MİLLİYETÇİLİK, TOPLUMSAL CİNSİYET VE MODERNLEŞME EKSENLERİ ÜZERİNDEN TÜRK KADIN HAREKETİNE TARİHSEL BİR BAKIŞ
1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasını, devletin İslami temellerini ortadan kaldırmayı ve laik bir ideolojinin gelişimini vurgulamayı amaçlayan çeşitli reformlar, yasal ve anayasal değişiklikler izledi. Bu reformlar arasında, 1926'da İsviçre Kanununun kabul edilmesi, kadınların 1930'da yerel seçimlere ve 1934'teki genel seçimlere katılma hakkının verilmesi kadınların birey olarak tanınmasında önemli adımları ifade etti. Bütün bu reformlar Türk kadınlarının siyasal ve ekonomik alanlara “vatandaş” olarak katılmaları için yasal zemin hazırlamış olsa da kadınlara eşitlik sağlamakta çok yeterli olamadı. Bir diğer deyişle, kadınların kamusal alana erişimini kolaylaştıran bazı yasal tedbirler alınmasına rağmen, bu reformların kadınların erkeklere maruz kaldığı özel alanda konumunu değiştirmediğini söylemek yanlış olmayacaktır. Yeni durumda, kadınlar geleneksel kadın rollerine göre tanımlanmaya devam ettiler ve bu da kadınların erkeklerin eşit partnerleri olarak algılanmasını engelledi. Bu makalenin amacı, kadın hareketi için önemli bir başlangıç noktası olan Tanzimat döneminden başlayarak, kadınların Osmanlı İmparatorluğu'ndaki sosyal yaşama katılımının tarihsel köklerini ele almak ve kadın hareketinin tarihsel yörüngesine odaklanmaktır. Osmanlı İmparatorluğu'ndaki modernleşme eğilimi Tanzimat Dönemi ile yakından bağlantılıdır ve 1839’dan itibaren tüm gelişmeler kadın meselesinin nasıl modernleşmenin merkezinde kaldığını ve kadın görünürlüğünün, kadınların modernleşme araçları olarak algılanması ile nasıl bağlantılı olduğunu açıklamaktadır
Anahtar Kelimeler:
Toplumsal Cinsiyet, Modernleşme, Milliyetçilik, Türk Kadın Hareketi
NARRATING TURKISH WOMEN’S PAST: INTERSECTIONS OF NATIONALISM, GENDER AND MODERNISATION
The establishment of the Turkish Republic in 1923 was followed by the introduction of several measures, legal and constitutional changes which aimed to eliminate the Islamic basis of the state and to emphasize the development of a secular ideology. Among these reforms, the adoption of the Swiss code in 1926, the enfranchisement of women to local elections in 1930 and to the national elections in 1934 were important steps in recognizing women as individuals. Although all these reforms prepared the ground for Turkish women to participate in the political and economic realms as ‘citizens’, none of them brought equality to women. This means that even though some legal measures facilitating the access of women into the public realm were taken, these reforms did not change the position of women in the private realm where women remained subjugated to men. In the new state, women continued to be described according to their traditional female roles and this prevented the perception of women as being equal partners of men. The objective of this article is to trace the historical trajectory of women’s movement and to focus on the historical roots of women's involvement into the social life in the Ottoman Empire starting from the Tanzimat period, which signifies an important starting point for the analysis of the woman question. The drive for modernization in the Ottoman Empire is closely connected with the Tanzimat Period and all the developments from 1839 clarify how the woman issue lied at the core of modernization and how woman’s visibility was connected with the perception of women as the instruments of modernization
Keywords:
Gender, Modernisation, Nationalism, Turkish Women’s Movement,
___
- Adıvar, H. E. (1996). Mor Salkimli Ev (Memoirs). Istanbul: Özgur Yayinlari.
- Adıvar, H. E. (1985). Türkün Ateşle İmtihanı (The Turkish Ordeal). Istanbul: Atlas Kitabevi.
- Arat, Y. (1997). The Project of Modernity and Women in Turkey. In Rethinking Modernity and National Identity in Turkey. Sibel Bozdoğan and Reşat Kasab, eds. Seattle: University of Washington Press.
- Arat, Y. (2000). Gender and Citizenship in Turkey. In Gender and Citizenship in Middle East. Suad Joseph, ed. Syracuse and Newyork: Syracuse University Press, 275-286.
