MEHMED EMİN KERKÜKÎ VE EMİNİYE DERGÂHI VAKFİYESİ

Tarih araştırmalarında arşivlerin önemi bilinmektedir. Özellikle özel arşivlerde yer alan belgelerin bulunması ve gün yüzüne çıkarılması bu bakımdan daha da önemlidir. Bu makaleye konu alan vakfiye, 1216/1801 tarihinde Mehmed Emin Kerkükî tarafından düzenlenmiş ve Bursa’da kurmuş olduğu Eminiye Dergâhı için hazırlanmıştır. Kerkükî doğduğu yerden göç ederek, Urfa ve İstanbul’dan sonra Bursa’ya gelmiş ve burada Veled-i Habib Camii yanına Nakşibendiye tarikatına bağlı bir dergâh kurmuştur. Burada bağlılarına Nakşî geleneği öğretmenin yanında Mesnevî de okutmuştur. XIX. asırda Osmanlı entellektüel hayatına önemli katkı sağlayan kimseler yetiştirmiştir. 1925 yılına kadar faaliyette olan dergâh, daha sonra hane olarak kullanılmış ve son yıllarda restore edilerek sosyal hizmet binası olarak kullanılması düşünülmektedir. Dergâhın arşivi Bursalı bir ailenin elindedir. Vakfiye bu arşivde bulunmuş bu makalede değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Dergâh, vakfiye, Nakşibendiyye, Mesnevihan, Bursa

Mehmed Emin Kerkükî and Foundation Document of Eminiye Dervish Lodge

Importance of archives for historical researches is well known. Especially, finding and revealing documents in private archives are even more important in this respect. The foundation document that constitutes topic of this article is regulated by Mehmed Emin Kerkükî in 1216/1801 and composed for Eminiye Dervish Lodge founded by him in Bursa. Immigrating from his birthplace and after visiting Urfa and Istanbul, Kerkükî has reached Bursa and there, next to the Mosque of Veled-i Habib, he founded a dervish lodge affiliated to Nakşibendiye order. In his lodge, besides teaching Nakşibendi tradition to his disciples, he also made them study Mesnevi. He trained individuals who made important contributions to Ottoman intellectual life in the 19th century. After serving as an active lodge until 1925, it was later converted into a residence and in recent years it is being planned to restore the building and employ it as a social services building. Archive of the lodge is being held by a family from Bursa. The foundation document was found in this archive and evaluated in this article.

Keywords:

Bursa Foundation document, Dervish lodge, Nakşibendiye, Mesnevihan, Mehmed Emin Kerkükî,

PDF

___

Ali Behcet Efendi, Ubeydiye Risalesi Dar Geçitleri Geçmek, Hazırlayan: Yusuf Turan Günaydın, Büyüyen Ay Yayınları, İstanbul 2012.
Azamat, Nihat, “Ali Behcet Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1989, c. II.
Bursa Eminiye Dergâhı Vakfiyesi, Gökçen Ailesi Arşivi.
Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1333.
Butros Abu-Manneh, “The Naqshbandiyya-Mucaddidiyya in the Ottoman Lands in the Early 19th Century”, Die Welt des Islams, Sayı:22 (1982-4).
Demirağ, Banu, Manolya Ağacının Kökleri, Zero Prodüksiyon, İstanbul 2000.
Faroqhi, Suraiya, “XVI-XVII. Yüzyıllarda Orta Anadolu’da Şeyh Aileleri”, Türkiye İktisat Tarihi Semineri, Metinler/Tartışmalar (8-10 Haziran 1973), Ankara 1975.
Gazzîzâde Abdüllatif Efendi, Vâkıât, Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi, Orhan Kit., No: 705.
Gazzîzâde Abdüllatif Efendi, Ravzâtü’l-Müflihûn, Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi, Orhan Böl, nu. 1041.
Gazzizâde Abdüllatif, Nakşbend Yolunun Esasları Mergûbü’s-Sâlikîn, Hazırlayan: Şaban Özköse, İnsan Yayınları, İstanbul 2004.
Gölpınarlı, Abdülbâki, Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1983.
Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ, haz. Ali Yılmaz-Mehmet Akkuş, Kitabevi Yayınları, İstanbul 1999.
Işın, Ekrem, Dünden Bugüne İslâm Ansiklopedisi, Cilt: VI.
İsmail Hakkı, Emir Buhari, Moralı, Eşrefzâde, Eminiyye, Mevlevihane ve Baba Efendi Kitaplıkları Demirbaş Defteri, Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi, Genel no:5291.
Karakuş, Mahmut, Şanlıurfa Evliya ve Alimleri, Şanlıurfa Belediyesi Yayını, Şanlıurfa 1996.
Kazıcı, Ziya, İslâm Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi, İstanbul 1999.
Kazıcı, Ziya, İslâmi ve sosyal Açıdan Vakıflar, Marifet Yayınları, İstanbul 1985.
Kemikli, Bilal, “Mesnevi ve Türk İrfanı: Mesnevihanlık Geleneği”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Sayı:2, (Bursa 2007).
Kepecioğlu, Kâmil, Bursa Kütüğü, Hazırlayanlar:Hüseyin Algül-Osman Çetin-Mefail Hızlı-Mustafa Kara-M. Asım Yediyıldız, Bursa Kültür A.Ş., Bursa 2009.
Mehmed Şemseddin Efendi, Hâkisâr-ı Şemsî, Ahmet Erdönmez özel arşivi.
Mehmed Şemseddin Efendi, Yâdigâr-ı Şemsî Bursa Dergâhları I-II, haz. Mustafa Kara-Kadir Atlansoy, Uludağ Yayınları, Bursa 1997.
Mehmed Şemseddin, Karâr-ı Şemsî; Safiyüddin Erhan özel kütüphanesi.
Öcalan, Hasan Basri, “Bursa’da Bir Mesnevihan: Mehmed Emin Kerkükî”, Birinci Uluslararası Mevlânâ, Mesnevî ve Mevlevîhâneler Sempozyumu Bildirileri, (19-21 Aralık 2001), Yay. Haz. Emrehan Küey, Manisa 2002.
Tekeli, Hamdi, Ahmed Gazzî'nin Hayatı ve Tasavvufî Görüşleri, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, basılmamış yüksek lisans tezi, Bursa 1991.
Tekeli, Hamdi, Gazzîzâde Abdüllatif’in Hayatı, Eserleri ve Vâkıât’ı, Uludağ Yayınları, Bursa 2016.
Yücer, Hür Mahmut, “Eyüp’te Hâtûniye tekkesi ve “Tenşîtü’l-Muhbbîn bi Menâkıb-ı Hâce Hüsâmeddin””, Tasavvuf Dergisi, Say:10, (Ankara 2003).