 19259, 23419.
BOA, Yıldız Perakende Evrakı, Arzuhal ve Jurnaller, nu. 4/18.
Kitaplar ve Makaleler
Aksoy, Ali Rıza, Hayvan Islahı Ders Notları, Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Kars 2003.
Altun, Metin – Ünlü, Hasan – Kesiriklioğlu, Fatma, Cumhuriyetin Kuruluş Yıllarında Bursa ve Merinos, U.Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Uygulama Merkezi Yayınları, Bursa, 2001.
Altuniş Gürsoy, Belkıs, “Türk Modernleşmesinde Sefir ve Sefaretnamelerin Rolü”, Bilig, Ankara Kış 2006, sayı: 36, ss. 139-165.
Çiftçi, Cafer, “19. Yüzyılda Kirmasti’de Padişah Çiftlikleri”, Mustafakemalpaşa (Kirmasti) Sempozyumu (7-9 Ekim 2011) Bildirileri, Mustafa Kemalpaşa Belediyesi Yayınları, Bursa, 2013, ss. 145-154.
Erk, Nihal, Veteriner Tarihi, A.Ü. Veteriner Fakültesi Yayınları, Ankara, 1966.
Genç, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2000.
Günaydın, Gökhan, “Koyun Yetiştiriciliğinin Ekonomi Politiği”, U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 2, 2009, ss. 15-32.
Güran, Tevfik, 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, Eren yayınları, İstanbul 1998.
İhsanoğlu, Ekmeleddin, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bilim, Teknoloji ve Sanayide Modernleşme Gayretleri”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları II, İ.Ü. Edb. Fak. Yayınları, İstanbul, 1998, ss. 1-22.
Kadıoğlu, Sevtap, “Osmanlı Döneminde Türkiye’de Ziraat Okulları Üzerine Notlar ve ‘Tedrisatı Ziraiye Nizamnamesi’”, Kutadgubilig, sayı: 8, İstanbul 2005, ss. 239-257.
Karavar, Hilal, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İzmit Çuka Fabrikası, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2006.
Kütükoğlu, Mübahat, “Osmanlı İktisadî Yapısı”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, C. I,IRCICA Yayınları, İstanbul 1994, ss. 513-650.
“Merinos”, Meydan Larousse, C. XIII, Sabah Gazetesi Yayınları, s. 414-415.
Özdemir, M. Ali – Bozyurt, Okan, “Afyonkarahisar Halk Takviminin Sıcaklık Verileri İle Karşılaştırılması”, Doğu Coğrafya Dergisi, C. 11, Sayı: 15, Erzurum, 2006, ss. 53-82.
Sever, Mustafa, “Toplumsal Bellek Ve Geleneksel Eylem Bağlamında Bir Sözel Tarih Metninin Değerlendirilmesi”, Millî Folklor, Yıl: 20, Sayı: 77, Ankara, 2008, ss. 61-68.
Topal, Mehmet ve arkadaşları, “Tanzimat Dönemi Sanayileşme Hareketinin Türkiye’de İşletmecilik Anlayışının Oluşumuna Etkileri Hereke Fabrikası ve Nizamnamesi”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 25, 2012, ss. 37-64.
Unat, Yavuz, “İslâm’da ve Türklerde Zaman ve Takvim”, Türk Dünyası Nevruz Ansiklopedisi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ed: Öcal Oğuz, Ankara 2004, ss. 15-24.
Uzun, Ahmet, “İslimye Çuka Fabrikası”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Yayın No:21-22 (Ekim 1999, Mart 2000), ss. 77-84.
Uzun, Ahmet, “Osmanlı Devleti’nde Koyun Yetiştiriciliği Üzerine Kantitatif Bir İnceleme (1835-1857)”, İ. Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 52, Sayı 1, İstanbul 2002, ss. 55-67.
Yıldırım, İsmail, “Ondokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Ekonomisi Üzerine Bir Değerlendirme (1838-1918)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 11, Sayı: 2, 2001, ss. 313-326.
Yıldırım, Mehmet Ali, “Osmanlı’da İlk Çağdaş Zirai Eğitim Kurumu: Ziraat Mektebi (1847-1851)”, OTAM, Sayı: 24, Ankara 2008, ss. 223-240.