- Arat, Z. (1994a). Turkish Women and the Republican Construction of Tradition. In Reconstructing Gender in the Middle East:Power, Identity and Tradition. Fatma Müge Göçek and Shiva Balaghi, New York: Colombia Press.
- Arat, Z. (1994b). Deconstructing Images of “the Turkish Woman”. New York: St.Martin’s Press. Asim, S. (1989). Osmanlı’da Kadınlığın Durumu yahut Karılaşmak (The Situation of Woman in the Ottomans or Womanize). Istanbul: Arba Yayinlari.
- Chattarjee, P. (1993). The Nation and Its Fragments: Colonial and Postcolonial History. Princeton: Princeton University Press.
- Çakır, S. (1996). Osmanlı Kadın Hareketi (The Ottoman Women’s Movement). Istanbul: Metis Yayınları.
- Davut Akpolat, Y. (1995). “ Kadın Dergisi Mahasin” ( A Woman’s Periodical Mahasin), Tarih ve Toplum, 156, 42-47.
- Demirdirek, A. (1996). In Pursuit of the Ottoman Women’s Movement. In Deconstructing Images of “the Turkish Woman”. Zehra Arat, ed.Pp.65-81. New York: St.artin’s Press.
- Demirdirek, A. (1993). Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikayesi ( A Story of Women’s Demand for the Right to Life). Ankara: Imge.
- Durakbaşa, A. (2000). Halide Edib: Türk Modernleşmesi ve Feminizm (Halide Edib: Turkish Modernization and Feminism). Istanbul: Iletisim.
- Durakbasa, A. (1998). “Kemalism as Identity Politics in Turkey.” In Deconstructing Images of “the Turkish Woman”. Zehra Arat, ed. New York: St.Martin’s Press, 139-153.
- Eisenstein, Z. (2000). Writing Bodies on the Nation for the Globe. In Women, States and Nationalism: At Home in the Nation. Sita Rancho-Nilsson and Ann Mary Tétreault, eds.. London and New York: Verso, 33-53.
- Ellison, G. (1999). Ankara’da Bir Ingiliz Kadını (An English Woman in Ankara). Istanbul: Bilgi Yayınevi.
- Enloe, C. (1990). Bananas, Beaches and Bases: Making Feminist Sense of International Politics. London: Pandora Press.
- Erol, S. (1992). Feminism in Turkey. New Perspectives on Turkey. 8: 109-121.
- Esen, N. (2000). Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu (The Birth of an Ottoman Woman Writer. Journal of Turkish Studies 24(1), 115-120.
- Fatma A. (1993). Nisvan-ı Islam (Islamic Women), transcribed in Latin alphabet by Mubeccel Kiziltan. Istanbul: Mutlu Yayıncılık.
- Fleming, K.E. (1998). Women as Preservers of the Past: Ziya Gokalp and Women’s Reform. In Deconstructing Images of “the Turkish Woman”. Zehra Arat, ed. New York: St.Martin’s Press, 127-139.
- Gokalp, Z. (1959). Turkish Nationalism and Western Civilization, translated by Niyazi Berkes. Westport and Connecticut: Greenwood Press.
- Gökçen, S. (1994). Atatürk’le Bir Ömür ( A Life With Atatürk). Istanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
- Göle, N. (1996). The Forbidden Modern: Civilization and Veiling. Ann Harbor: University of Michigan Press.
- Graham-Brown, S. (1988). The Portrayal of Women in Photography of the MiddleEast 1860- 1950. New York: Columbia University Press.
- İnan, A. (1968). Atatürk ve Kadın Haklarının Kazanılması (Atatürk and Gaining Women’s Rights). Istanbul: Milli Egitim Bakanlığı Basımevi.
- Jayawardena, K. (1986). Feminism and Nationalism in the Third World. London: Zed Press.
- Kadıoğlu, A. (1998). Cinselliğin İnkari: Büyük Toplumsal Projelerin Nesnesi Olarak Türk Kadınları (Denial of Sexuality: Turkish Women as Objects of Big Societal Projects). In 75 Yılında Kadinlar ve Erkekler (Women and Men in the 75th Anniversary of the Turkish Republic) by Turk Ekonomik Tarih Vakfi. Pp. 89-100. Istanbul: Numune Matbaası.
- Karakoç, I. (2003). İstanbullu Muharrire Hanimlar (Women Writers from Istanbul). Tarih ve Toplum 39: 231, 18-21.
- Kandiyoti, D. (1987). “Emancipated but Unliberated? Reflections on the Turkish Case.” Feminist Studies 13:2, 317-338.
- Kandiyoti, D. (1991). End of Empire: Islam, Nationalism and Women in Turkey. In Women, Islam and the State. Deniz Kandiyoti, ed. Philadelphia: Temple University Press, 22- 47.
- Kazım, M. (1997). Hürriyet-Eşitlik ve Kadın Hakları (Liberty-Equality and Women’s Rights). In Türkiye’de İslamcılık Dusuncesi (Islamism in Turkey). Ismail Kara ed. Pp.121-136. Istanbul: Kitabevi.
- Kurnaz, Ş. (1996). II.Mesrutiyet Doneminde Turk Kadini (Turkish Woman in the Second Constitutional Period). Istanbul: Milli Egitim Yayinlari.
- Kurnaz, Ş. (1991). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını ‘1839-1923’ (Turkish Woman Before the Republic ‘1839-1923’). Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanligi.
- Meriwether, M., E.Tucker, J. (1999). A Social History of Women and Gender in the Modern Middle East. Oxford: Westview Press.
- Muhiddin, N. (1999). Türk Kadını (Turkish Woman). In Nezihe Muhiddin ve Turk Kadını (Nezihe Muhiddin and Turkish Woman). Ayşegül Baykan and Belma Ötüş Baskett, Istanbul: Iletisim.
- Seni, N. (1991). “Fashion and Women’s Clothing in the Satirical Press of Istanbul at the end of 19th Century.” In Women in Modern Turkish Society. Sirin Tekeli, ed. London: Zed Books, 25-41.
- Sirman, N. (1989). Feminism in Turkey: A Short History. New Perspectives on Turkey 3(1): 1-34.
- Taşkıran, T. (1973). Cumhuriyet’in 50.Yılında Kadın Hakları (The Rights of the Turkish Women in the 50th Anniversary of the Republic). Ankara: Başbakanlık Basımevi.
- Tekeli, Ş. (1981). Women in Turkish Politics. In Women in Turkish Society. Nermin AbadanUnat, ed.. Leiden: E.J.Brill, 279-299.
- Tekeli, Ş. (1986). The Emergence of the Feminist Movement in Turkey. In The New’s Movement: Femisnism and Political Power in Europe and USA. Drude Dahlerup ed. Pp. 179-199. London: Sage.
- Toprak, Z. (1982). Türkiye’de Milli Iktisat (National Economy in Turkey). Ankara:Yurt Yayınları.
- Toprak, Z. (1988a). Osmanlı Kadınları Çalıştıma Cemiyeti: Kadın Askerler ve Milli Aile (The Islamic Asociation for the Employment of the Ottoman Women: Women Soldiers and National Family). Tarih ve Toplum 9 (51): 36-38.
- Toprak, Z. (1988b). Kadınlar Halk Fırkası (Women’s People Party). Tarih ve Toplum 9(51): 158-162.
- Toska, Z. (1998). Cumhuriyeti’in Kadın İdeali : Eşiği Aşanlar ve Aşamayanlar ( The Republic’s Ideal of Woman). In 75 Yılında Kadınlar ve Erkekler (Women and Men in the 75th Anniversary of the Turkish Republic) by Türk Ekonomik Tarih Vakfı. Pp. 71- 88. Istanbul: Numune Matbaası.
- Yaraman-Başbugu, A. (1999). Resmi Tarihten Kadın Tarihine (From the Official History to the Women’s History). Istanbul: Milliyet Yayınları.
- Zihnioğlu, Y. (1999a). Fatma Aliye ve Emine Semiye (Fatma Aliye and Emine Semiye). Tarih ve Toplum 31(186): 4-11.
- Zihnioğlu, Y. (1999b). Bir Osmanli Kadın Hakları Savunucusu, Nezihe Muhiddin (An Ottoman-Turkish Women’s Rights Defender). Tarih ve Toplum. 32(183):132-139.
- Zihnioglu, Y. (2001). Kadın Inkılabı (Woman’s Revolution). Tarih ve Toplum 35(207):154- 156.
- ISSN: 2146-7676
- Başlangıç: 2011
- Yayıncı: Ufuk Üniversitesi